بازار؛ گروه بین الملل؛ گزارش تارنمای کاسپین پست جمهوری آذربایجان به تفصیل به موضوع کریدور زنگزور و ملاحظات گوناگون طرف های بین المللی درباره آن پرداخته است.
برگردان گزارش کامل این رسانه در ادامه می آید:
«قفقاز در طول تاریخ خود، هدف گسترش ژئوپلیتیکی و مهم‌تر از همه نظامی-سیاسی بوده است. کشورهای همسایه و نهادهای سیاسی مشابه، پیوسته در پی تسلط بر این منطقه راهبردی بوده‌اند تا سیطره ارضی خود را گسترش داده و دسترسی به مسیرهای حیاتی حمل و نقل و تجارت را تضمین کنند که بسیاری از آنها در قفقاز به هم می‌رسند. مسیرهای تجاری سنتی از اروپا به ایران و هند و همچنین جاده ابریشم معروف که اروپا را به چین متصل می‌کند، از این منطقه عبور کرده‌اند بنابراین، کنترل قفقاز همواره نویدبخش دستاوردهای اقتصادی و سیاسی قابل توجهی بوده و آن را به موضوعی طبیعی برای مراکز مختلف قدرت اقتصادی و نظامی تبدیل کرده است.
مفهوم «کریدور زنگزور» پس از جنگ دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ وارد گفتمان سیاسی شد. این کریدور، به طول تقریبی ۳۲ کیلومتر (طبق برخی منابع، ۴۹ کیلومتر)، از بخش جنوبی ارمنستان عبور و سرزمین اصلی آذربایجان را به منطقه خودمختار نخجوان متصل می‌کند. برای باکو، این کریدور کوتاه‌ترین و استراتژیک‌ترین مسیر حمل و نقل بین دو بخش آذربایجان است. آذربایجان بر جابجایی آزاد و بدون مانع کالا و انسان از طریق این مسیر مانند دوره شوروی اصرار دارد. باکو موضع خود را بر اساس بند ۹ بیانیه سه جانبه امضا شده توسط آذربایجان، ارمنستان و روسیه در نوامبر ۲۰۲۰ تعریف می‌کند که خواستار رفع انسداد تمام ارتباطات حمل و نقل و اقتصادی بین کشورها است بنابراین، کریدور زنگزور فراتر از محدوده روابط ارمنستان و آذربایجان به موضوع مورد علاقه بسیاری از بازیگران منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است.
در پی تحریم‌های اعمالی علیه روسیه و تغییرات در لجستیک جهانی، این کریدور توسط اتحادیه اروپا و ترکیه به عنوان یک مسیر تجاری جایگزین برای دور زدن روسیه و ایران در نظر گرفته می‌شود با این حال، ایران به شدت با این پروژه مخالف است. تهران در حالی که رسماً از موضع ارمنستان حمایت می‌کند، زنگزور و مرز آن با ارمنستان را به عنوان دروازه‌ای حیاتی برای دسترسی خود به اروپا و روسیه می‌بیند و از دست دادن این دسترسی به جایگاه ژئوپلیتیکی ایران، آسیب وارد خواهد کرد.
تهران همچنین نگران تشکیل احتمالی اتحادیه سیاسی و اقتصادی کشورهای ترک در امتداد مرزهای خود است. جمهوری اسلامی در حال حاضر با چشم‌انداز یک بلوک رو به رشد عربی-اسرائیلی در غرب روبرو است که تهدیدی برای تضعیف نفوذ آن در خاورمیانه محسوب می‌شود. ظهور یک بلوک ترک در قفقاز نیز می‌تواند منجر به کاهش نفوذ ایران در امور منطقه‌ای شود. بنابراین، این کریدور نه تنها منافع اقتصادی ایران، بلکه تعادل راهبردی آن را در منطقه به خطر می‌اندازد.
تهران در حالی که رسماً از موضع ارمنستان حمایت می‌کند، زنگزور و مرز آن با ارمنستان را به عنوان دروازه‌ای حیاتی برای دسترسی خود به اروپا و روسیه می‌بیند و از دست دادن این دسترسی به جایگاه ژئوپلیتیکی ایران، آسیب وارد خواهد کرد
در همین حال، چین به عنوان نیروی محرکه «ابتکار کمربند و جاده» تمایل زیادی به افتتاح مسیرهای تجاری جدید، از جمله مسیرهای عبوری از ایران، ارمنستان، گرجستان به سمت اروپا و همچنین مسیرهای جایگزین از طریق آذربایجان، ارمنستان و ترکیه نشان داده است. هند همچنین به دنبال استفاده از این کریدور به عنوان بخشی از استراتژی منطقه‌ای خود است و در عین حال با پروژه کریدور میانی که رقبای آن یعنی چین و پاکستان در آن نقش کلیدی دارند، مخالفت می‌کند.
اتحادیه اروپا و بریتانیا، کریدور زنگزور را به عنوان دروازه‌ای به آسیای مرکزی؛ منطقه‌ای غنی از منابع با زیرساخت‌های لجستیکی توسعه نیافته در نظر می‌گیرند. برای لندن، این امر در راستای هدف راهبردی دیرینه خود یعنی قطع ارتباط زمینی روسیه با ایران و چین است. ترکیه، یکی از مهمترین طرفداران این کریدور، زنگزور را به عنوان یک مسیر اقتصادی مستقیم به آذربایجان و فراتر از آن به آسیای مرکزی می‌بیند که درآمدهای ترانزیتی قابل توجهی را ارائه و نفوذ منطقه‌ای را افزایش می‌دهد. روسیه نیز به همین ترتیب علاقه‌مند به حفظ نفوذ در قفقاز جنوبی از طریق کنترل این کریدور، ارتقای همگرایی اوراسیا و تضمین امنیت منطقه‌ای است. این کشور، مشارکت در این پروژه را به عنوان وسیله‌ای برای حفظ حضور ژئوپلیتیکی خود می‌بیند.
ترکیه، یکی از مهمترین طرفداران این کریدور، زنگزور به عنوان یک مسیر اقتصادی مستقیم به آذربایجان و فراتر از آن به آسیای مرکزی می‌بیند که درآمدهای ترانزیتی قابل توجهی را ارائه و نفوذ منطقه‌ای را افزایش می‌دهد
ایالات متحده نیز به عنوان یک هژمون جهانی، نمی‌تواند بی‌تفاوت بماند. در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ، واشنگتن پیشنهاد داد که این کریدور تحت کنترل آمریکا قرار گیرد. به گفته تام باراک، سفیر ایالات متحده در ترکیه و همچنین به عنوان فرستاده ویژه ترامپ در امور سوریه، ابتکار عمل ایالات متحده، قرار دادن این مسیر۳۲ کیلومتری تحت مدیریت خارجی و در عین حال ساخت زیرساخت‌های حمل و نقل، انرژی و مخابرات را مطرح می‌کند.
این مدل از طرح بین‌المللی ساخت-بهره‌برداری-انتقال (BOT) پیروی می‌کند. یک سرمایه‌گذار ثالث، ساخت جاده‌ها، راه‌آهن، خطوط لوله و شبکه‌های مخابراتی را تأمین مالی می‌کند و حقوق عملیاتی موقت به او اعطا می‌شود. پس از بازیابی سرمایه‌گذاری، مالکیت به جمهوری ارمنستان بازگردانده می‌شود. نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان، خاطرنشان کرد که این مدل، کاملاً با قوانین ارمنستان همسو است. علاوه بر این، بحث‌هایی در مورد انتقال مسئولیت‌های گمرکی و کنترل مرزی در امتداد کریدور به همان نهاد خصوصی وجود دارد که عملاً یک منطقه نیمه مستقل از مدیریت بین‌المللی در خاک ارمنستان ایجاد می‌کند.
با وجود نبود توافق نهایی صلح بین ایروان و باکو، ارمنستان برای امضای یک توافق موقت آماده است و به رایزنی‌ها در مورد پیش‌نویس یک معاهده جامع ادامه می‌دهد اما دخالت واشنگتن، واکنش شدید ایران را برانگیخته است. تهران، قاطعانه با هرگونه مدلی از این کریدور که می‌تواند چشم‌انداز ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی را به نفع ایالات متحده تغییر دهد، مخالف است.
مقامات ایرانی کاملاً آگاه هستند که راهبرد ایالات متحده با هدف ایجاد «محور انزوا» در اطراف جمهوری اسلامی دنبال می‌شود. اهداف واشنگتن، شامل افزایش انزوای سیاسی و لجستیکی ایران و قطع دسترسی آن به قفقاز و آسیای مرکزی است. به گفته رسانه‌های ایرانی، تهران گام‌های دیپلماتیکی را برای ابراز مخالفت قاطع خود به همراه مسکو برداشته است، زیرا نگران از دست دادن همکاری راهبردی خود با ارمنستان در صورت کنترل این کریدور از سوی خارجی‌ها است.
مقامات ایرانی کاملاً آگاه هستند که راهبرد ایالات متحده با هدف ایجاد «محور انزوا» در اطراف جمهوری اسلامی دنبال می‌شود. اهداف واشنگتن شامل افزایش انزوای سیاسی و لجستیکی ایران و قطع دسترسی آن به قفقاز و آسیای مرکزی است.
با این حال، باکو مخالفت‌های ایران را صرفاً ماهیت اقتصادی می‌داند. تهران به دنبال ایجاد کریدور خود در امتداد ساحل ایرانی رودخانه ارس است. یک کارشناس ایرانی ابراز نگرانی کرد که کریدوری تحت کنترل باکو در نهایت، ارتباط مستقیم ایران با ارمنستان را قطع می‌کند. در همین حال، دونالد ترامپ پس از دیدار با مارک روته، دبیرکل ناتو در کاخ سفید، اظهار داشت که مناقشه ارمنستان و آذربایجان «به حل موفقیت‌آمیز نزدیک می‌شود» و اندکی پس از آن، میدل ایست آی گزارش داد که ایالات متحده تمایل خود را برای به دست گرفتن مدیریت کریدور زنگزور با پیشبرد مذاکرات بین دو کشور، ابراز کرده است.
این اظهارات توسط سفیر تام باراک، تأیید شد و او گفت که ایالات متحده «به دنبال اجاره و بهره‌برداری از کریدور زنگزور به مدت ۱۰۰ سال است»؛ برخلاف اجاره استاندارد ۹۹ ساله که اغلب در معاملات بین‌المللی دیده می‌شود، مدت ۱۰۰ ساله پیشنهادی نشان دهنده تلاش برای حضور دائمی ایالات متحده در منطقه است. این چشم‌انداز به ویژه برای حکومت ایران نگران‌کننده است، زیرا استقرار بلندمدت ایالات متحده در نزدیکی مرز شمالی خود را به عنوان تهدیدی مستقیم برای اهداف منطقه‌ای و ثبات داخلی خود به شمار می آورد.»
منبع:تحلیل بازار
