تورم فقط یک عدد نیست بلکه یک آسیب اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی است

تورم واژه ای است که سال هاست در گفت و گوهای روزمره، تحلیل های اقتصادی و تصمیم گیری های سیاسی تکرار می شود. اما در مورد ماهیت اخلاقی و اجتماعی آن کمتر بحث جدی صورت گرفته است.

دکتر فرهاد نیلی، اقتصاددان و پژوهشگر برجسته در گفت و گوی اخیر خود با سروش صحت در برنامه «اکنون» نگاهی متفاوت به این پدیده دارد. به گفته وی، تورم فقط یک موضوع اقتصادی نیست، زنجیره ای از بی اعتمادی، بی عدالتی و بداخلاقی است و به همین دلیل تورم را باید یک شر مطلق تلقی کرد.

تورم، دشمن نامرئی اعتماد

دکتر نیلی در ابتدای این گفتگو با تاکید بر اینکه «اعتماد ستون فقرات هر اقتصاد سالمی است» گفت: وقتی تورم بالا می رود این رکن فرو می ریزد. چون مردم دیگر نمی دانند فردا پولشان چقدر می ارزد. تجار، کارگران، سرمایه گذاران و حتی دولت همه در فضای بی اعتمادی تصمیم می گیرند. “هیچ قراردادی در هوای ناپایدار دوام نمی آورد.”

به گفته وی «تورم به معنای بطلان وعده هاست». اگر امروز کسی قول بدهد که فردا محصولی را با قیمت مشخصی بفروشد، اما تورم در این بین همه چیز را تغییر دهد، نه به قولش عمل می کند و نه خریدار به او اعتماد می کند. این شکستن اعتماد، به قول نیلی، «سمی است که از اقتصاد شروع می شود و به اخلاق اجتماعی سرایت می کند».

تورم، انتقال ثروت از ضعیف به قوی

دکتر نیلی در بخشی دیگر از این گفتگو با تاکید بر ناعادلانه بودن تورم گفت: تورم ظالمانه ترین نوع مالیات است؛ زیرا فقرا را بیشتر از ثروتمندان مجازات می کند، فردی که دارایی اش پول نقد است هر روز فقیرتر می شود و فردی که دارایی واقعی دارد هر روز ثروتمندتر می شود.

وی با بیان اینکه در اقتصادهای تورم زا حتی کار کردن هم بی معنا می شود، تصریح کرد: کسی که کار می کند و حقوق ثابت می گیرد همیشه بازنده است زیرا قبل از اینکه حقوقش به او برسد ارزش آن نصف می شود و وقتی تورم بالا می رود جامعه به این نتیجه می رسد که تلاش و پس انداز بی فایده است و این یعنی از بین رفتن نظام اخلاقی اقتصاد.

تورم، دشمن آینده

نیلی با نگاهی آینده نگر به این پدیده نگاه کرد: “تورم مانند مه غلیظی است که افق را از دید ما پنهان می کند. سیاست گذاران نمی توانند تصمیمات بلندمدت بگیرند، سرمایه گذاران نمی دانند فردا چه اتفاقی می افتد و خانواده ها نمی توانند برنامه ریزی کنند.”

وی افزود: تورم پروژه ساختن فردا را متوقف می کند. جامعه ای با تورم مزمن فقط در زمان حال و با اضطراب زندگی می کند، اما کشورهای توسعه یافته ای هستند که توانسته اند افق را به وضوح ببینند و هزینه آن را بپردازند.

به گفته نیلی، حتی سیاست گذاران نیز قربانی تورم هستند: «وقتی تورم بالا می رود، دولت ها مجبور می شوند برای کنترل نارضایتی تصمیمات کوتاه مدت بگیرند، این تصمیمات موقتی عامل تورم می شود، نتیجه چرخه ای از اشتباهات و واکنش هایی است که گریزی از آن نیست.

اخلاق اقتصادی در عصر تورم

نیلی در بخشی دیگر از این گفتگو به تشریح تورم از زاویه اخلاق اقتصادی پرداخت و گفت: اقتصاد فقط مجموعه ای از اعداد و فرمول ها نیست، بلکه بخشی از اخلاق زیستی جامعه است، در جامعه ای که تورم مزمن وجود دارد، دروغگویی و پنهان کاری به یک عادت تبدیل شده است. چون هیچکس نمی داند قیمت واقعی چقدر است، همه سعی می کنند که این کار را به زیان دیگران بزنند.

وی ادامه داد: تورم به همان اندازه که سرمایه را از بین می برد، اخلاق را از بین می برد، هیچ جامعه ای با بی اعتمادی، دروغ و بی ثباتی رشد نمی کند، در نتیجه تورم نه تنها یک آسیب اقتصادی، بلکه یک آسیب اجتماعی و اخلاقی است.

تورم و سیاست؛ مسئولیت سنگین دولت

دکتر نیلی در پایان ریشه تورم را در تصمیمات حاکمیتی شناسایی کرد و گفت: تورم نتیجه یک حادثه نیست، نتیجه تصمیم است، اگر دولت ها بیش از توان اقتصاد هزینه کنند یا برای تامین منابع به چاپ پول روی بیاورند عملاً تورم را انتخاب کرده اند اما باید بدانند که تورم سیاستی است که در کوتاه مدت باعث آسایش می شود.

وی با اشاره به تجربه جهانی افزود: هیچ کشوری با تورم بالا توسعه نیافته است، رشد پایدار فقط در اقتصادهای با ثبات اتفاق می افتد، اگر سیاست گذار بخواهد بین رضایت کوتاه مدت و آینده بلندمدت یکی را انتخاب کند، باید شجاعت انتخاب سخت را داشته باشد، زیرا در نهایت مهم ترین پروژه ملی هر کشوری ساختن فردایی بدون تورم است.

به گفته دکتر فرهاد نیلی، تورم فقط یک عدد اقتصادی نیست، بلکه یک بیماری اجتماعی و اخلاقی است. پدیده ای که اعتماد را از بین می برد، عدالت را از بین می برد، آینده را تار می کند و اخلاق عمومی را از بین می برد. به همین دلیل است که می گوید: تورم شر مطلق است. زیرا هیچ خیری از دل آن بیرون نمی آید. نه برای اقتصاد، نه برای سیاست، نه برای انسان».