به گزارش خبرگزاری تسنیم دامغاندر ایران، اشتغال افراد دارای معلولیت همچنان یکی از چالش های جدی در حوزه اجتماعی و اقتصادی است. بر اساس آخرین آمار سازمان جهانی بهداشت و بهزیستی کشور، حدود ۱۱.۵ درصد از جمعیت ایران معادل ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر از نوعی معلولیت رنج می برند که از این تعداد نزدیک به ۳.۶ درصد نابینا و کم بینا هستند. بر اساس اعلام سازمان بهزیستی بیش از ۲۲۰ هزار نفر از این قشر تحت پوشش رسمی هستند که همچنان بخش قابل توجهی از آنها از نبود فرصت های شغلی مناسب رنج می برند.
علیرغم وجود قوانین حمایتی از جمله تعیین سهمیه استخدامی ۳ درصدی معلولان در دستگاه های دولتی، واقعیت های میدانی چیز دیگری را نشان می دهد. بسیاری از سازمان ها یا این سهمیه را نادیده می گیرند و یا با تفاسیر محدود کننده شرایط را به گونه ای تعیین می کنند که افراد دارای معلولیت عملا امکان ورود به بازار کار را پیدا نمی کنند. کارشناسان می گویند ریشه این مشکل نه در نبود قانون، بلکه در «نگاه ناتوانی» و عدم باور سازمان ها به توانایی این قشر است.
آمارها نیز همین واقعیت را نشان می دهد. بر اساس اطلاعات منتشر شده از سوی وزارت تعاون و بهزیستی، نزدیک به ۸۸۷ هزار نفر از معلولان در کشور بیکار هستند و نرخ بیکاری در این گروه بین ۵۵ تا ۶۴ درصد برآورد شده است. نابینایان سهم قابل توجهی از این آمار را به خود اختصاص می دهند، زیرا هنوز بسیاری از کارفرمایان از ظرفیت های شغلی خود آگاهی دقیقی ندارند و اغلب از استخدام آنها خودداری می کنند.
در این میان ضعف فرهنگ سازی و آموزش عمومی به ادامه این وضعیت دامن زده است. در شهرهای بزرگی مانند تهران، تنوع جمعیتی و آشنایی بیشتر مردم با تفاوت‌های فردی باعث رفتار طبیعی و محترمانه‌تر با نابینایان شده است، اما در شهرستان‌ها هنوز زیرساخت‌های فرهنگی برای پذیرش تفاوت‌های فیزیکی ضعیف است و گاهی این رفتار از روی ترحم یا بی‌اعتمادی انجام می‌شود.
در حوزه آموزش مشکلات از سال های اول تحصیل شروع می شود. نابینایان برای فراگیری دروس تخصصی به وسایل خاصی مانند کاغذ بریل، گونیا و خط کش مخصوص نیاز دارند که معمولا دیر در اختیار آنها قرار می گیرد. از سوی دیگر، معلمان مدارس استثنایی باید دوره های آموزشی خاصی را طی کنند تا بتوانند با نیازهای آموزشی این دانش آموزان سازگار شوند. این امر هنوز در بسیاری از نقاط کشور محقق نشده است.
با وجود همه این محدودیت ها، نابینایان ایرانی توانسته اند در عرصه های علمی، فرهنگی، هنری و ورزشی حضوری درخشان داشته باشند. از معلمان و حقوقدانان موفق تا حافظان قرآن و ورزشکارانی که قله دماوند را فتح کرده اند. اما کارشناسان اجتماعی بر این باورند که جامعه زمانی می تواند به عدالت اجتماعی نزدیک شود که تفاوت نابینایی را نه به عنوان یک معلول، بلکه به عنوان نوعی تنوع انسانی بپذیرد و بستر فرهنگی و سازمانی پایداری را برای حضور برابر این قشر در بازار کار و زندگی اجتماعی فراهم کند.
فاطمه نوری رومانانی، رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل انجمن نابینایان دامغندر در گفت و گو با خبرنگار تسنیم در دامغانوی با اشاره به اینکه نگاه نهادها و دستگاه های اجرایی به افراد دارای معلولیت همچنان نیازمند اصلاح است، تصریح کرد: نگاه رقت انگیز یا نالایق به نابینایان باعث شده فرصت های شغلی متناسب با ظرفیت واقعی آنها فراهم نشود و این موضوع باید در سطح سازمانی تغییر کند.
وی با بیان اینکه زیرساخت های فرهنگی در شهرهای کوچک همچنان برای پذیرش تفاوت های فیزیکی ضعیف است، افزود: در تهران به دلیل تنوع جمعیتی و تماس بیشتر افراد با طبقات مختلف، رفتارها با افراد دارای معلولیت طبیعی و محترمانه تر است. اما در شهرها هنوز آگاهی عمومی نسبت به این موضوع کافی نیست.
مدیرعامل انجمن نابینایان دامغان تصریح کرد: معلولیت به معنای ناتوانی نیست بلکه نوعی تفاوت است. اگر جامعه با نگاه محدودکننده این تفاوت را ببیند، نگرش خطرناکی شکل می گیرد. جامعه باید با پذیرش تفاوت ها زمینه حضور برابر افراد دارای معلولیت را در عرصه های مختلف اجتماعی فراهم کند.
نوری رومانانی با اشاره به وضعیت استخدامی این قشر گفت: هنوز بسیاری از سازمان ها بر این باورند که نابینایان توانایی لازم برای کار در مشاغل مختلف را ندارند در حالی که این نگاه به دلیل عدم آگاهی از مهارت و استعداد آنهاست. نابینایان مانند سایر شهروندان حق حضور در محل کار، کسب درآمد و داشتن یک زندگی مستقل را دارند.
وی در بخشی دیگر از سخنان خود به چالش های آموزشی نابینایان پرداخت و اظهار داشت: اولین قدم در مسیر توانمندسازی، آموزش خانواده ها است. زیرا خانواده اولین محیط اجتماعی هر فرد است. پس از آن وسایل آموزشی مناسب مانند کاغذ بریل، گونیا و خط کش مخصوص به موقع در اختیار دانش آموزان نابینا قرار گیرد تا از روند آموزش عقب نمانند.
رئیس هیئت مدیره انجمن نابینایان دامغان خاطرنشان کرد: کتاب های خط بریل و درشت به صورت منظم و در زمان مقرر به دست دانش آموزان برسد. همچنین معلمان این دسته از دانش آموزان باید آموزش های تخصصی لازم را دیده باشند تا بتوانند با توجه به شرایط بدنی و یادگیری خود به تدریس بپردازند.
وی ادامه داد: توجه به آموزش و تامین امکانات لازم برای نابینایان نه تنها به تحقق عدالت آموزشی کمک می کند، بلکه زمینه رشد اجتماعی و مشارکت فعال آنان را فراهم می کند.
نوری رومانیانی با بیان توانمندی های نابینایان دامغان گفت: بسیاری از نابینایان این شهرستان با وجود محدودیت های دید در عرصه های علمی، فرهنگی و ورزشی سرآمد بوده اند. در این میان افرادی با تخصص های مختلف مانند حافظ قرآن، قاری، مدرس دانشگاه، مشاور، وکیل و کارمند بخش های مختلف حضور دارند.
وی افزود: ورزشکاران نابینای دامغانی نیز با وجود محدودیت ها موفق به فتح قله دماوند شده اند که نشان از اراده و قدرت آنها دارد.
مدیرعامل انجمن نابینایان دامغان تصریح کرد: جامعه باید نابینایی را نه به عنوان یک محرومیت، بلکه به عنوان یک تفاوت بپذیرد. تفاوتی که مستلزم فرصت برابر و حمایت اجتماعی پایدار است. امیدواریم نهادهای مسئول با اصلاح نگرش خود زمینه حضور موثرتر این قشر را در عرصه های شغلی و اجتماعی فراهم کنند.
بنابراین باید گفت: علیرغم تصویب قوانین حمایتی در حوزه اشتغال افراد دارای معلولیت از جمله قانون استخدام سه درصد در دستگاه های دولتی، اجرای واقعی این قوانین همچنان با چالش های جدی مواجه است. بررسی ها نشان می دهد که بسیاری از سازمان ها به دلیل محدودیت های فنی یا شرایط شغلی خاص از استخدام افراد نابینا خودداری می کنند. به خصوص در شهرستان ها نه تنها زیرساخت های کاری و فضای مناسب برای حضور نابینایان فراهم نیست، بلکه نگاه غالب مدیران به این قشر همچنان نگاه ترحم یا تردید نسبت به توانایی آنهاست. در حالی که تجربه کشورهای پیشرفته نشان داده است که به کارگیری نابینایان در محیط های اداری، آموزشی و خدماتی نه تنها امکان پذیر است بلکه منجر به افزایش بهره وری انسانی نیز می شود.
از نظر آماری، نبود سیستم داده محور در زمینه اشتغال نابینایان، برنامه ریزی هدفمند برای این قشر را با مشکل مواجه کرده است. بر اساس گزارش های بهزیستی و تحقیقات دانشگاهی، نرخ بیکاری معلولان در ایران ۶۳ درصد برآورد شده است و نابینایان سهم زیادی از این تعداد را به خود اختصاص داده اند. همچنین از بیش از ۲۲۰ هزار نابینای تحت پوشش بهزیستی، تنها درصد کمی در مشاغل ثابت هستند. این در حالی است که در کشورهای مشابه منطقه، نرخ اشتغال نابینایان در بخش خدمات عمومی به بیش از ۴۰ درصد رسیده است. نبود بانک اطلاعاتی جامع، ضعف نظارت و عدم برنامه ریزی منطقه ای از مهم ترین عوامل ایجاد این شکاف است.
در حوزه سیاستگذاری، ارتقای اجرای قانون سهمیه استخدامی از سطح «توصیه» به «الزام قانونی» ضروری است. دولت می‌تواند از ابزارهای نظارتی و تشویقی مانند مشوق‌های مالیاتی و اولویت در واگذاری پروژه‌ها به شرکت‌هایی که نابینایان را استخدام می‌کنند، استفاده کند. از سوی دیگر ایجاد مراکز تخصصی آموزش فنی و حرفه ای برای نابینایان و برگزاری دوره های مهارتی با توجه به نیاز بازار کار ضروری است. چنین اقداماتی علاوه بر افزایش مهارت های عملی، می تواند اعتماد کارفرمایان را نسبت به توانایی کار نابینایان تقویت کند.
توسعه زیرساخت های فناوری و دسترسی دیجیتالی نیز یکی از ارکان مهم اشتغال پایدار برای نابینایان است. تجهیز محیط های کاری به نرم افزارهای بصری، صفحه خوان های پیشرفته، سیستم های اداری در دسترس و امکان کار از راه دور برای کارهای خدماتی می تواند بخش زیادی از محدودیت های فیزیکی را از بین ببرد. تجربه شرکت های فناور داخلی نیز نشان داده است که نابینایان در زمینه های پشتیبانی تلفنی، مشاوره، حسابداری آنلاین و آموزش مجازی به شرط ارائه ابزار کار و پشتیبانی سازمانی عملکرد چشمگیری دارند.
در نهایت اصلاح نگرش عمومی و سازمانی نسبت به نابینایان مهمترین گام در جهت اشتغال پایدار آنهاست. برگزاری کمپین های اطلاع رسانی، معرفی الگوهای موفق و آموزش مدیران و کارفرمایان در خصوص مزایای بکارگیری نیروی انسانی نابینا می تواند زمینه را برای تغییر نگاه جامعه فراهم کند. اشتغال نابینایان نه تنها یک موضوع انسانی و اخلاقی است، بلکه گامی موثر در جهت تحقق عدالت اجتماعی، افزایش مشارکت مدنی و استفاده بهینه از ظرفیت های نهفته انسانی در کشور است. انتهای پیام/۳۶۳/
منبع:تسنیم
