به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، نشست خبری «اقدامات شبکه آزمایشگاهی کشور در سالی که گذشت و برنامههای پیشرو» در آستانه برگزاری نخستین دوره جایزه شبکه آزمایشگاهی کشور، با حضور دکتر حسین افشین؛ معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور و امیر یونسیان؛ مدیر شبکه آزمایشگاهی فناوریهای راهبردی برگزار شد.
نیروی انسانی و تجهیزات؛ دو بال پرواز علمی
معاون علمی رئیسجمهور با اشاره به الزامات دستیابی به رشد و پیشرفت علمی تصریح کرد: برای رسیدن به قلههای علمی، حداقل دو پیشنیاز اساسی وجود دارد؛ نخست نیروی انسانی که خوشبختانه کشور ما در این زمینه غنی است و دانشگاههای برتر، نخبگان و محققین برجستهای در اختیار داریم. دومین رکن، تجهیزات آزمایشگاهی است.
وی افزود: هنگامی که از تجهیزات آزمایشگاهی سخن میگوییم، در واقع درباره حوزهای صحبت میکنیم که هر میزان سرمایهگذاری در آن صورت گیرد، باز هم کم است.
انتقاد از نگاه سنتی به مالکیت تجهیزات/ لزوم مدیریت هوشمند بودجه
افشین با انتقاد از رویههای سنتی در تجهیز مراکز پژوهشی گفت: متأسفانه سنتی در کشور وجود دارد مبنی بر اینکه همه مراکز ما باید تمامی تجهیزات را شخصاً در اختیار داشته باشند. به عنوان مثال، اگر صد دانشگاه یا صد مرکز پژوهشی داریم، تصور بر این است که هر صد مرکز باید تجهیزات آزمایشگاهی تخصصی و مشابه را خریداری کنند. این رویکرد اساساً امکانپذیر نیست.
وی تأکید کرد: زمانی که بحث بودجه و توزیع منابع مطرح میشود، هنر مدیریت در این است که بودجه به گونهای توزیع شود که بیشترین اثربخشی را داشته باشد؛ این همان نقطه هوشمندی در مدیریت منابع است.
آزمایشگاه استاندارد؛ مرز میان علم واقعی و ادعا
معاون علمی رئیسجمهور با بیان اینکه دستیابی به فناوریهای پیشرفته نیازمند زیرساخت قوی است، خاطرنشان کرد: اگر کشوری بخواهد تحقیقات اصیل انجام دهد، در ژورنالهای معتبر جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد و یا تولیداتی داشته باشد که ضمن رفع نیاز مردم، در سطح بینالمللی قابل رقابت باشند، پیشنیاز اصلی آن داشتن آزمایشگاههای مجهز و استاندارد است.
افشین برای تبیین اهمیت صحتسنجی علمی به ذکر مثالی پرداخت و گفت: سال گذشته در بازدیدی که از نمایشگاه کوانتوم داشتم، با تعدادی حسگر کوانتومی مواجه شدم. وقتی پرسیدم چه مرجعی این محصولات را گواهی (Certificate) و صحتسنجی میکند، پاسخ دادند که چنین مرجعی نداریم. پرسیدم پس چگونه اطمینان حاصل میکنید که این حسگر واقعاً کوانتومی است؟ گفتند با فرد سازنده صحبت میکنیم و اگر اطلاعات کوانتومی داشته باشد، انشاءالله محصولش هم کوانتومی است!
خطر گسترش شبهعلم در غیاب زیرساختهای آزمایشگاهی
وی با هشدار نسبت به پدیده شبهعلم تصریح کرد: این رویه مصداق بارز شبهعلم است. در حوزه سلامت، چون بازخوردها سریع است و با جان انسانها سروکار دارد، اگر دارویی اثر سوء داشته باشد بلافاصله واکنش نشان داده میشود؛ اما در حوزه فنی و صنعتی، فقدان آزمایشگاه و زیرساخت موجب میشود فناوری واقعی شکل نگیرد.
افشین ادامه داد: وقتی از شبهعلم صحبت میکنم، منظورم کلاهبرداری نیست؛ بلکه منظور افرادی هستند که بدون طی کردن روالهای علمی و مهندسی و بدون تستهای آزمایشگاهی رایج، خدمتی را ارائه میدهند و مدعی نوآوری هستند. این افراد باهوش متوجه میشوند که بازاری داغ است و زیرساختی هم برای تست ادعای آنها وجود ندارد، بنابراین کار خود را پیش میبرند.
غفلت از تستهای استاندارد؛ پاشنه آشیل در لحظات حساس
معاون علمی رئیسجمهور این روند را برای کشور خطرناک توصیف کرد و افزود: خطر اینجاست که کشور تصور میکند فلان توانمندی را دارد، اما درست در لحظه حساس که باید از آن فناوری استفاده شود، میبینیم که کاربرد مورد انتظار محقق نمیشود. احتمالاً با بیان این جملات، مصادیقی در ذهن شما تداعی شده است که ناشی از بهروز نبودن تجهیزات آزمایشگاهی ماست.
وی تأکید کرد: اگر به دنبال گسترش علم هستیم، ابتدا باید زیرساخت آن را توسعه دهیم. اهمیت زیرساخت آزمایشگاهی برای توسعه علم امری حیاتی است.
سیاست جدید معاونت علمی: خرید تجهیزات تنها با استعلام از شبکه آزمایشگاهی
دکتر افشین در تشریح سیاستهای جدید معاونت علمی در خصوص خرید تجهیزات گفت: از سال گذشته که مسئولیت را بر عهده گرفتیم، رویهای را اصلاح کردیم. اکنون هر درخواست خریدی که به ما میرسد، ابتدا به شبکه آزمایشگاهی ارجاع میشود. ما به دکتر یونسیان و همکارانشان مأموریت دادهایم که بررسی کنند آیا این دستگاه در شبکه آزمایشگاهی کشور موجود است یا خیر.
وی افزود: در پاسخ به این استعلام، سه حالت وجود دارد؛ حالت اول این است که دستگاه وجود ندارد، که در این صورت ما حتماً حمایت کرده، خرید را انجام میدهیم و به شبکه اضافه میکنیم.
شرط دوم معاونت علمی برای خرید تجهیزات؛ توزیع جغرافیایی عادلانه و کاهش هزینههای سربار
افشین گفت: حالت دوم زمانی است که دستگاه در شبکه موجود است اما ظرفیت آن پاسخگوی نیاز کشور نیست. برای مثال، دستگاهی را داریم اما نوبتدهی آن به دلیل حجم بالای تقاضا، یک ماه، دو ماه یا حتی پنج ماه زمان میبرد. در این شرایط، ما قطعاً اقدام به خرید و افزودن دستگاه جدید به شبکه خواهیم کرد.
وی افزود: حالت سوم حالتی است که دستگاه در شبکه موجود است اما مشکلاتی مانند دوری مسافت وجود دارد. گاهی هزینه حملونقل نمونه آزمایشگاهی بین استانها از هزینه خود آزمایش یا حتی خرید یک دستگاه جدید بیشتر میشود و یا ریسک آسیب به نمونه وجود دارد. در این حالت، ما استراتژی توزیع جغرافیایی را در پیش میگیریم و میگوییم حداقل باید در شمال، جنوب، شرق و غرب کشور از این تجهیزات داشته باشیم تا هزینههای سربار کاهش یابد.
معاون علمی رئیسجمهور تأکید کرد: اما اگر دستگاهی در شبکه وجود داشته باشد، تعداد آن کافی باشد، مشکل صف انتظار نداشته باشیم و بحث حملونقل یا افت دقت مطرح نباشد، در طول یک سال گذشته به هیچ عنوان با خرید جدید موافقت نکردهایم. در عوض، منابع مالی معاونت صرف نوسازی، بهروزرسانی و گسترش هوشمند شبکه در حوزههای مورد نیاز واقعی شده است.
پایان دوران حبس تجهیزات در اتاق اساتید/ تغییر مدل مالکیت به میزبانی
افشین با اشاره به تغییر بنیادین در مدل مالکیت تجهیزات آزمایشگاهی اظهار کرد: شرط دوم ما مربوط به پس از خرید تجهیزات است. اگر دستگاهی با بودجه معاونت خریداری و در شبکه قرار گرفت، دیگر مالکیت آن به دانشگاه یا پژوهشگاه داده نمیشود؛ بلکه آنها صرفاً میزبان دستگاه هستند و وظیفه اصلیشان ارائه سرویس در بستر شبکه آزمایشگاهی کشور است.
وی با انتقاد از رویههای گذشته گفت: پیش از این شاهد بودیم که دستگاهی گرانقیمت با بودجه دولتی خریداری میشد، اما در آزمایشگاه یک استاد خاص قرار میگرفت و درب اتاق قفل میشد و به هیچکس جز همان فرد خدمات نمیداد؛ در حالی که کشور از کمبود آن تجهیز رنج میبرد.
معاون علمی رئیسجمهور تصریح کرد: ما این رویه را تغییر دادیم. اگر قرار است دولت حمایت کند، دستگاه باید در سامانه شبکه ثبت شود، شرح خدماتش مشخص گردد و در دسترس همگان باشد. ما به صورت مداوم پایش میکنیم؛ اگر مشاهده کنیم مرکزی که میزبان دستگاه است سرویسدهی مناسبی ندارد، بلافاصله میزبانی را لغو و محل استقرار دستگاه را تغییر میدهیم.
اداره هیئتامنایی آزمایشگاههای ملی و نظارت بر عملکرد
افشین از تدوین آییننامهای جدید برای آزمایشگاههای ملی خبر داد و گفت: طبق این آییننامه، اداره این آزمایشگاهها به صورت هیئتامنایی خواهد بود. دانشگاه یا پژوهشگاهی که به عنوان میزبان انتخاب میشود و دولت برایش خرید انجام میدهد، موظف به ارائه سرویس است. ما نیز تعداد درخواستها و میزان سرویسدهی را به دقت نظارت میکنیم.
چهار شاخص اصلی برای انتخاب میزبانان آزمایشگاهی
معاون علمی رئیسجمهور در پاسخ به سؤالی درباره شاخصهای انتخاب میزبانان تجهیزات گفت: انتخاب میزبان بر اساس سلیقه شخصی نیست، بلکه چهار شاخص کلیدی دارد. اول، سرآمدی علمی؛ دانشگاه یا پژوهشگاه باید در آن حوزه تخصصی سرآمد باشد. دوم، توانایی کار با دستگاه؛ باید پرسنل و دانش فنی لازم برای بهرهبرداری از دستگاه را داشته باشند.
وی ادامه داد: شاخص سوم، توانایی نگهداری و تعمیر است؛ میزبان باید بتواند پایشهای ممتد و نگهداری اصولی را انجام دهد و شاخص چهارم که بسیار حیاتی است، کالیبراسیون است. دستگاه آزمایشگاهی اگر به موقع کالیبره نشود، نتایج غلط تولید میکند که گمراهکننده است. بنابراین میزبان باید ضمانتهای لازم برای کالیبراسیون مرتب را ارائه دهد.
افشین همچنین بر لزوم نظم در سرویسدهی تأکید کرد و گفت: در گذشته مواردی داشتیم که درخواست آزمایش ارسال میشد اما گم میشد و یا پاسخدهی دو ماه طول میکشید. ما سعی کردیم سیستم پیگیری و جوابدهی آزمایشگاهها را منضبط کنیم تا خدمات به شکل منظم و سیستمی ارائه شود.
مداخله نکردن در قیمتگذاری؛ حمایت از مصرفکننده نهایی با گرنت
معاون علمی رئیسجمهور در خصوص نقش بخش خصوصی و دولتی در این شبکه توضیح داد: نگاه ما به شبکه آزمایشگاهی ملی، نگاه سیاستگذاری، حکمرانی و تسهیلگری است، نه مداخله مستقیم. ما برای کسانی که وارد شبکه میشوند شروطی میگذاریم اما در قیمتگذاری آنها دخالت نمیکنیم.
وی افزود: آزمایشگاهها میتوانند قیمت واقعی خدمات خود را اعلام کنند. ما به جای اینکه به آزمایشگاه یارانه بدهیم و در قیمتگذاری دستوری وارد شویم، از مصرفکننده نهایی حمایت میکنیم. بدین صورت که به اساتید، دانشجویان و پژوهشگران گرنت (اعتبار پژوهشی) اختصاص میدهیم تا بتوانند با تخفیفهای ۴۰، ۵۰ یا حتی ۷۰ درصدی از خدمات آزمایشگاهها استفاده کنند در حالی که آزمایشگاه هزینه کامل خدمت خود را دریافت میکند.
معاونت علمی؛ تسهیلگر نه مداخلهگر/ حمایت ویژه از آزمایشگاههای فعال در تعمیر و نوسازی
افشین در ادامه، به نقش حمایتی معاونت علمی در قبال آزمایشگاههای عضو شبکه اشاره کرد و گفت: ما حمایتهایی را در قالب کمکهزینههای تعمیر و نگهداری و همچنین اخذ گواهینامههای استاندارد به اعضای شبکه ارائه میدهیم. علاوه بر این، اگر آزمایشگاهی در این مدت سرویسدهی مناسبی داشته باشد و بر کار خود مسلط شود، در صورت ورود تکنولوژی یا نمونههای جدید به بازار، ما در خرید تجهیزات بهروز و نوسازی آن آزمایشگاه کمک خواهیم کرد.
قیمتگذاری دستوری نداریم/ بازار تعیینکننده است
وی با تأکید بر نقش تسهیلگری دولت افزود: ما خود را یک تسهیلگر میدانیم و اگر بخواهیم حکمرانی خوب را پیاده کنیم، نباید مداخله مستقیم داشته باشیم. ما به آزمایشگاهها نمیگوییم چون تجهیزات را با حمایت ما خریدهاید باید خدمات رایگان ارائه دهید؛ بلکه میگوییم خدمات را طبق کشش بازار و قیمت واقعی ارائه دهید.
معاون علمی رئیسجمهور تصریح کرد: عموماً رقابت بین افراد و مراکز وجود دارد و بازار خود را تنظیم میکند. شرط ما این است که اگر به اصول و استانداردهای شبکه پایبند بودید، میتوانید از چتر حمایتی و بازار وسیع مشتریان شبکه ما بهرهمند شوید. این سیاست باعث توزیع خوب منابع و خدمات شده است.
فعالیت شبکه آزمایشگاهی در ۱۸۱ شهر کشور
افشین با اشاره به گستردگی شبکه آزمایشگاهی کشور گفت: امروز ما با عدد بزرگی در حدود ۲۸ مجموعه آزمایشگاهی بزرگ مواجه هستیم و در ۱۸۱ شهر کشور، آزمایشگاههای عضو شبکه در فیلدهای مختلف حضور دارند. این گستردگی باعث شکلگیری یک بازار واقعی شده است و اینطور نیست که تکرارپذیری تجهیزات لزوماً مفید باشد، بلکه هر مرکز باید بتواند خود را از نظر اقتصادی بگرداند.
چالش کارمندی در آزمایشگاههای دولتی/ حبس سرمایه به بهانه ساعت کاری
معاون علمی رئیسجمهور با انتقاد شدید از بهرهوری پایین در برخی مراکز دولتی اظهار کرد: پیش از این شاهد بودم که در یک مرکز دولتی، شاید بهترین تجهیزات کشور وجود داشت، اما مشکل اینجا بود که مسئول آزمایشگاه یک کارمند دولتی بود و هیچ علاقهای به اتصال به شبکه آزمایشگاهی نداشت.
وی افزود: ما یک سرمایه عظیم (Asset) و تجهیزات گرانقیمت تهیه کردهایم، اما چون اتصال به شبکه تعهدآور است، اپراتور دولتی از آن اجتناب میکند. او ترجیح میدهد ساعت ۸ صبح بیاید و اگر مثلاً اعلام شد به دلیل کمبود برق ادارات ساعت ۱۳ تعطیل هستند، او هم تعطیل کند و برود. اما وقتی عضو شبکه باشد، تعهد دارد و حتی ممکن است لازم باشد ۲۴ ساعته کار کند. نتیجه این میشود که آن تجهیز گرانقیمت خریداری شده، اما هیچ استفاده مفیدی از آن نمیشود، زیرا نگاه صرفاً دولتی بر آن حاکم است.
فاجعه هدررفت ۵ میلیون دلار تجهیزات آکبند/ تجهیزات را مصرف نکنید، نابود میشوند
افشین با هشدار نسبت به فرسودگی تکنولوژیک تجهیزات گفت: تجهیزات آزمایشگاهی چه استفاده شوند و چه نشوند، نهایتاً بین ۳ تا ۵ سال عمر مفید دارند و پس از آن از نظر فناوری کهنه و منسوخ میشوند.
وی به بیان یک تجربه تلخ پرداخت و گفت: شاید باورتان نشود، اما جایی را بازدید کردم که ۵ میلیون دلار تجهیزات آزمایشگاهی به آنها داده شده بود، اما این تجهیزات همچنان در جعبه و به صورت آکبند (Unboxing نشده) باقی مانده بود. وقتی بعد از چند سال برای راهاندازی رفتیم، گفتند این دستگاهها دیگر منقضی شدهاند. دقت کنید؛ ۵ میلیون دلار سرمایه این کشور در آن زمان از بین رفت، صرفاً به این دلیل که فکر میکردند با استفاده نکردن، دستگاه را نو نگه میدارند. این تفکر غلط است؛ این سرمایهها تاریخ مصرف دارند و اگر استفاده نشوند، نابود میشوند.
ترکیب ۴۰ به ۶۰ بخش خصوصی و دولتی در شبکه آزمایشگاهی
معاون علمی رئیسجمهور با بیان اینکه هدف معاونت ترغیب افراد برای پیوستن به شبکه است، تأکید کرد: اگر کسی به این شبکه اضافه نشود، هیچگونه حمایتی از جانب ما دریافت نخواهد کرد.
وی در خصوص آمار اعضای شبکه گفت: امروز ۴۰ درصد از شبکه آزمایشگاهی ما را بخش خصوصی و ۶۰ درصد را بخش دولتی تشکیل میدهد. از این ۶۰ درصد سهم دولت، ۲۴ درصد مربوط به وزارت علوم و مابقی مربوط به سایر وزارتخانههاست.
سهمدهی به اپراتورهای دولتی برای افزایش انگیزه
افشین به راهکار معاونت برای حل مشکل بیانگیزگی در بخش دولتی اشاره کرد و گفت: امیدواریم بخش دولتی نیز خدماتی مشابه بخش خصوصی ارائه دهد. هرچند نگاه دولتی چالشبرانگیز است، اما ما برای حل این مشکل، مسئول آزمایشگاه و اپراتور دولتی را در منافع تستها سهیم (ذینفع) کردهایم.
وی توضیح داد: ما به اپراتور میگوییم به ازای هر تستی که انجام میدهی، باید درآمدی جداگانه داشته باشی تا ترغیب شوی. وگرنه چرا یک کارمند دولت باید زحمت تست گرفتن را به خود بدهد و تازه ریسک کند که اگر عدم انطباقی پیش آمد، از او شکایت شود؟ تلاش ما این است که با تغییر مدل میزبانی و ایجاد منافع مالی، بهرهوری را افزایش دهیم.
سرمایهگذاری ۲ هزار میلیارد تومانی برای نوسازی شبکه آزمایشگاهی/ ورود معاونت علمی به حوزههای نوین کوانتوم و هوش مصنوعی
افشین در ادامه، به تشریح مدل هیئتامنایی برای اداره آزمایشگاهها پرداخت و گفت: با اجرای مدل هیئتامنایی در بخش دولتی، میتوانیم کارکنان و متخصصان فعال در آزمایشگاه را در سود حاصل از خدمات سهیم کنیم. این شراکت در منافع، انگیزهای قوی برای ارائه خدمات بهتر ایجاد میکند و به حفظ و بهرهوری این سرمایه عظیم ملی کمک خواهد کرد.
شبکهای قدرتمند با ۳۸ هزار تجهیز پیشرفته
وی با ارائه آماری از وضعیت فعلی شبکه آزمایشگاهی کشور اظهار کرد: در حال حاضر سرمایه بزرگی در این شبکه جمع شده است. به صورت دقیق، ما ۳۷ هزار و ۸۸۲ دستگاه و تجهیز با فناوری بالا (High-Tech) در این شبکه داریم که عدد بسیار قابلتوجهی است. همچنین ۱۸ هزار و ۵۰۰ عضو حقیقی شامل اساتید، دانشجویان و پژوهشگران به صورت مستقیم از خدمات این شبکه قدرتمند و ارزشمند استفاده میکنند.
توافق با وزارت علوم برای تزریق ۲ همت به شبکه آزمایشگاهی
معاون علمی رئیسجمهور با اشاره به محدودیت منابع برای تجهیز تکتک دانشگاهها گفت: شاید توان مالی برای تجهیز کامل تمام دانشگاهها وجود نداشته باشد، اما توسعه یک شبکه آزمایشگاهی کارآمد کاملاً امکانپذیر است.
افشین از توافق جدید با وزارت علوم خبر داد و گفت: تفاهمنامهای با وزارت علوم منعقد کردهایم که طی آن معاونت علمی آمادگی دارد مبلغ یک هزار میلیارد تومان (یک همت) برای نوسازی شبکه آزمایشگاهی هزینه کند. اما برای جلوگیری از خرد شدن این بودجه و تقاضاهای پراکنده، شرطی تعیین کردهایم.
وی توضیح داد: شرط ما این است که معاونت علمی ۵۰ درصد هزینه را تأمین میکند و ۵۰ درصد باقیمانده را باید خود دانشگاه یا مرکز متقاضی از طریق قراردادهای صنعتی یا اعتبارات مالیاتی تأمین کند. با این مدل، امسال مجموعاً ۲ هزار میلیارد تومان (۲ همت) در شبکه آزمایشگاهی سرمایهگذاری خواهد شد.
معاون علمی رئیسجمهور افزود: فلسفه این شرط این است که دانشگاه یا پژوهشگری که واقعاً متخصص است، میتواند به صنعت مراجعه کند و بگوید من این خدمت تخصصی را ارائه میدهم؛ شما نیمی از هزینه تجهیزات را تأمین کنید تا معاونت علمی نیز نیمی دیگر را بپردازد. این مدل علاوه بر تأمین مالی، بحث بیطرفی و تخصصگرایی در ارائه مجوزها و خدمات را نیز تضمین میکند.
هدفگذاری تأمین تجهیزات بهروز تا پایان دولت چهاردهم
افشین ابراز اطمینان کرد که با این مدل مشارکتی، تا پایان دولت چهاردهم میتوان تجهیزات آزمایشگاهی کشور را بهروزرسانی و نوسازی کرد.
ایجاد آزمایشگاههای ملی در حوزههای کوانتوم، هوش مصنوعی و اصالت مواد غذایی
وی در ادامه به ورود مستقیم معاونت علمی به حوزههای فناوری نوین اشاره کرد و گفت: در برخی حوزههای فناوری نوین که ریسک بالایی دارند، معاونت علمی رأساً اقدام به ایجاد آزمایشگاه میکند. تا پایان امسال، سه آزمایشگاه تخصصی کوانتوم با سرمایهگذاری معاونت علمی و با مشورت دانشگاهها و بررسی نمونههای بینالمللی راهاندازی و به شبکه اضافه خواهد شد. همچنین در حال تجهیز آزمایشگاه تخصصی در حوزه هوش مصنوعی هستیم.
معاون علمی رئیسجمهور به پروژهای خاص در حوزه امنیت غذایی نیز اشاره کرد و گفت: آزمایشگاه بسیار پیشرفتهای برای سنجش اصالت مواد غذایی در دانشگاه شهید بهشتی با حمایت معاونت علمی در حال تکمیل است که فاز دوم آن احتمالاً تا پایان سال به بهرهبرداری میرسد.
افشین در توضیح قابلیتهای این آزمایشگاه گفت: این آزمایشگاه میتواند با دقت بالا مشخص کند که مثلاً زعفران خریداری شده اصالت دارد یا خیر؛ و حتی فراتر از آن، تشخیص دهد که این محصول دقیقاً در کدام کشور، کدام شهر و چه سرزمینی تولید شده است.
فقدان آزمایشگاه یعنی فناوری مشکوک و غیرقابل اعتماد
وی با استناد به بند «پ» ماده ۹۹ قانون برنامه توسعه، بر اهمیت تجهیز آزمایشگاهها در حوزههای نوین تأکید کرد و گفت: شرط لازم برای اطمینان از بلوغ یک فناوری و صحتسنجی آن، داشتن زیرساخت آزمایشگاهی است.
معاون علمی رئیسجمهور افزود: نمیتوان برنج وارد کشور کرد و درباره وجود یا عدم وجود آرسنیک صرفاً انشاءالله گفت! باید آزمایشگاه دقیقی باشد که تست کند و اگر میزان آلاینده از حد مجاز (Threshold) بالاتر بود، محموله را رد (Reject) کند. در مورد همه واردات، چه مواد غذایی، چه تجهیزات مکانیکی و چه محصولات زیستی، همین قاعده برقرار است. نداشتن آزمایشگاه خوب به معنای این است که تکنولوژی و فناوری شما همواره با شبهه و تردید همراه است.
افشین در پایان این بخش از سخنان خود، از خبرنگاران و حاضران دعوت کرد تا از سیزدهمین نمایشگاه ایرانساخت بازدید کنند و گفت: خیلی مایلم که دستاوردهای آزمایشگاهی کشور را در این نمایشگاه ببینید. تجهیزات آزمایشگاهی موجود در این نمایشگاه نشاندهنده سطح بالای فناوریهای پیچیده در کشور است، چرا که ساخت تجهیزات تست و اندازهگیری، معمولاً فناوری و دقتی بالاتر از خودِ محصول نهایی را میطلبد.
تولید تجهیزات «هایتک» با تیراژ محدود اما ارزش بالا/ تقدیر از سرآمدان علمی و دانشگاههای برتر با گرنتهای میلیاردی
افشین در ادامه، به ویژگیهای خاص بازار تجهیزات آزمایشگاهی ساخت ایران اشاره کرد و گفت: تجهیزات ساخته شده در کشور ارزش دیدن دارند. اگر از تولیدکنندگان بپرسید سالانه چند دستگاه میفروشند، پاسخهایی مثل سه یا چهار دستگاه میشنوید.
وی توضیح داد: در تولیدات عمومی، ما با تیراژ بالا”سروکار داریم، اما در تجهیزات آزمایشگاهی پیچیده، تیراژ تولید ممکن است سالانه تنها پنج دستگاه باشد. این عدد شاید کم به نظر برسد، اما واقعاً زیاد است؛ چرا که ساخت هر یک از این دستگاهها زمانبر است و ارزش افزودهی بسیار بالایی تولید میکند. نوع نگاه در تولید این محصولات با تولیدات انبوه متفاوت است.
پاویون ویژه شبکه آزمایشگاهی در نمایشگاه ایرانساخت
معاون علمی رئیسجمهور همچنین از ابتکار جدید در نمایشگاه امسال خبر داد و گفت: امسال در نمایشگاه ایرانساخت، پاویون ویژهای برای شبکه آزمایشگاهی کشور تدارک دیده شده است. از همه دعوت میکنم حتماً از این پاویون بازدید کنند و با آزمایشگاههایی که در حال ارائه سرویس هستند، گفتگو کنند. شنیدن مشکلات و نکات آنها بسیار ارزشمند است.
معرفی سرآمدان علمی و دانشگاههای برتر در هفته آینده
افشین با اعلام برگزاری مراسم تقدیر از سرآمدان علمی در هفته آینده، گفت: شنبه آینده، مراسمی برای تجلیل از سرآمدان علمی کشور برگزار خواهیم کرد. سرآمدان علمی کسانی هستند که در یک سال گذشته موفق به انتشار مقاله در مجلات معتبر بینالمللی با ضریب تأثیر (Impact Factor) بالا شدهاند.
اعطای گرنت ۲۴ میلیاردی به سه دانشگاه برتر
وی افزود: در این ارزیابی، سه دانشگاه تهران، صنعتی شریف و تربیت مدرس به عنوان دانشگاههای برتر در حوزه سرآمدان علمی انتخاب شدهاند که برای آنها امتیازات ویژهای در نظر گرفتهایم.
معاون علمی رئیسجمهور جزئیات این حمایت را تشریح کرد:
- دانشگاه تهران: ۱۰ میلیارد تومان گرنت
- دانشگاه صنعتی شریف: ۸ میلیارد تومان گرنت
- دانشگاه تربیت مدرس: ۶ میلیارد تومان گرنت
وی تصریح کرد: این مبالغ، علاوه بر گرنتهای معمول سطح یک، دو و سه است و صرفاً برای خرید از نمایشگاه ایرانساخت در اختیار این دانشگاهها قرار میگیرد. دلیل اعلام زودهنگام این خبر این است که این دانشگاهها بتوانند با آگاهی از این اعتبار، برنامهریزی کرده و خریدهای خود را در نمایشگاه انجام دهند.
ارتباط تنگاتنگ تجهیزات آزمایشگاهی و مقالات علمی معتبر
افشین در ادامه به همزمانی تقدیر از سرآمدان علمی و برترینهای شبکه آزمایشگاهی اشاره کرد و گفت: در مراسم هفته آینده، علاوه بر سرآمدان علمی، از موفقترین آزمایشگاههای شبکه که خدمات کمی و کیفی برتر ارائه دادهاند نیز تقدیر خواهد شد.
وی هدف از این همزمانی را نمایش وابستگی متقابل علم و تجهیزات دانست و افزود: سرآمدی علمی بدون تجهیزات پیشرفته ممکن نیست. مگر میتوان در مجلات معتبری مانند نیچر مقاله چاپ کرد، بدون اینکه کار تجربی دقیق با تجهیزات آزمایشگاهی خوب انجام داده باشید؟
چرخه پیروز-پیروز برای دانشمندان و تولیدکنندگان تجهیزات
معاون علمی رئیسجمهور این رابطه را یک چرخه پیروز-پیروز (Win-Win) توصیف کرد و گفت: وقتی پژوهشگر ما با استفاده از تجهیزات ساخت ایران مقالهای معتبر چاپ میکند و در آن به نام دستگاه ایرانی ارجاع میدهد، این بهترین رزومه برای شرکت سازنده است. آن تولیدکننده میتواند در هر جای دنیا برای صادرات محصولش استناد کند که با این دستگاه، مقالاتی در سطوح بالای علمی منتشر شده است.
وی تأکید کرد: بنابراین، تجهیزات آزمایشگاهی به دانشمندان کمک میکند تا علم را پیش ببرند و متقابلاً دانشمندان با استفاده از این تجهیزات و انتشار مقاله، به رشد و اعتبار شرکتهای دانشبنیان کمک میکنند. این درهمتنیدگی باعث ایجاد ارزش افزوده برای هر دو طرف میشود.
هشدار نسبت به افت تولیدات علمی/ خبر مهم برای جهش علمی در راه است
افشین در پایان این بخش، با ابراز نگرانی از آمار تولیدات علمی برخی دانشگاهها گفت: دیروز آماری را بررسی میکردم که بسیار ناراحتکننده بود. یکی از دانشگاههای بسیار خوب ما که ۱۰ سال پیش سالانه ۲۵۰۰ مقاله در مجلات معتبر چاپ میکرد، امسال با وجود ابزارآلات و امکانات بهتر، تنها ۱۴۰۰ مقاله چاپ کرده است.
وی با بیان اینکه افت هزار عددی در مقالات یک دانشگاه برتر خبر خوبی برای جامعه علمی نیست، گفت: این نشاندهنده یک زنگ خطر است. به همین دلیل، در مراسم هفته آینده، یک خبر خیلی مهم در مورد جهش علمی و یک بسته حمایتی ویژه برای جبران این وضعیت اعلام خواهم کرد.
طرح بیسابقه حمایت از علوم پایه/ جایزه ۱ میلیارد تومانی برای اساتید برتر سه دانشگاه مادر
افشین در بخش پایانی سخنان خود، از تدوین برنامهای جامع برای جبران افت مقالات علمی و حمایت ویژه از اساتید مرجع (High Cited) خبر داد و جزئیات طرح حمایت پلکانی از ۳۰۰ استاد برتر کشور را تشریح کرد.
تقدیر ویژه از ۱۰۰ استاد برتر در سه دانشگاه شریف، تهران و تربیت مدرس
وی با اشاره به جایگاه ویژه سه دانشگاه برتر کشور گفت: علاوه بر سرآمدان علمی، ما تصمیم گرفتیم از ۱۰۰ استاد برتر در هر یک از سه دانشگاه تهران، صنعتی شریف و تربیت مدرس (مجموعاً ۳۰۰ نفر) به صورت ویژه و البته غیرحضوری تقدیر کنیم.
معاون علمی رئیسجمهور افزود: این اساتید کسانی هستند که برای دانشگاههای کشور و ایران برندسازی میکنند. برای انتخاب این افراد بحثهای کارشناسی زیادی انجام شد که آیا ملاک گوگل اسکالر باشد، اچایندکس (H-index) باشد یا معیارهای دیگر؟ در نهایت به این نتیجه رسیدیم که ۱۰۰ نفر اول هر دانشگاه بر اساس پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) و بر مبنای بیشترین ارجاعات (Citation) انتخاب شوند.
جدول حمایتهای مالی؛ از ۲۰۰ میلیون تا یک میلیارد تومان
افشین با اعلام ارقام قابلتوجه برای حمایت از این اساتید، از سیستم دهکبندی برای توزیع جوایز خبر داد و گفت: ما این ۱۰۰ نفر در هر دانشگاه را به ۱۰ دهک (دستههای ۱۰ تایی) تقسیم کردهایم و حمایتها به شرح زیر واریز خواهد شد:
دهک اول (رتبه ۱ تا ۱۰): مبلغ ۱ میلیارد تومان به هر استاد.
دهک دوم (رتبه ۱۱ تا ۲۰): مبلغ ۸۰۰ میلیون تومان به هر استاد.
دهک سوم (رتبه ۲۱ تا ۳۰): مبلغ ۷۰۰ میلیون تومان به هر استاد.
دهک چهارم (رتبه ۳۱ تا ۴۰): مبلغ ۶۰۰ میلیون تومان به هر استاد.
(این روند کاهشی ادامه مییابد)
دهک دهم (رتبه ۹۱ تا ۱۰۰): مبلغ ۲۰۰ میلیون تومان به هر استاد.
این مبالغ به عنوان هدیه و گرنت پژوهشی برای تقدیر از نقش آنها در ارتقای رتبه علمی دانشگاه و کشور پرداخت میشود.
تغییر نگاه حمایتی: تمرکز بر علوم پایه (Pure Science) به جای فناوری
معاون علمی رئیسجمهور در تبیین فلسفه این طرح گفت: ما باید توجه کنیم که دو نوع استاد داریم؛ یک دسته اساتید “فناور” هستند که کار تکنولوژیک و صنعتی انجام میدهند. این گروه معمولاً مشکل مالی ندارند، زیرا میتوانند با صنعت قرارداد ببندند و از معاونت علمی گرنتهای مختلف دریافت کنند.
وی تصریح کرد: اما دسته دوم، اساتیدی هستند که روی “علوم پایه” (Pure Science) کار میکنند. اینها همان کسانی هستند که رتبههای بینالمللی دانشگاهها را با مقالات و ارجاعات خود بالا میبرند، اما معمولاً کمترین گرنتها را دریافت میکنند، چون کارشان مستقیماً به محصول صنعتی تبدیل نمیشود.
افشین تأکید کرد: نگاه ویژه ما در این طرح معطوف به این قشر از اساتید است تا انگیزه برای تولید علم اصیل و جهش علمی حفظ شود. جزئیات دقیقتر و نحوه اجرا، هفته آینده در مراسم رسمی اعلام خواهد شد.
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
