منتشر شده در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۴:۳۰
موضوع سامان‌دهی یارانه و کارت سوخت، سال‌هاست به یکی از پیچیده‌ترین معادلات سیاست‌گذاری در کشور تبدیل شده است.
حذف کارت سوخت و جایگزینی با کارت بانکی باز هم به تعویق افتاد!
موضوع سامان‌دهی یارانه سوخت، سال‌هاست به یکی از پیچیده‌ترین معادلات سیاست‌گذاری در کشور تبدیل شده است. از زمان طرح ایده انتقال سهمیه بنزین از کارت سوخت به کارت‌های بانکی، افکار عمومی انتظار اجرای راهکاری ساده، شفاف و مبتنی بر زیرساخت‌های دیجیتال را داشت. با این حال، گذر زمان تنها به افزایش ابهام، تعویق در اجرا و تداوم وضعیت موجود منجر شده است؛ وضعیتی که نه‌تنها کارآمد نیست، بلکه بر چالش‌های موجود نیز افزوده است.
در ظاهر، «ملاحظات امنیتی و پدافندی» به عنوان عامل اصلی توقف این طرح مطرح می‌شود. اما واقعیت آن است که مشکل اصلی در لایه‌های پنهان‌تری نهفته است: نبود زیرساخت‌های هماهنگ، مقاومت در برابر اصلاحات ساختاری، و ضعف در اراده حاکمیتی برای پایان دادن به سیستم‌های ناکارآمد. آن هم در شرایطی که زیرساخت‌های بانکی کشور روزانه میلیون‌ها تراکنش مالی را به‌راحتی پردازش می‌کنند. پرسش اساسی این است: چرا این توانمندی، در حوزه توزیع یارانه سوخت به‌کار گرفته نمی‌شود؟
از عدالت تا آسیب؛ سرنوشت یک ابزار کهنه
کارت سوخت، زمانی با هدف ایجاد شفافیت در مصرف سوخت و کنترل قاچاق معرفی شد. اما امروز، خود به بخشی از مسئله بدل شده است. استفاده گسترده از کارت‌های آزاد، اختلال در سامانه‌ها، فراموشی رمز، صف‌های طولانی و نبود سازوکار مؤثر برای صدور کارت المثنی، این ابزار را به منشأ سردرگمی شهروندان و افزایش احتمال تخلف و قاچاق تبدیل کرده است.
در این میان، طرح استفاده از کارت‌های بانکی به عنوان جایگزین، مدت‌هاست که به عنوان راهکاری عملی و کم‌هزینه بر روی میز سیاست‌گذاران قرار دارد. راهکاری که نه‌تنها فرآیند تخصیص یارانه را تسهیل می‌کند، بلکه به ارتقاء شفافیت و کاهش فساد نیز منجر می‌شود. با این وجود، هنوز در مرحله بررسی و «مطالعه» باقی مانده است.
بلاتکلیفی ادامه‌دار؛ هزینه‌ای که مردم می‌پردازند
دولت در مواجهه با انتقادات، همواره از در حال بررسی بودن طرح سخن گفته است؛ اما آنچه در سطح جامعه مشاهده می‌شود، بی‌اطمینانی، سردرگمی و بی‌اعتمادی است. شهروندان هر روز با مشکلات متعدد در فرآیند سوخت‌گیری مواجه می‌شوند، بدون آنکه پاسخ روشنی از مسئولان دریافت کنند. در چنین شرایطی، این پرسش به‌طور جدی مطرح می‌شود که اگر امکان قطع یارانه نقدی یا افزایش قیمت سوخت در بازه‌های زمانی کوتاه وجود دارد، چرا اجرای یک تغییر فناورانه نسبتاً ساده، بیش از یک‌سال به تعویق افتاده است؟
پایان نظام دونرخی؛ مقدمه اصلاح ساختار توزیع
واقعیت این است که استمرار قیمت‌گذاری دونرخی برای بنزین، بستری دائمی برای بروز فساد، قاچاق سوخت و بی‌عدالتی در مصرف فراهم کرده است. این وضعیت نه‌تنها منافع اقتصادی کشور را تهدید می‌کند، بلکه موجب ناکارآمدی گسترده در سیستم یارانه‌ای می‌شود. در چنین فضایی، تک‌نرخی شدن قیمت بنزین، صرف‌نظر از ابزار اجرای آن، ضروری‌ترین گام برای اصلاح ساختار توزیع و پایان دادن به امتیازهای پنهانی است که از دل این نظام بیرون می‌آید.
ضرورت پاسخ‌گویی و شفاف‌سازی
اکنون که در سال ۱۴۰۴ قرار داریم، همچنان هیچ جدول زمانی مشخصی برای اجرای طرح جایگزینی کارت سوخت با کارت بانکی ارائه نشده است. این تعلل، بیش از آنکه ناشی از پیچیدگی فنی باشد، ناشی از ضعف در تصمیم‌گیری و عدم شفافیت در سطوح بالای اجرایی است. سامانه هوشمند سوخت، بیش از آنکه نیازمند بازتعریف ابزار باشد، نیازمند بازنگری در شیوه حکمرانی و اتخاذ تصمیمات جسورانه در مواجهه با چالش‌های مزمن است.
در غیر این‌صورت، همان‌گونه که بنزین در باک خودروها می‌سوزد، اعتماد عمومی نیز در دود بی‌تصمیمی‌ها ناپدید خواهد شد.
خواندنی: ماشین چینی ؛ خوب یا بد؟
