درآمد
طرح “نشان دادن مالیات” به عنوان یکی از مهمترین نوآوری های سیستم مالیاتی کشور معرفی شد. طرحی که به مالیات دهندگان اجازه می دهد بخشی از مالیات خود را به پروژه های خاص و اولویت اختصاص دهند. این ابتکار توسط رسانه ها و برخی از کارشناسان اقتصادی مورد استقبال قرار گرفت و به عنوان یک تجربه “موفق” در تقویت شفافیت و مشارکت عمومی توصیف شد. نظرسنجی های مربوط به مودی و برآوردهای اولیه نیز این رویکرد مثبت را نشان می دهد. اما سوال مهم این است: آیا این فقط یک موفقیت موفقیت آمیز در نوسازی سیستم مالیاتی یا نشانه ای از بحران اعتماد به نفس در سیستم بودجه بندی کلان کشور است؟ در حقیقت ، اگر مردم هنگام “انتخاب هزینه هزینه” ، مالیات بپردازند ، آیا این به معنای موفقیت است یا منعکس کننده ضعف نهادی عمیق تر است؟ در این یادداشت ، من سعی کردم نگاهی منصفانه به این سوال بیندازم.
مکانیسم اجرایی پروژه
اساس قانونی این پروژه حل کابینه وزیران و مقررات اجرایی آن است. براساس این قانون ، آژانس برنامه ریزی بودجه موظف بود لیستی از پروژه های اولویت دار تکمیل شده را تا اواسط مه در هر سال اعلام کند. بر این اساس ، اداره امور مالیاتی یک سیستم الکترونیکی برای موضوعات ماده ۵ قانون مالیات مستقیم فراهم کرده است تا بتواند بخشی از مالیات خود را بصورت آنلاین انتخاب کند ، و سپس ، کمپین های رسانه ای ، تبلیغات زیست محیطی و تولید محتوای آموزشی برای فرهنگ و تشویق اجرا شد. این طرح اجرایی علاوه بر شفافیت نسبی ، شهروندان را قادر می سازد تا مستقیماً در مدیریت بخشی از منابع عمومی شرکت کنند. همان پیوند بین “مالیات” و “مشاهده مستقیم نتیجه” به عنوان یکی از مهمترین نوآوری ها معرفی شده است.
وضعیت برنامه ریزی بر اساس آمار
آماری که توسط رسانه های مالیاتی ایران و روزنامه های رسمی کشور منتشر شده است ، تصویری روشنی از موفقیت این پروژه ارائه می دهد. در سال اول اجرای ، ۶۰۰۰ مالیات دهندگان در این پروژه شرکت کردند. معادل ۴ تریلیون تومن ، یعنی حدود یک درصد از کل درآمد مالیاتی کشور ، به پروژه های منتخب اختصاص یافته است. این مبلغ توانست نزدیک به دو هزار پروژه ملی و استانی را تأمین کند. در میان این پروژه ها ، پنج پروژه زیرساختی در بخش های مختلف از جمله حمل و نقل ، مراقبت های بهداشتی ، آموزش و تأمین آب به اتمام رسیدند که به طور کامل و مستقیم توسط مالیات دهندگان تأمین می شدند. براساس این آمار ، مقامات تأکید می کنند که این مدل “افزایش شفافیت ، کاهش فرار مالیاتی ، افزایش عدالت منطقه ای و افزایش اطاعت از مودب را افزایش داده است.” در این میان ، موضوع عدالت منطقه ای نیز برجسته شده است ، زیرا طبق این آمار ، ۵ ٪ از ظرفیت مالیات نسبی استان تهران به چهار استان محروم در این پروژه اختصاص می یابد. این از نظر سیاست توزیع قابل توجه است ، زیرا نشان می دهد که منابع جمع آوری شده در مرکز کشور می توانند به شکل مکانیسم عامه به مناطق کم درآمد منتقل شوند.
فراتر از آمار مثبت نگاه کنید
با نگاهی عمیق تر ، می توان دریافت که محبوبیت گسترده این پروژه لزوماً به معنای اعتماد به سیستم مالیاتی نیست ، بلکه می تواند نشانه عدم اعتماد به روشهای سنتی بودجه و هزینه های دولت باشد. اگر مردم فقط وقتی خودشان هزینه را تعیین می کنند ، مایل به پرداخت مالیات هستند ، یعنی به سیستم کلی تخصیص منابع اعتماد ندارند. در ایران ، به نظر می رسد که دولت مجبور شده است برای مالیات دهندگان انتخاب محدودی ایجاد کند تا به آنها اطمینان دهد که بخشی از مالیات آنها به طور مستقیم در پروژه های خاص و قابل ردیابی هزینه می شود. به عبارت دیگر ، بر خلاف بسیاری از کشورهای توسعه یافته که مکانیسم های مالیاتی صرفاً ابزاری داوطلبانه برای بیان طعم اجتماعی یا اخلاقی شهروندان هستند ، فلسفه این سیاست در ایران پاسخی به ضعف اعتماد عمومی در شفافیت و کارآیی سیستم بودجه است. در حقیقت ، مالیات که یک نمایش مالیاتی را نشان می دهد ، پاسخی به بحران اعتماد به نفس نهادی است نه اعتماد به نفس.
علاوه بر این ، خطرات احتمالی در قلب این طرح وجود دارد. گسترش این پروژه می تواند منجر به تضعیف انسجام بودجه ملی شود ، زیرا تاریخ این موضوع در یادداشت ۲ قانون بودجه سالهای بعد نیز قابل مشاهده است. هنگامی که منابع پراکنده برای پروژه های بی شماری و منتخب مردم هزینه می شود ، ممکن است هماهنگی کلان -ماساژ آسیب دیده باشد. همچنین ، این طرح می تواند منجر به تبعیض بین پروژه ها شود و پروژه هایی که کمتر محبوب هستند (مانند زیرساخت های تخصصی یا پروژه های ملی طولانی مدت) ممکن است بدون تأمین مالی باقی بماند. علاوه بر این ، مدیریت انتخاب ، تخصیص منابع و گزارش نیاز به بوروکراسی پیچیده ای دارد که منجر به هزینه های زیاد اجرایی و نظارت می شود و در نهایت ، اگر پروژه های انتخابی به موقع یا عدم کیفیت بهینه انجام نشوند ، همان ابزاری که برای افزایش اعتماد به نفس طراحی شده است می تواند اعتماد به نفس پروژه را افزایش دهد.
مقایسه مقایسه ای با تجربه جهانی
برای درک بهتر موقعیت ایران ، بررسی تجربیات بین المللی در این زمینه می تواند مفید باشد. در نگاه اول ، برنامه “مالیات نشان دادن” در ایران شباهت هایی با مکانیسم های مشابه در برخی از کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و اسپانیا دارد. در این کشورها ، مالیات دهندگان می توانند بخشی از مالیات خود را به مؤسسات خاص یا پروژه های اجتماعی اختصاص دهند. به عنوان مثال ، در ایتالیا ، مکانیسم خارج از مایل به شهروندان این امکان را می دهد تا درصد بسیار کمی از مالیات خود را به کلیساها یا دولت برای فعالیت های اجتماعی و فرهنگی اختصاص دهند ، یا در اسپانیا گزینه ای به نام Casilla Solidaria وجود دارد که از طریق آن مالیات دهندگان می توانند بخش مالیاتی خود را به پروژه های خیرخواهانه و اجتماعی هدایت کنند. بنابراین ، فلسفه این سیاست در اروپا به نوعی بیان هویت اخلاقی و اجتماعی است ، اما این به نظر می رسد در ایران متفاوت است زیرا یک درصد از کل درآمد مالیاتی کشور به این طرح و استقبال مردمی اختصاص یافته است. این ابعاد بزرگتر بین برآوردهای مثبت این طرح ، که بحران اعتماد نهادی است ، منعکس می شود.
سخنرانی نهایی
مالیاتی که نشان می دهد نمایش مالیات بدون شک در سال اول خود موفقیت آمیز بوده است: مشارکت مالیات دهندگان ، تکمیل چندین پروژه و افزایش نسبی شفافیت ، تمام دستاوردهایی که نمی توان نادیده گرفت. با این حال ، به نظر می رسد که استقبال مردم بیش از نشانه اعتماد به نفس بیشتر است. به عبارت دیگر ، این آینه ای است که واقعیت عدم اعتماد به سیستم بودجه کلان را نشان می دهد. بنابراین ، اگرچه “نشان دادن مالیات” می تواند به عنوان ابزاری مکمل برای افزایش شفافیت و مشارکت ادامه یابد ، درمان اصلی اصلاحات نهادی در بودجه ، شفافیت واقعی و پاسخگویی پایدار است. در غیر این صورت ، طراحی در طولانی مدت نسبت به یک راه حل ریشه موقت خواهد بود.
به نظر می رسد که چند اقدامات به منظور ایجاد مالیات نشان می دهد که یک مالیات دهنده را به یک ابزار اعتماد به نفس نهادی نشان می دهد ، نه فقط پوشش بی اعتمادی:
• اصلاح ساختار بودجه: شفافیت و پاسخگویی را در سراسر سیستم بودجه بندی تقویت کنید ، نه فقط در یک بخش یک درصد.
• تعیین سقف محدود برای انتخاب محبوب: برای جلوگیری از انسجام بودجه ، یک برنامه را با یک درصد یا کمتر نگه دارید.
• گزارش های شفاف و عمومی: انتشار منظم گزارش پیشرفت پروژه و دسترسی عمومی به داده ها.
• توسعه فرهنگ مالیاتی: ادامه فعالیتهای آموزشی برای تبدیل مشارکت فردی به اعتماد نهادی پایدار.
