بازار؛ گروه بورس: بازار سرمایه ایران با محدودیت دامنه نوسان، به بستری برای کنترل مصنوعی قیمت‌ها و اعطای رانت تبدیل شده است. در شرایطی که کدهای حقوقی با هماهنگی پشت‌پرده مسیر صعود را هدایت می‌کنند، سرمایه‌گذاران خرد در موقعیت ضعف قرار دارند. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که حذف یا پویاسازی دامنه نوسان، شرط توسعه پایدار بازار است. در مقابل، بورس ایران گرفتار چرخه‌های کوتاه رشد و رکود طولانی شده و اعتماد عمومی به‌شدت آسیب دیده است. اصلاح ریزساختارهایی مانند دامنه نوسان، پیش‌نیاز بازگشت سرمایه‌های هوشمند و تحقق عدالت معاملاتی است.
دروقع در بازار سرمایه‌ای که با محدودیت دامنه نوسان مواجه است، فروشنده همواره در موقعیت برتر قرار دارد. این گزاره، به‌ویژه در شرایطی که ساختار بازار با سازوکارهای غیرشفاف و هماهنگی‌های پشت‌پرده میان کدهای حقوقی و حقیقی همراه باشد، به واقعیتی نگران‌کننده تبدیل می‌شود. هر زمان که بازار میل به رشد دارد، کدهای حقوقی با استفاده از کدهای حقیقی صف خرید را تأمین می‌کنند و مسیر صعود را به‌صورت کنترل‌شده هدایت می‌نمایند. این رفتار، نه‌تنها مانع شکل‌گیری روندهای طبیعی در بازار می‌شود، بلکه اعتماد عمومی را نیز به‌شدت تضعیف می‌کند.
پرویز جلیلی تاکید کرد تا زمانی که ریزساختارهایی مانند دامنه نوسان اصلاح نشوند و به‌جای کنترل مصنوعی، سازوکارهای رقابتی و شفاف جایگزین آن‌ها نشوند، بازار سرمایه ایران با چرخه‌های معیوب رشد و رکود، دستکاری قیمت‌ها، و خروج سرمایه‌های هوشمند مواجه خواهد بود. اصلاح این ساختارها، پیش‌شرط توسعه پایدار، جذب سرمایه‌گذاران واقعی، و بازگشت اعتماد عمومی به بازار است
هرچه دامنه نوسان محدودتر باشد، امکان اعمال نفوذ و دستکاری قیمت‌ها بیشتر می‌شود. این محدودیت، به‌جای آنکه نقش حفاظتی ایفا کند، به ابزاری برای کنترل مصنوعی روندها و اعطای رانت تبدیل شده است. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهند که بازارهای استاندارد یا دامنه نوسان را حذف کرده‌اند یا آن را به‌صورت پویا و هوشمند مدیریت می‌کنند. در مقابل، بورس ایران با حفظ این ساختار ایستا، درگیر دوره‌های کوتاه رشد شارپ و دوره‌های طولانی رکود و اصلاح شده است؛ الگویی که مانع توسعه پایدار بازار سرمایه است.
پرویز جلیلی به خبرنگار بازار گفت: رفتار سرمایه‌گذاران بزرگ نیز مؤید همین ناکارآمدی است. پول‌های درشت معمولاً با رانت از بازار خارج می‌شوند و در زمان شروع رشد، با چند درصد اختلاف مجدداً وارد می‌شوند. این بازیگران نگران از دست دادن فرصت نیستند، زیرا برخلاف سرمایه‌گذاران خرد، با یک کندل ۳۰ تا ۴۰ درصدی جا نمی‌مانند. این رفتار، نشانه‌ای از عدم عدالت در دسترسی و بهره‌برداری از فرصت‌های بازار است و نشان می‌دهد که ساختار فعلی نه‌تنها ناکارآمد، بلکه نابرابر نیز هست.
وی افزود: تا زمانی که ریزساختارهایی مانند دامنه نوسان اصلاح نشوند و به‌جای کنترل مصنوعی، سازوکارهای رقابتی و شفاف جایگزین آن‌ها نشوند، بازار سرمایه ایران با چرخه‌های معیوب رشد و رکود، دستکاری قیمت‌ها، و خروج سرمایه‌های هوشمند مواجه خواهد بود. اصلاح این ساختارها، پیش‌شرط توسعه پایدار، جذب سرمایه‌گذاران واقعی، و بازگشت اعتماد عمومی به بازار است.
صف‌سازی در بازار سرمایه؛ ابزار درآمد یا نشانه فساد ساختاری؟
سالار صفایی، کارشناس بازار سرمایه، با انتقاد از رفتارهای سازمان‌یافته در بازار بورس ایران، صف‌های خرید و فروش را نه نشانه‌ای از عرضه و تقاضای واقعی، بلکه ابزاری برای کسب درآمد غیرشفاف توسط بازیگران بزرگ دانست و به خبرنگار بازار گفت: در شرایطی که دامنه نوسان محدود است، این بازیگران با در اختیار داشتن حجم عظیمی از سهام، به‌راحتی صف‌های ساختگی ایجاد می‌کنند و هدف اصلی‌شان نه معامله سهم، بلکه بهره‌برداری از نوسانات در بازار مشتقه، اهرمی‌ها و اختیار معاملات است.
سالار صفایی معتقد است که از منظر تحلیلی، هدف برخی گروه‌ها، نه سرمایه‌گذاری در سهم، بلکه شکار نوسان از ابزارهای مشتقه است. در چنین ساختاری، صف‌های خرید و فروش به‌جای آنکه بازتابی از رفتار واقعی بازار باشند، به صحنه‌ای برای نمایش و فریب تبدیل شده‌اند؛ صحنه‌ای که در آن سرمایه‌گذاران خرد، قربانی بازی‌های پشت‌پرده می‌شوند
صفایی تأکید کرد: این گروه‌ها از صف‌سازی به‌عنوان یک ابزار درآمدی استفاده می‌کنند؛ ابزاری که حذف آن، منجر به قطع جریان‌های رانتی و سودهای غیرمتعارف خواهد شد. همچنین وی با لحنی هشداردهنده می‌گوید: «اگر صف نباشد، نان حرامشان قطع می‌شود.» این جمله، نه‌تنها بیانگر شدت فساد ساختاری در برخی لایه‌های بازار است، بلکه نشان‌دهنده وابستگی برخی بازیگران به سازوکارهای غیرشفاف و غیررقابتی است.
صفایی گفت: از منظر تحلیلی، هدف برخی گروه‌ها، نه سرمایه‌گذاری در سهم، بلکه شکار نوسان از ابزارهای مشتقه است. در چنین ساختاری، صف‌های خرید و فروش به‌جای آنکه بازتابی از رفتار واقعی بازار باشند، به صحنه‌ای برای نمایش و فریب تبدیل شده‌اند؛ صحنه‌ای که در آن سرمایه‌گذاران خرد، قربانی بازی‌های پشت‌پرده می‌شوند.
وی بارها خواستار مقابله با پدیده صف‌سازی شده و آن را یکی از ریشه‌های ناکارآمدی و بی‌اعتمادی در بازار سرمایه دانسته و گفت: این خواسته، در امتداد نقدهای پیشین کارشناسانی چون مهدی رباطی، نشان‌دهنده اجماع فکری میان تحلیل‌گران مستقل بازار بر سر ضرورت اصلاح ریزساختارهای معاملاتی، حذف دامنه نوسان ایستا، و مقابله با رفتارهای شبه‌رانتی است.
در نهایت، این گزارش نشان می‌دهد که تا زمانی که صف‌سازی به‌عنوان ابزار درآمد باقی بماند، نه‌تنها عدالت معاملاتی تحقق نخواهد یافت، بلکه بازار سرمایه ایران از مسیر شفافیت، رقابت‌پذیری و توسعه پایدار فاصله خواهد گرفت. مقابله با صف‌سازی، نه یک توصیه فنی، بلکه یک ضرورت ساختاری برای نجات بازار از چرخه فساد و بی‌اعتمادی است.
بنابراین صف‌های خرید و فروش در بورس ایران، به‌جای آنکه بازتابی از عرضه و تقاضای واقعی باشند، به ابزاری برای درآمدزایی غیرشفاف برخی بازیگران بزرگ تبدیل شده‌اند. در شرایط محدودیت دامنه نوسان، این گروه‌ها با در اختیار داشتن حجم عظیمی از سهام، صف‌های ساختگی ایجاد کرده و از نوسانات بازار مشتقه بهره‌برداری می‌کنند. این رفتارها نه‌تنها عدالت معاملاتی را مخدوش کرده‌اند، بلکه سرمایه‌گذاران خرد را قربانی بازی‌های پشت‌پرده کرده‌اند. مقابله با صف‌سازی و حذف سازوکارهای شبه‌رانتی، ضرورتی ساختاری برای بازسازی اعتماد و شفافیت در بازار سرمایه ایران است.
منبع:تحلیل بازار
