به گزارش خبرگزاری تسنیم از همدان، در گفتوگویی صمیمی و تخصصی، به بررسی چالشها و فرصتهای گردشگری سلامت در استان همدان پرداختیم.
جعفر شاهرخی مدیر بیمارستان بوعلی با بیان دیدگاههای خود در زمینه اهمیت اخلاق حرفهای، نقش قوانین داخلی و بینالمللی، جایگاه واسطهها و همچنین ظرفیتهای درمانی استان همدان، چشمانداز روشنی از مسیر پیش رو ارائه دادند. در این گفتوگو به موضوعاتی مانند توسعه بیمارستانهای هوشمند و فرهنگ گردشگری سلامت نیز پرداخته شد که میتواند راهگشای سیاستگذاران و فعالان حوزه سلامت باشد.
تسنیم: سوابق شما در حوزه مدیریت بیمارستانی چیست؟
شاهرخی: از سال ۱۳۷۶ وارد حوزه مدیریت بیمارستانی شدم. به مدت ۱۰ سال مدیر بیمارستان امام رضا (ع) در شهرستان کبودراهنگ بودم، سپس سه سال مدیریت بیمارستان اکباتان همدان را بر عهده داشتم. همچنین از سال ۱۳۹۰ لغایت شهریور سال ۱۳۹۵ مدیر بیمارستان بعثت همدان بودم.
در کنار آن، سابقه سه سال به عنوان مشاور رئیس و مدیرکل روابطعمومی دانشگاه علوم پزشکی همدان، یک سال معاونت اداری و مالی دانشکده داروسازی و مدتی نیز به عنوان مشاور مدیرعامل بیمارستان پیامبران و بیمارستان لاله در بخش خصوصی تهران فعالیت داشتهام و مجدد از دی ماه ۱۴۰۱ لغایت آذر ماه ۱۴۰۳ به عنوان مدیر مرکز آموزشی درمانی بعثت همدان حضور داشته ام .
تسنیم: مختصری از عملکرد و وضعیت فعلی بیمارستان بوعلی بفرمایید؟
شاهرخی: بیمارستان بوعلی در سال ۱۳۵۱توسط مرحوم دکتر جلالی و همکاران بزرگوار ایشان تأسیس و در سال ۱۳۵۶ به بهره برداری رسید. این بیمارستان دارای ۱۰۰ تختخواب مصوب شده است که در حال حاضر ۸۶ تخت فعال دارد. خدمات درمانی در حوزههای مختلف تخصصی و فوقتخصصی ارائه میشود.
این مرکز دارای بخشهای بستری، سرپایی، کلینیکی و پاراکلینیکی است، از نظر تخصصی، بیمارستان در حوزههایی مانند جراحی زنان و زایمان، جراحی مغز و اعصاب، داخلی، گوارش ، نرولوژی، اطفال و نوزادان، ارتوپدی ، گوش و حلق و بینی، جراحی توراکس، جراحی لگن، جراحی زانو و ارولوژی فعالیت دارد. کلینیک ویژه ( تخصصی و فوق تخصصی ) در دو شیفت صبح و عصر فعال می باشد. بسیاری از خدمات تخصصی نیز در کلینیک تخصصی سبز بیمارستان ارائه میشود.
خدمات پاراکلینیکی نیز شامل بخش فوقتخصصی گوارش از جمله ERCP، کپسول اندوسکوپی، اندوسونوگرافی، کولونوسکوپی، اندوسکوپی، کپسول اندوسکوپی فیبرواسکن؛ همچنین سونوگرافی، نوار قلب، اکوکاردیوگرافی و آزمایشگاه مجهز، مرکز تصویر برداری شامل سی تی اسکن ۳۲ اسلایس ، MRI 1.5 تسلا در حال ارائه خدمات است.
بیمارستان بوعلی مجهز به دستگاه CT Scan 32 اسلایس می باشد که قابلیت ارتقا به ۶۴ اسلایس را دارد. بخش MRI ( ۱.۵تسلا ) این بخش نیز با دارا بودن تجهیزات و فضای فیزیکی مناسب خدمات تصویربرداری دقیق و پیشرفتهای را به بیماران ارائه میدهد.
در بخشهای مختلفی خدمات ارائه میدهیم، از جمله خدمات فوق تخصصی زانو، لگن و گوارش ، نوزادان ، جراحی عروق ، جراحی توراکس و اندو یورولوژی و خدمات تخصصی زنان و زایمان، جراحی عمومی ( مردان و زنان ) ، بیهوشی ، جراحی مغز و اعصاب، ، ستون فقرات ، ارولوژی ، گوش و حلق و بینی و سایر حوزه های پزشکی خدمات ارزنده ای ارائه می گردد.
تسنیم: گستره جغرافیایی خدمات بیمارستان بوعلی تا کجا را در بر میگیرد؟
شاهرخی: بیماران ما به طور عمده از استان همدان و همچنین از پنج استان همجوار شامل ایلام، کرمانشاه، کردستان، لرستان و استان مرکزی مراجعه میکنند. در حوزه بینالملل نیز بیمارانی از کشورهایی مانند تاجیکستان، ازبکستان، اربیل، عراق و دیگر کشورهای همسایه داریم.
به طور میانگین ماهانه حدود هزار بیمار بستری، ۸۰۰ مورد جراحی و بین ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ مراجعه به اورژانس داریم و بالغ بر ۳۰۰۰ خدمات سرپایی و پاراکلینیکی ارائه می شود.
تسنیم: تمرکز اصلی خدمات درمانی بیمارستان بوعلی بر روی چه حوزههایی است؟
شاهرخی: تمرکز این مرکز بیشتر روی جراحیهای تخصصی و فوقتخصصی است؛ از جمله جراحیهای زنان و زایمان، ارتوپدی، جراحی مغز و اعصاب، ستون فقرات، زانو، لگن و اورولوژی. همچنین خدمات پیشرفته گوارش مانند ERCP، فیبرو اسکن، اندوسکوپی، اندوسونوگرافی و کپسول آندوسکوپی، کلونوسکوپی توسط تیم برجستهای متشکل از پزشکان حاذق و مجرب انجام میشود.
همچنین یکی از مراکز پیشرو در جهت ترویج زایمان طبیعی بوده و دارای لوح دوست دار مادر و کودک هستیم، زایمان در آب و زایمان فیزیولوژیک از سایر خدمات حوزه جراحی زنان و زایمان هست. به عنوان بیمارستان دوستدار مادر و کودک، سیاست ما ترویج زایمان طبیعی است. در همین راستا ماهانه بالغ بر ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان خدمات رایگان برای حمایت از زایمان طبیعی ارائه میدهیم.
تسنیم: با توجه به برخی گزارشها از اخذ مبالغ غیررسمی در برخی بیمارستانها، وضعیت بیمارستان بوعلی در این زمینه چگونه است؟
شاهرخی: بیمارستان بوعلی بههیچ عنوان خارج از تعرفه مصوب وزارت بهداشت وجهی از بیماران دریافت نمیکند. ما به طور شفاف اعلام کردهایم که تمامی هزینهها فقط از طریق صندوق بیمارستان و مطابق تعرفه ابلاغی اخذ میشود. نظارت جدی داخلی، بازرسی و همکاری با نهادهای نظارتی مانند تعزیرات، نظام پزشکی و معاونت درمان داریم. هرگونه تخلفی گزارش شود، بلافاصله پیگیری و برخورد خواهد شد.
توسعه زیرساختها و فرآیندهای مربوط به بیماران بینالملل
تسنیم: درباره برنامههای بیمارستان بوعلی در حوزه گردشگری سلامت توضیح دهید، بیماران خارجی چگونه با بیمارستان بوعلی ارتباط میگیرند؟
شاهرخی: در حوزه گردشگری سلامت بسیار فعال هستیم وفعالیت ما در حوزه گردشگری سلامت بالغ بر ده سال است تاکنون پذیرای بیماران خارجی از کشورهای منطقه مانند عراق، اربیل، تاجیکستان و ازبکستان بودهایم. تلاش داریم زیرساختها و فرآیندهای مربوط به بیماران بینالملل را توسعه دهیم تا تجربه درمانی باکیفیت و استاندارد ارائه شود.
در سالهای ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳، به طور متوسط سالانه بین ۳۰ تا ۵۰ بیمار خارجی پذیرش و درمان شدهاند. این روند به صورت میانگین ماهانه ۳ تا ۴ بیمار خارجی را شامل میشود.
بیماران خارجی بیشتر از کشورهای همسایه مانند عراق، اربیل، تاجیکستان و ازبکستان و یا ایرانیان مقیم سایر کشورها مراجعه میکنند. همکاری ما با شرکتهای دارای مجوز و زیر نظر بخش بینالملل دانشگاه علوم پزشکی همدان انجام میشود. این شرکتها بر اساس تفاهمنامههای رسمی، بیماران را مطابق ضوابط قانونی به بیمارستان معرفی میکنند.
تسنیم: ارزیابی شما از رضایتمندی بیماران خارجی چیست؟
شاهرخی: طبق ارزیابیهای انجامشده، اغلب بیماران خارجی با رضایت کامل بیمارستان را ترک میکنند. ما تلاش میکنیم خدمات درمانی را با کیفیت بالا، قیمت رقابتی و برخورد حرفهای ارائه دهیم تا تجربهای مثبت برای بیماران بینالملل رقم بخورد.
تسنیم:مزیت رقابتی بیمارستان بوعلی در حوزه گردشگری سلامت چیست و چه برنامهای برای توسعه بیشتر این بخش دارید؟
شاهرخی: دو مزیت اصلی داریم: نخست، حضور اساتید برجسته و مجرب در حوزههای مختلف پزشکی ، که از بهترینهای استان و حتی کشور هستند. دوم، بهای تمامشده خدمات ما نسبت به سایر مراکز داخلی و کشورهای منطقه پایینتر است. همین دو عامل باعث شدهاند که بیمارستان بوعلی جایگاه مناسبی در این حوزه پیدا کند.
بر اساس سیاستهای جدید مدیریتی و هیئتمدیره بیمارستان، در حال برنامهریزی برای توسعه خدمات بینالملل هستیم. هدف ما افزایش تعداد بیماران خارجی، بهبود فرآیندهای IPD و ارائه خدمات با کیفیت و استاندارد جهانی است.
بیمارستان بوعلی همانند بیمارستانهای دولتی بهصورت مستمر تحت ارزیابیهای داخلی و بیرونی قرار دارد. این ارزیابیها طبق استانداردهای اعتباربخشی وزارت بهداشت انجام میشود. خوشبختانه ما موفق شدهایم بهطور پیوسته درجه یک اعتباربخشی را حفظ کنیم، هم در اعتباربخشیهای ادواری و هم در اعتباربخشی جامع.
تسنیم:در زمینه توسعه فیزیکی و خدمات جدید بیمارستان چه اقداماتی انجام شده است؟
شاهرخی: یکی از اقدامات مهم در بمارستان بوعلی، بازسازی کامل و توسعه بخش جراحی زنان و زایمان با مساحت بیش از ۶۰۰ مترمربع بوده است که با استانداردهای روز طراحی و تجهیز شده و طی ۱۰ تا ۱۵ روز آینده افتتاح خواهد شد.
همچنین در حوزه خدمات آنژیوگرافی، پس از رایزنی با ریاست محترم دانشگاه علوم پزشکی، مراحل نهایی راهاندازی را طی میکنیم. بخش استریل ( CSSD )، لاندری، تغذیه، سیستم های برق اضطراری، سیستم های سرمایشی بهینه سازی شده توسعه یافته است و زیرساختهای توسعه بخش نوزادان و NICU،کلینیک پوست، مو و زیبایی نیز در حال آمادهسازی است. قراردادهای لازم با بیمههای پایه و تکمیلی و تفاهمنامههای مربوطه با مرکز آموزشی درمانی و سایر سازمانهای طرف تعامل نیز منعقد شدهاند.
تسنیم: در زمینه تجهیزات و امکانات حیاتی بیمارستان چه سرمایهگذاریهایی انجام شده است؟
شاهرخی: برای ارتقای خدمات، بالغ بر ۷۰۰ میلیارد ریال (۷۰ میلیارد تومان) در زمینه تجهیزات و زیرساختها هزینه کردهایم. به عنوان مثال در حوزه برق اضطراری، دو دستگاه دیزلژنراتور جدید با ارزش تقریبی ۱۳ میلیارد تومان تأمین شدهاند و زیرساختهای مربوط به آنها نیز بهطور کامل بازسازی شدهاند. در کنار آن، واحد تغذیه بیمارستان بهروزرسانی و استانداردسازی شده و دیگر بخشهای بیمارستان نیز در راستای افزایش رضایت بیماران، بازسازی و بهینهسازی شدهاند. آمبولانس به روز و مجهز ( تیپ B )اختصاصی بیمارستان نیز جهت تقویت خدمات اورژانسی تأمین شده است.
تسنیم: چرا با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی، تعداد بیماران خارجی مراجعه کننده کم بوده است؟
شاهرخی: یکی از موانع اصلی، مسائل مربوط به ایاب و ذهاب، به ویژه نبود پروازهای مستقیم به همدان است. اکثر بیماران از طریق جادهای وارد میشوند که دشواریهایی دارد. همچنین اقامت و اسکان مناسب بهویژه برای بیماران و همراهان در قالب هتلهای استاندارد در نزدیکی بیمارستان، یکی دیگر از چالشهاست. خدمات درمانی ما در سطح بسیار بالا و مورد رضایت بیماران خارجی بوده، اما زیرساختهای حمایتی شهری باید تقویت شود.
تسنیم: برنامهای برای رفع این چالشها در بیمارستان دارید؟
شاهرخی: بله، اگر سرمایهگذار مناسب برای ایجاد هتل بیمارستانی یا سوئیتهای اقامتی در مجاورت بیمارستان جذب شود، میتوانیم بخش زیادی از مشکل اسکان بیماران را حل کنیم. در ساختوسازهای آینده این موضوع لحاظ شده و در حال برنامهریزی هستیم. با حل مشکل حملونقل و اسکان، ظرفیت ما برای جذب بیماران خارجی چند برابر خواهد شد.
تسنیم:نقش دولت و مسئولان را در حمایت از گردشگری سلامت چطور ارزیابی میکنید؟
شاهرخی: خوشبختانه در سالهای اخیر، توجه مسئولان به این حوزه افزایش یافته است. در برنامه ششم و هفتم توسعه کشور، گردشگری سلامت بهعنوان یک راهبرد کلان ملی دیده شده و مورد تأکید مقام معظم رهبری نیز بوده است.
همچنین، برگزاری همایشهای بینالمللی مانند همایش گردشگری سلامت در خرداد ۱۴۰۴ نشان از عزم جدی دولت دارد. ما از این نگاه مثبت حمایت میکنیم و در حال برداشتن گامهای مؤثر هستیم.
برقراری ارتباط مؤثر با افراد خارجی بسیار اهمیت دارد و تخصیص بودجه ویژه برای بخش خصوصی و دولتی نیز میتواند یکی از استراتژیهای قوی در این زمینه باشد.
تسنیم: با توجه به رقابت داخلی و خارجی، چه مزیتهایی در گردشگری سلامت وجود دارد؟
شاهرخی: چند مزیت مهم داریم که شامل موارد زیر میشود: پزشکان بسیار متخصص و با تجربه در سطح کشور و منطقه، قیمت مناسب و رقابتی خدمات درمانی نسبت به کشورهای همسایه، فرهنگ و تمدن غنی ایران، بهویژه همدان بهعنوان یکی از کهنترین شهرهای زنده جهان، تجهیزات مدرن و کادر درمانی توانمند در بیمارستان بوعلی.
این عوامل در کنار هم ما را قادر میسازد با سرمایهگذاری روی زیرساختهای پشتیبانی، جایگاه بهتری در بازار گردشگری سلامت بینالمللی کسب کنیم.
ایران در رتبهبندی جهانی گردشگری سلامت، رتبه ۴۶ را دارد. اگرچه از نظر ظرفیتهای بالقوه ایران میتواند جایگاه بسیار بالاتری داشته باشد، اما در عمل در حوزه گردشگری سلامت موفقیت چشمگیری نداشتهایم و رتبه ۴۶، جایگاه مطلوبی نیست.
پیشنهاد میکنم وزارتخانه بودجه خاصی برای گردشگری سلامت در نظر بگیرد و تیم ویژهای برای حمایت از سازمانهای موفق در این حوزه تشکیل دهد. همچنین باید از تجارب کشورهای موفق در این زمینه استفاده کنیم تا مسیر را بدون آزمون و خطا طی کنیم.
تسنیم: به نظر شما دلایل اصلی این عدم موفقیت چیست؟
شاهرخی: دلایل متعددی وجود دارد که مهمترین آنها عبارتند از:
۱. تحریمهای بینالمللی: بهویژه تحریمهای مالی و بانکی، موجب محدود شدن مراودات مالی بینالمللی شده و انتقال پول برای بیماران خارجی را دشوار کرده است، مخصوصاً در بخش دولتی.
۲. بروکراسی اداری سنگین: فرآیندهای اداری طولانی، صدور ویزاهای درمانی و نبود پنجره واحد خدمات سلامت برای گردشگران خارجی، موجب کاهش سرعت و کیفیت ارائه خدمات شده است.
۳. ضعف در زبان و ارتباطات بینالمللی: عدم تسلط برخی از کادر درمان یا بخشهای پشتیبانی به زبانهای بینالمللی، بهویژه انگلیسی، و کمبود مترجم تخصصی پزشکی یکی دیگر از چالشهای مهم است.
۴. عدم آشنایی با فرهنگ و آداب اقوام مختلف: خدمات پزشکی نباید صرفاً به درمان محدود شود، بلکه باید همراه با شناخت فرهنگی، مذهبی و اجتماعی بیمار ارائه شود تا رضایت حداکثری حاصل گردد. ما در این حوزه نیز نیاز به آموزش و برنامهریزی داریم.
تسنیم: به نظر شما پذیرش بیماران گردشگری سلامت چگونه باید انجام شود؟
شاهرخی: پذیرش این بیماران باید از همان لحظه ورود تا خروج بهصورت جداگانه و تخصصی انجام شود. یعنی کانتر پذیرش جداگانه، تیم خدمات ویژه و فرآیندهای اختصاصی داشته باشد تا تجربه بهتری برای بیمار ایجاد شود.
تسنیم: نقش و تأثیری که اسپانسرها و سرمایهگذاران در توسعه گردشگری سلامت دارند، چیست؟
شاهرخی: اسپانسرها میتوانند با حمایت مالی و تسهیل خدمات جانبی مانند تبدیل ارز، اقامت، زبان و تسهیل ارتباطات به بیمارستانها کمک کنند. این امر بخش مهمی از استراتژی کلان گردشگری سلامت است.
با توجه به آب و هوای مناسب، اماکن تاریخی و حضور پزشکان حاذق، همدان قابلیت تبدیل شدن به یک مرکز گردشگری سلامت را دارد. البته تحقق این هدف مستلزم برنامهریزی و اجرای دقیق استراتژیهاست.
تسنیم: خروج نخبگان پزشکی به خارج از کشور را تهدید میدانید؟
شاهرخی: برخلاف تصور عمومی، من خروج نخبگان را فرصتی میبینم. این افراد سفیران علم و دانش ایران در جهان هستند و موجب ارتقای جایگاه علمی کشور در سطح بینالمللی میشوند.
قطعاً این موضوع یک فرصت بزرگ برای ماست. این افراد فرهنگ و عشق به کشورشان را حفظ میکنند و گاهی هم به ایران مراجعه میکنند. دانشجویانشان را به سمت کشور انتقال میدهند و این انتقال دانش به نفع کشور ماست. به نظرم علم پزشکی ما از نظر دانش و مهارت هیچگاه کم نشده و همیشه روند صعودی داشته است.
تسنیم: اگر بودجه لازم را در اختیار داشتید، آیا ساخت یک بیمارستان هوشمند را در اولویت قرار میدادید؟
شاهرخی: صددرصد. این موضوع جزو اولویتهای ماست. همچنین در نظر داریم بیمارستانهای مجازی راهاندازی کنیم که خدمات پزشکی را بهصورت مجازی به بیماران ارائه دهند و از هوش مصنوعی برای بهبود این خدمات استفاده کنیم. توانمندی شرکتهای دانشبنیان نیز در این زمینه بسیار مؤثر خواهد بود.
شاخصهای درمانی در گردشگری سلامت ایران را چگونه ارزیابی میکنید؟ بهطور خاص در استان همدان چه تخصصهایی میتوانند به جذب گردشگران سلامت کمک کنند؟
هر استان ظرفیتهای خاص خود را دارد. در استان همدان گروههای ارتوپدی و اورولوژی بسیار قوی هستند. همچنین جراحی مغز و اعصاب، زنان و زایمان، بیماریهای نوزادان و اطفال در این استان تخصصهای برجستهای دارند. میتوان روی این تخصصها تمرکز کرد تا همدان بهعنوان مقصدی برای گردشگری سلامت در غرب کشور شناخته شود.
تسنیم: نقش اخلاق و امانت در علم پزشکی و اقتصاد را چگونه میبینید؟
شاهرخی: اخلاق در همه زمانها و در تمام حوزهها، به ویژه در علم پزشکی، اهمیت بسیاری دارد. خوشبختانه بیشتر پزشکان ما به اصول اخلاقی پایبند هستند و این مسئله یکی از پایههای اعتماد مردم به خدمات درمانی است.
اخلاق در استان همدان حاکم است.با بسیاری از پزشکان آشنا هستم و موارد مغایر اخلاق پزشکی ندیدهام. به نظر من در همدان این موضوع به خوبی رعایت شده است.
تسنیم: تفاوت قوانین بینالمللی و داخلی در حوزه گردشگری سلامت را چطور میبینید؟
شاهرخی: متأسفانه در گردشگری سلامت نتوانستهایم به خوبی از قوانین بینالمللی بهره ببریم. اگر دانش و آگاهی مدیران در این خصوص افزایش یافته و بهتر از این قوانین استفاده میکردیم، وضعیت ما بسیار بهتر بود و نیاز به تلاش بیشتری داریم.
واسطهها در حال حاضر قویتر از سازمانهای نظاممند عمل میکنند. مسئولان باید بیشتر تلاش کنند تا بیماران بیشتر از طریق سیستمهای قانونمند ارجاع شوند، اما منافع بالایی در این حوزه وجود دارد که باید مدیریت شود.
مجمع خیران سلامت همدان عملکرد بسیار خوبی داشته است. بهخصوص تلاش درجهت جذب خیرین محترم به منظور توسعه و تجهیز فضاهای فیزیکی بهداشتی درمانی ( همچون مرکز آموزشی درمانی قلب فرشچیان ، مرکز جامع سرطان ، مرکز آموزشی درمانی فرشچیان سینا ، خوابگاه های متاهلی رزیدنت ها ، همراه سرای بیمارستان بعثت و سایر خدمات فاخر دیگر ) و برگزاری همایشها و جذب کمک های نقدی و معنوی به منظور تحقق اهداف مجمع خیرین سلامت نشاندهنده فعالیت مؤثر و خوب این مجمع می باشد.
تسنیم: نظر شما درباره اهمیت خدمات زیبایی در گردشگری سلامت چیست؟ آیا این بخش در همدان جایگاه دارد؟
شاهرخی: خدمات زیبایی جز نیازهای جامعه است و در توریسم سلامت مطرح است، اما شخصاً نظر تخصصی در این زمینه ندارم. به نظر من باید بیشتر به نیازهای واقعی بیماران توجه کنیم. همدان نیز پتانسیلهایی دارد، ولی تمرکز ما باید بر نیازهای اساسی حوزه سلامت باشد.
تسنیم: وضعیت پروژه آنژیوپلاستی بیمارستان بوعلی همدان چگونه است؟
شاهرخی: فعالیت این بخش از خدمات فوق تخصصی نیاز به حمایت دانشگاه علوم پزشکی همدان دارد که با عنایت به قول مساعد ریاست محترم دانشگاه امید هست ضمن اخذ مجوزهای لازم به زودی شاهد شروع فعالیت این بخش باشیم.
تسنیم: آیا فرهنگ گردشگری سلامت در همدان در اولویت قرار دارد؟
شاهرخی: به نظر بنده قطع و یقین با نگاه مدبرانه مسئولان استان و به ویژه دانشگاه علوم پزشکی ، سبقه تاریخی و نیز توانمندی های بسیار خوب حوزه سلامت استان فرهنگ گردشگری سلامت یکی از اولویتهای اصلی این استان است.
تسنیم: چرا بخش خصوصی تمایل زیادی به سرمایهگذاری در گردشگری سلامت ندارد؟
شاهرخی: بخش خصوصی علاقهمند است و تلاشهای زیادی صورت گرفته، اما مسیرها باید هموارتر شود، بهخصوص در زمینههایی مثل ترانسفر ( به ویژه تامین زیر ساخت های مسافرت ها و پروازهای هوایی ) و اقامت گردشگران خارجی ( در هتل ها و اقامتگاه هایی با استانداردهای بین المللی ) در استان که بسیار کمککننده است.
انتهای پیام/
منبع:تسنیم