رکوردشکنی مستمر بانک ها؛ تشنگی نقدینگی تشدید شد

بر اساس اطلاعات بانک مرکزی از بازار آزاد برگزار شده در ۳۰ مهرماه امسال، همانند هفته های گذشته، سفارشات بانک ها باز هم رکورد زده و به ۵۰۰ هزار میلیارد تومان نزدیک شده است. این در حالی است که سکاندار پولی کشور نسبت به هفته گذشته با حجم بیشتری از سفارشات موافقت کرده و میزان پذیرش نیز افزایش یافته است. در عین حال نرخ سود در بازار بین بانکی در سقف کریدور تعیین شده باقی مانده و معادل ۲۴ درصد است. این امر نشان دهنده کمبود شدید منابع مالی در شبکه بانکی است.

ارقام بازار آزاد در ۲۱ مهر

آمارها نشان می دهد بانک ها در ۳۰ مهرماه سال جاری بیش از ۴۹۴ هزار میلیارد تومان از بانک مرکزی تقاضای منابع مالی در بازار آزاد کرده اند و این نهاد ۲۳۰ هزار میلیارد تومان از این سفارش ها را پذیرفته است. به عبارت دیگر بانک مرکزی ۴۶.۵۲ درصد از درخواست های بانک ها را پذیرفته است.

در این بازار آزاد ۲۱۵ هزار و ۹۵۰ میلیارد تومان قرارداد سررسید شده و ۲۳۰ هزار میلیارد تومان همچنان باز است.

رقم ۴۹۴ هزار و ۳۶۰ میلیارد تومان بالاترین رقم در تاریخ بازارهای آزاد در اختیار بانک مرکزی است. رقمی که نشان می دهد شبکه بانکی کشور همچنان با بحران نقدینگی مواجه است. تحریم های اقتصادی، جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل و سایر مشکلات ساختاری را می توان از دلایل این حادثه نام برد. مواردی که باعث افزایش عدم اطمینان و ریسک ساختاری در اقتصاد و نیاز بانک ها به تامین منابع مالی شد.

هجوم بانک ها به بازار شبانه

همانطور که گفته شد بانک مرکزی با کمتر از ۵۰ درصد تقاضای بانک ها در بازار آزاد در ۲۱ مهرماه سال جاری موافقت کرده است. به همین دلیل شبکه بانکی برای تامین منابع مالی خود به بازار عادی یا شبانه روی آورده و ارقام رد و بدل شده در این بازار قابل توجه بوده است. به طوری که مبالغ معامله شده در بازار شبانه از ۶۰ تا بیش از ۷۲ هزار میلیارد تومان بود. در ۳۱ مهرماه سال جاری ارزش اعتبارات بانکی بیش از ۶۴ هزار میلیارد تومان و ارزش قراردادهای بازخریدی که به سررسید رسیده اند نزدیک به ۷۰ هزار میلیارد تومان گزارش شده است.

تشریح سیاست های پولی بانک مرکزی

بانک مرکزی ایران مانند سایر کشورها از ابزارهای سیاست پولی برای کنترل تورم یا تحریک تقاضای کل استفاده می کند. یکی از مهمترین این ابزارها، عملیات بازار باز یا قرارداد بازخرید (ریپو) است. در این فرآیند بانک مرکزی با استقراض اوراق دولتی از بانک ها، منابع مالی کوتاه مدت را تامین می کند. از طرفی وقتی می خواهد نقدینگی را از سیستم بانکی جمع آوری کند، از repo معکوس استفاده می کند. یعنی با فروش موقت اوراق، منابع مالی بانک ها را جذب می کند.

در حال حاضر بانک ها سه مسیر روشن برای تامین نقدینگی مورد نیاز خود دارند. اولین و ارزان ترین گزینه، بازار آزاد است که بانک ها با نرخ سود ۲۳ درصد از بانک مرکزی وام می گیرند که معمولاً سررسید آن ۷ روز است. اگر نیاز نقدینگی آنها از این طریق تامین نشود، به بازار عادی یا شبانه می روند. بازاری که نرخ سود آن ۲۴ درصد و مدت بازپرداخت وام بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت تعیین شده است. در نهایت بانک ها نیز می توانند برای تامین منابع خود به بازار بین بانکی مراجعه کنند که نرخ سود آن حداکثر ۲۴ درصد و تحت کنترل بانک مرکزی است.

در واقع سیاست گذار پولی با تعیین محدوده مشخصی برای نرخ سود موسوم به کریدور نرخ سود بین ۲۳ تا ۲۴ درصد سعی در هدایت مسیر تامین منابع بانک ها و جلوگیری از تشدید فشارهای تورمی دارد.