ECUARAN: در تمام سالهای پس از سال ۱۳۹۷ ، به همراه هفت شریک صادراتی ایران ، کشورهایی مانند اندونزی ، عمان ، روسیه و تایلند نیز وارد لیست مقصد اصلی صادرات در تهران شدند. اما ناپایداری این حضور ، از دیدگاه فعالان اقتصادی ، ناشی از ضعف در ادغام بازارهای جدید است.
به گفته اکورا ؛ از آنجا که ایالات متحده به طور رسمی از این توافق نامه خارج شده است و دور جدیدی از تحریم های سخت اقتصادی در مورد ایران آغاز شده است ، ساختار تجارت خارجی این کشور ، به ویژه در صادرات ، دستخوش تغییرات جدی شده است. در این شرایط ، برخی از کشورها به عنوان مشتریان اصلی کالاهای ایران باقی مانده و نقش مهمی در ادامه صادرات غیر نفتی ایران داشتند.
بررسی داده ها برای هفت سال گذشته نشان می دهد که چین ، عراق ، امارات متحده عربی ، ترکیه ، افغانستان ، پاکستان و هند کشورهایی بودند که دائماً در ده مقصد اول صادرات ایران بوده اند. این کشورها حتی در سخت ترین تحریم ها ، روابط تجاری خود را با ایران حفظ کردند. در این میان ، چین همواره بزرگترین شریک تجاری ایران در زمینه صادرات بوده و بالاترین ارزش واردات کالا از ایران را دارد. عراق همچنین یکی از مهمترین مقصد کالاهای ایرانی به دلیل نزدیکی جغرافیایی و نیاز به بازار مصرف آن است. امارات متحده عربی ، ترکیه ، افغانستان ، پاکستان و هند نیز سهم قابل توجهی از صادرات غیر نفتی ایران را به خود جلب کرده و نقش مهمی در حفظ صادرات داشته اند.
در کنار این هفت کشور اصلی ، برخی دیگر از کشورها نیز وارد لیست ده مقصد اول صادرات ایران شده اند ، اما حضور نداشته اند. به عنوان مثال ، اندونزی شش سال گذشته در این لیست قرار داشته است و نشان داده است که این یک خریدار مهم برای کالاهای ایرانی بوده است. عمان و روسیه همچنین به مدت پنج سال در سه سال ، تایلند ، و جمهوری آذربایجان و کره جنوبی ، هر یک فقط در یک سال یکی از مناطق اصلی صادرات در ایران هستند. اگرچه این کشورها حضور پایدار نداشته اند ، اما آنها نشانه ای از پتانسیل بازارهای منطقه ای و آسیا برای توسعه صادرات ایران هستند.
مروری بر این روند نشان می دهد که صادرات ایران در دوره پس از پس از آن بیش از حد در چندین کشور خاص متمرکز شده است. چنین تمرکز ، از دیدگاه فعالان اقتصادی و کارشناسان ، یکی از مهمترین خسارت ها به تجارت خارجی ایران است. در حقیقت ، بیش از هفت کشور اصلی صادرات ، اقتصاد ایران را در برابر هرگونه تغییر در سیاست تجارت ، بی ثباتی سیاسی یا بحران اقتصادی در این کشورها آسیب پذیر کرده است.
از طرف دیگر ، عدم وجود تنوع پایدار در بازارهای صادراتی و عدم نفوذ در بازارهای جدید ، به ویژه در شرق آسیا ، آفریقا و آمریکای لاتین ، نشان دهنده ضعف در دیپلماسی تجاری و ناتوانی در نتیجه گیری توافق های تجاری ترجیحی است. با این حال ، بسیاری از کشورها با توسعه روابط منطقه ای و استفاده از ظرفیت منطقه ای توانسته اند دامنه صادرات خود را گسترش دهند.
به طور کلی ، اگرچه صادرات غیر نفتی ایران برای هفت سال گذشته ادامه داشته است ، به دلیل عدم تنوع و تمرکز بر چندین کشور خاص ، از نظر پایداری ، تاب آوری و توسعه ، وضعیت متزلزل دارد و نیاز به بررسی جدی استراتژی های تجارت و دیپلماسی اقتصادی دارد.
