در سال‌های اخیر، فضای رقابتی در صنعت فولاد ایران با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی همراه بوده است. از یک‌سو رشد ظرفیت تولید و ورود بازیگران جدید نویدبخش پویایی بازار است، و ازسوی‌دیگر، ساختار نیمه‌دولتی و قیمت‌گذاری دستوری مانع شکل‌گیری رقابت واقعی بر پایه کیفیت و نوآوری شده است. در همین بستر، شرکت آهن‌آنلاین به‌عنوان یکی از پیشگامان دیجیتالی‌سازی بازار فولاد، نگاه متفاوتی به آینده این صنعت دارد. در این گفت‌وگو، بهنام کیامرزی، رئیس هیئت‌مدیره آهن‌آنلاین از واقعیت‌های رقابت در صنعت فولاد ایران، مسیر تحول دیجیتال و اهمیت برندینگ صنعتی سخن می‌گوید.
رقابت؛ سازنده اما ناقص
بهنام کیامرزی، رئیس هیئت‌مدیره آهن‌آنلاین، در پاسخ به پرسشی درباره وضعیت رقابت در صنعت فولاد ایران چنین بیان داشت؛ می‌توان گفت تا حدی رقابت بین شرکت‌های فولادی کشور سازنده است. حضور چند بازیگر در بازار صادراتی، تلاش برای تنوع محصول و رشد نسبی بازار از نشانه‌های مثبت آن است. اما درعین‌حال، این رقابت کاملاً سالم و ایده‌آل نیست و ضعف‌های مهمی دارد که می‌تواند به رقابت ناسالم منجر شود؛ مانند کاهش کیفیت، جنگ قیمتی، بهره‌وری پایین و وابستگی به زیرساخت‌های ناکافی.
وی ادامه داد، در سطح ملی، روندی رقابتی وجود دارد که می‌تواند به توسعه صنعت کمک کند، اما اگر بخواهیم این رقابت را واقعاً سالم بدانیم، باید شاخص‌هایی مانند نوآوری، کیفیت، بهره‌وری، ورود شرکت‌های جدید و تنوع محصول را در نظر بگیریم. در وضعیت فعلی، بخش عمده رقابت بر سر قیمت و ظرفیت تولید است، نه کیفیت یا ارزش افزوده، و این می‌تواند در بلندمدت مزیت رقابتی ایران را تضعیف کند.
ریشه قیمت‌محوری در ساختار نیمه‌دولتی صنعت فولاد
کیامرزی در توضیح چرایی تمرکز رقابت بر قیمت گفت؛ این مسئله فقط مختص فولاد نیست؛ بلکه در بسیاری از صنایع ایران دیده می‌شود. بخش بزرگی از زنجیره فولاد کشور خصولتی یا نیمه‌دولتی است. شرکت‌هایی مثل فولاد مبارکه، فولاد خوزستان و ذوب‌آهن اصفهان در عمل از سیاست‌های وزارت صمت و بورس کالا تبعیت می‌کنند. وقتی قیمت‌گذاری در بورس کالا حالت نیمه‌دستوری دارد، یعنی شرکت‌ها حاشیه مانور کمی برای رقابت براساس کیفیت دارند. در چنین‌شرایطی، همه به‌سمت کاهش قیمت و ارائه تخفیف برای جذب مشتری می‌روند.
به گفته رئیس هیئت‌مدیره آهن‌آنلاین، ساختار خریداران نیز در این روند مؤثر است، او در این خصوص ادامه داد؛ در بازار ایران، خریداران عمدتاً پیمانکاران یا واسطه‌ها هستند، نه مصرف‌کننده نهایی. چون ارتباط مستقیم مشتری نهایی با برند فولاد کم است، خدمات پس از فروش و برندینگ اهمیت چندانی برای خریدار ندارد. در نتیجه، معیار تصمیم‌گیری فقط قیمت و زمان تحویل است. این موضوع باعث شده کیفیت و نوآوری در سایه قیمت‌محوری قرار بگیرد.
تمایز آهن‌آنلاین؛ شفافیت، داده و اعتماد
بهنام کیامرزی به رویکرد متفاوت آهن آنلاین (ahanonline.com) در این بازار اشاره داشت و بیان داشت در بازاری که رقابت بیشتر بر سر قیمت است، آهن‌آنلاین با اتکا به داده و شفافیت، نقش یک بازیگر برهم‌زننده بازار (Market Disruptor)، را ایفا می‌کند. ما با ایجاد شاخص شفاف قیمت فولاد (Steel Transparency Index) و نمایش لحظه‌ای قیمت‌ها، تاریخچه تغییرات و مقایسه بین برندهایی مثل فولاد مبارکه و ذوب‌آهن، به مرجع اطلاعاتی بازار تبدیل شده‌ایم. این یعنی مشتری احساس می‌کند با یک منبع معتبر طرف است، نه صرفاً یک فروشنده.
او در ادامه تأکید کرد؛ این تمایز فقط فناورانه نیست؛ ارتباط انسانی و اعتماد برند هم اهمیت زیادی دارد. ما تلاش کردیم جای چانه‌زنی سنتی را با اعتماد مبتنی بر داده جایگزین کنیم. در نهایت، وقتی خریدار حس کند با اطلاعات شفاف و خدمات قابل اتکا روبه‌رو است، رقابت به‌سمت کیفیت و اعتبار سوق پیدا می‌کند.
آینده رقابت در صنعت فولاد؛ از قیمت‌محوری تا تحول دیجیتال
کیامرزی در پیش‌بینی آینده رقابت اظهار داشت؛ در کوتاه‌مدت، رقابت قیمتی همچنان غالب خواهد بود؛ چون زیرساخت‌های فناوری و دسترسی به بازارهای جهانی هنوز محدودند. نقش دولت در قیمت‌گذاری و تخصیص انرژی نیز همچنان پررنگ است. با ادامه نوسانات ارزی، شرکت‌ها بیشتر به‌سمت صادرات غیرمستقیم و تهاتر حرکت می‌کنند.
وی در ادامه به نقش فناوری اشاره کرد و توضیح داد؛ در آینده نزدیک، بازیگران دیجیتال مثل آهن‌آنلاین یا پلتفرم‌های هوشمند B2B سهم بیشتری از بازار توزیع و اطلاعات خواهند گرفت. بازار فولاد به‌تدریج شفاف‌تر و دیجیتالی‌تر می‌شود، اما هنوز برای رسیدن به رقابت سازنده، فاصله داریم.
برندینگ صنعتی؛ از مفهوم تزئینی تا مزیت رقابتی
رئیس هیئت مدیره آهن آنلاین، معتقد است دوران بی‌توجهی به برند در صنعت فولاد به پایان رسیده است؛ وی توضیح داد، برندینگ صنعتی امروز دیگر یک ظاهر تزئینی نیست، بلکه به مزیت رقابتی واقعی تبدیل شده است؛ خصوصاً در صنایعی مانند فولاد، پتروشیمی و سیمان که سال‌ها درباره برند صحبتی نمی‌شد. در آینده بازار فولاد، مزیت رقابتی نه در تولید بیشتر بلکه در اعتماد بیشتر است و این اعتماد فقط از مسیر برندینگ صنعتی هوشمند، منسجم و صادقانه به‌دست می‌آید.
بازتعریف صنعت فولاد؛ تحول از ذهن تا ساختار
در پایان، رئیس هیئت‌مدیره آهن‌آنلاین با نگاهی عمیق‌تر به مفهوم تحول صنعتی بیان داشت؛ اگر قرار باشد صنعت فولاد بازتعریف شود، نقطه شروع آن ذهن مدیران است، نه خطوط تولید. پیش از هر اصلاح فنی، باید بپذیریم که فولاد فقط یک کالای فیزیکی نیست؛ بلکه زیرساخت اعتماد در جامعه مدرن است. هر کیلو فولاد حامل سه ارزش است: امنیت سازه، اعتماد اقتصادی و نشانه‌ای از توسعه ملی. بازتعریف صنعت یعنی بازگرداندن این معنا به بطن تولید.
منبع:تحلیل بازار
