اکوایران: به گفته عباس علی آبادی، وزیر نیروی ملی، احتمال قطع شدن آب شهروندان در برخی شب ها وجود دارد تا از فشار آب تهران کاسته شود. این آمار نیز خبر خوبی نیست و گزارش می دهد که ۹۷ درصد مساحت کشور و بیش از ۹۰ درصد جمعیت کشور درگیر خشکسالی و کم آبی هستند.
دل افروز صادقی – با گذشت دو ماه از آغاز سال آبی ایران و وضعیت بارندگی ها در کشور، نگرانی ها از کاهش منابع آبی تشدید شده است. خبر قطعی احتمالی آب از نیمه شب تا صبح این نگرانی را در سطح عمومی و مردم به همراه داشته است. افزایش دمای هوا در کنار بحران آب و کاهش شدید منابع آبی پشت سدهای کشور لزوم ریشه یابی مشکل و اقدام هر چه سریعتر برای رفع آن را یادآوری می کند.
شاید به نظر برسد که آب تنها کالای موجود است که مصرف روزانه و مداوم آن برای بقا ضروری و اجتناب ناپذیر است. انسان می تواند چندین روز بدون غذا زنده بماند، اما بدون آب نه. با این حال، تنش های آبی در چند سال گذشته «در دسترس بودن» این کالا را زیر سوال برده است. از سوی دیگر، آب یکی از کلیدی ترین نهاده های تولیدی است که به طور مستقیم و غیرمستقیم در تولید تعداد زیادی کالا مشارکت دارد. آب یا بخشی از یک کالا است یا در ایجاد آن نقش دارد، همانطور که لباس از نخ های پنبه ای که در آب رشد می کند و ماشین از فولاد خنک شده با آب ساخته می شود.
بنابراین کمبود آب نه تنها بر سلامت مردم بلکه بر وضعیت اقتصادی نیز تأثیر می گذارد و این تأثیر به بخش کشاورزی محدود نمی شود. بنابراین بررسی وضعیت ذخایر آبی کشور و پایش بارندگی برای کارشناسان اقتصادی اهمیت پیدا کرده است.
افزایش دما و بارندگی در کشور
وضعیت نزولات جوی و منابع آبی کشور وارد فاز بحرانی شده است که بسیاری از منابع خبری برای روشن شدن آن آمار و ارقام مرتبط را ارائه کرده اند. به گزارش پایگاه خبری وزارت نیرو، کاهش ۸۳ درصدی بارندگی کشور نسبت به سال گذشته و صفر شدن این میزان برای اولین بار در ۱۵ استان کشور بر نگرانی های جامعه افزوده است. همچنین در مردادماه گزارشی با عنوان «پایش و تحلیل اثرات خشکسالی در ایران با رویکرد هشدار سریع» منتشر شد که احتمال تداوم این کم بارشی وجود دارد و میانگین آن در اکثر مناطق کشور کمتر از میانگین بلندمدت است. وضعیت دما نیز چندان مطلوب نیست. به گونه ای که دمای هوای کشور از ابتدای سال زراعی ۱.۲ درجه بالاتر از حد نرمال بوده است.
سدها دیگر آب ندارند
به گزارش پایگاه خبری وزارت نیرو، فصل گرم تابستان کشور را مجبور به استفاده از ذخایر آبی کرد و کمبود باران از ابتدای فصل پاییز وضعیت را به جایی رسانده که ۶۷ درصد از سدهای کشور خالی است. آمارهای منتشر شده از سوی این پایگاه خبری نیز وضعیت بحرانی آب کشور را به خوبی به تصویر می کشد. بر اساس گزارش های موجود، ذخیره آب پایتخت در حال حاضر ۲۰۰ میلیون مترمکعب است. این در حالی است که میانگین بلندمدت آن ۵۵۳ میلیون متر مکعب بوده است. در تهران، سدهای لار، لتیان و کرج به طور میانگین تنها ۲۰ تا ۲۱ درصد ظرفیت خود را پر کرده اند و سد لار تنها با ۶ درصد ظرفیت خود در وضعیت بحرانی قرار دارد. این در حالی است که به گزارش ایسنا، محمدصادق معتدیان استاندار تهران از انتقال آب سد لار به نیروگاه کلان برای تامین آب شرق تهران خبر داده است. اتخاذ این تصمیم هم می تواند به دلیل افزایش سطح آب این سد در بازه زمانی مرداد تا این ماه باشد و یا به دلیل کمبود آب.
علت چیست؟
موارد متعددی به عنوان دلیل ورود کشور به شرایط بحرانی آبی مطرح شده است. برخی عدم وجود زیرساخت های مناسب و برخی دیگر عدم توجه به ظرفیت آب تجدیدپذیر را علت آن می دانند. بر اساس آخرین گزارش‌های وزارت نیرو و شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، عدم سرمایه‌گذاری در نوسازی و نوسازی شبکه توزیع و انتقال آب منجر به هدر رفت ۲۴ تا ۲۸ درصدی آب در استان‌های مختلف می‌شود. همچنین بر اساس گزارش راهبردی خشکسالی، برداشت سالانه حدود ۵ میلیارد مترمکعب بیشتر از میزان تجدیدپذیر باعث شده است که بیش از ۳۵۰ دشت کشور افت شدید سطح آب را تجربه کنند. رضا حاج کریم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، مصرف آب تهران را ۱.۱ میلیارد مترمکعب فراتر از حد استاندارد (۴۰ تا ۵۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر) اعلام کرد. کارشناسان تداوم سیاست های یارانه ای دولت در حوزه آب و پایین نگه داشتن مصنوعی قیمت آن را یکی از مهم ترین دلایل مصرف بالای آب در کشور می دانند. به گفته آنها ارزانی آب باعث شده تا شهروندان نسبت به ارزش واقعی این منبع حیاتی حساسیت کمتری داشته باشند و الگوی مصرف بهینه در جامعه شکل نگیرد. گزارش های رسمی وزارت نیرو نشان می دهد که میانگین مصرف آب خانگی در ایران حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ لیتر برای هر نفر در روز است. رقمی که در شهرهای بزرگی مانند تهران و کرج به ۲۸۰ لیتر در روز می رسد. این میزان در مقایسه با داده های آژانس محیط زیست اروپا که میانگین مصرف روزانه آب خانگی در کشورهای اروپایی را بین ۹۰ تا ۱۵۰ لیتر اعلام کرده است، بسیار بیشتر است، در حالی که آب و هوای اروپا بسیار بارانی تر از ایران است. بخش کشاورزی یکی از متهمان اصلی است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
نگاهی به شرایط اقلیمی کشور
گزارش ها حاکی از آن است که بیش از ۹۷ درصد مساحت کشور و بیش از ۹۰ درصد جمعیت کشور با خشکسالی و کم آبی مواجه هستند. به گزارش یورونیوز و به گفته کارشناسان، حدود ۸۵ درصد از مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه خشک قرار دارد و معمولا بارندگی سالانه در بسیاری از نقاط کشور بسیار کم و نامنظم است. نگاهی به وضعیت استان های کشور نیز نشان می دهد که استان های قم، تهران، سمنان، البرز و کرمان به طور کامل درگیر خشکسالی هستند. علاوه بر این، از منظر پوشش گیاهی و تنش کشاورزی، استان های واقع در جنوب، جنوب شرق و مرکز کشور مانند سیستان و بلوچستان، خوزستان و کرمان درگیر تنش شدید بیولوژیکی و کشاورزی هستند که می تواند منجر به کاهش شدید عملکرد محصول شود.
آیا با شرایط فعلی واقعا نیاز به خودکفایی در کشاورزی وجود دارد؟
بر اساس آمار شرکت مدیریت منابع آب ایران، سهم بخش کشاورزی در مصرف آب بین ۸۸ تا ۹۲ درصد است. با شرایط کنونی تاکید این سیاستمدار بر خودکفایی کشور در بخش کشاورزی موجه به نظر نمی رسد و می تواند یکی از دلایل مهم هدر رفت آب در ایران باشد. برنامه روند در اکوایران در یکی از شماره های خود به بررسی این موضوع می پردازد که محصولات کشاورزی هر استان چقدر با شرایط اقلیمی آن سازگاری دارد؟
یکی از نتایج قابل توجه در رابطه با کشت هندوانه در کشور است. استان خراسان رضوی با ۱۷۶۰۰ هکتار بیشترین سطح زیر کشت هندوانه را دارد و به ترتیب استان های کرمان و سیستان و بلوچستان در رتبه های بعدی قرار دارند. لازم به ذکر است این استان ها در آب و هوای گرم و خشک قرار دارند و روش آبیاری آنها آبی است.
روند در آخرین شماره به آمار سدها نیز نگاهی انداخته و بررسی کرد که وضعیت بحرانی سدها به کجا رسیده است.
