به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم ، نشست علمی تخصصی مرکز توسعه و آینده پژوهی سازمان برنامه با عنوان «نظام اسکان تاب آور؛ آنچه هست، چالش ها، درس ها و مسیر آینده» برگزار شد.
در این دیدار اسفندیار مزل; استاد و مدیر گروه برنامه ریزی منطقه ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران به عنوان مدیر علمی نشست و همچنین عطاره نژادی؛ مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی و دکتری برنامه ریزی محیط زیست از دانشگاه تهران و مجید رستا؛ عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی بازآفرینی شهری ایران و دکترای تخصصی شهرسازی دانشگاه خوارزمی تهران و نبی مرادپور؛ دکتری رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران به عنوان سخنران در این نشست به ارائه نقطه نظرات خود پرداختند.
در ابتدای جلسه اسفندیار مزل؛ استاد و مدیر گروه برنامه ریزی منطقه ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران به عنوان مدیر علمی این نشست ضمن تاکید بر اهمیت نام شهرک و نقش کلیدی منطقه ای و ملی آن گفت: تاب آوری رویکردی نسبتاً جدید است که اولین بار توسط خانم سوزان کاتر مطرح شد که از سال ۲۰۳ در حوزه تاب آوری بسیار موثر بوده است.
اسفندیار ادامه داد: تاب آوری در تعریف سوزان کاتر به معنای توانایی سیستم های شهری در پاسخگویی به تنش های ناشی از حوادث یا هر اختلالی است که رخ می دهد و بیشتر کارهایی که در دنیا در زمینه تاب آوری انجام می شود در حوزه تاب آوری شهری است چرا که عمده مسائل و چالش های دنیا به ویژه در کشورهای توسعه یافته در حوزه تاب آوری شهری است. در ایران علاوه بر تاب آوری شهری، تاب آوری روستایی نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در رابطه با تاب آوری مدل ها، ساختارها و چارچوب های مختلفی ارائه شده است که اکثر آنها تاب آوری را به ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی، زیرساختی، نهادی، اکولوژیکی و سرمایه اجتماعی تقسیم کرده اند. اگر همه این ابعاد را کنار هم بگذاریم به معنای کلی تاب آوری می رسیم.
مدیر گروه برنامه ریزی منطقه ای دانشکده شهرسازی دانشگاه تهران تاکید کرد: در کشور ما نهادهایی که مسئولیت ارتقای تاب آوری در سطح ملی را بر عهده دارند باید به بحث تاب آوری ورود کنند و تاب آوری را به طور جدی در دستور کار خود قرار دهند. خوشبختانه در سند چشم انداز ما ۵۲ نوع حادثه ای که در کشور اتفاق می افتد به عنوان مخاطرات ذکر شده است که شهرداری تهران ۱۴ مورد از آنها را مانند زلزله، سیل، فرونشست، طوفان و … را به عنوان خطراتی که شهر تهران را تهدید می کند مطرح کرده است. البته در بین این ۱۴ مورد باید با توجه به میزان ریسک ایجاد شده اولویت بندی شود و تفاسیر لازم در نظر گرفته شود. همچنین باید توجه داشت که با توجه به زمان و مکان، نوع ریسک و میزان ریسک متفاوت است و با توجه به زمان و مکان باید توجه به ریسک ها در اولویت قرار گیرد.
در ادامه دیدار نبی مرادپور؛ دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران به عنوان سخنران این نشست گفت: تجربه شخصی من به عنوان محقق در حوزه تاب آوری نشان می دهد که نقدهای زیادی به رویکرد تحلیل تاب آوری وارد شده است که تاب آوری را باید در چه مفهومی، در چه مقطع زمانی و در چه موقعیت جغرافیایی بررسی کرد؟
وی افزود: در دنیای امروز که مملو از حوادث غیرمترقبه و حوادث ناپایدار است، تاب آوری دیگر یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است که باید به سمت آن حرکت کنیم تا شهرک ها قابل زیست باشند.
نبی مرادپور تصریح کرد: تاب آوری مفهومی پیچیده است و این پیچیدگی و چندوجهی ناشی از دو دیدگاه متفاوت در مورد تاب آوری است که یکی دیدگاه مهندسی و دوم دیدگاه بوم شناختی تاب آوری است. دیدگاه مهندسی بیشتر بر ظرفیت بازگشت به حالت اولیه تاکید دارد که نوعی ثبات را برای سیستم در نظر می‌گیرد، اما دیدگاه اکولوژیکی بیش از ظرفیت بازگشت است و سیستم‌ها را چیزی فراتر از حالت پایدار می‌داند و می‌تواند بین این حالت‌های ناپایدار و ظرفیت‌های توسعه جدید حرکت کند، هماهنگی با تغییرات را افزایش داده و ظرفیت‌های جدیدی برای رشد و توسعه سکونتگاه‌ها ایجاد کند.
مرادپور در ادامه درباره مراحل تاب آوری گفت: تاب آوری دارای مراحل مختلفی از جمله مرحله آماده سازی، مرحله پاسخگویی و مرحله بهبودی است که مرحله اول و مرحله بسیار مهمی در تاب آوری است. زیرا در این مرحله است که می توانیم با سیستم اسکان خود آشنا شده، آن را تحلیل و اندازه گیری کنیم و با شناسایی تهدیدها و فرصت های بالقوه موجود، در نهایت راهبردهای هدفمندی را برای مقابله با اختلالات پیش آمده انتخاب کنیم تا بتوانیم در مسیر توسعه قرار بگیریم.
وی افزود: اگر بخواهیم برنامه ای برای ارتقای تاب آوری در نظام اسکان داشته باشیم، باید دیدگاه شناختی بیرونی را در نظر گرفت و با توجه به رویکرد تحول آفرین که تغییرات جزئی در مقیاس کلان تاب آوری را افزایش می دهد، می توان با چالش های آینده مواجه شد. همچنین در برنامه ریزی تاب آوری باید مقیاس و ابعاد تاب آوری را در نظر بگیریم.
در ادامه این نشست اطاره نژادی; مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی و دکترای برنامه ریزی محیط زیست از دانشگاه تهران به عنوان دیگر سخنران این نشست، سخنان خود را با این سوال آغاز کرد که چگونه می توانیم در این سرزمین زندگی کنیم بدون اینکه زمین را ویران کنیم؟
وی ادامه داد: آنچه تجربه به ما نشان داده است اگر توسعه عاقلانه نباشد روستا از شهرهای دیگر هم خالی و فرسوده می شود. در این میان هدف تمدن بشری باید چیزی فراتر از ماندن باشد و انسان با زمین زندگی کند. امروزه در زمانی زندگی می کنیم که کلماتی مانند بحران، خشکسالی، مهاجرت و … را به کرات می شنویم، بنابراین باید به فلسفه بقا برگردیم. این فلسفه در دل خود، تاب آوری را نه تنها به عنوان یک استراتژی مدیریتی، بلکه به تاب آوری به عنوان نوعی حکمت برای زیستن می نگرد.
مشاور عالی وزیر راه و شهرسازی در ادامه توضیح داد: اگر از منظر فلسفی به تاب آوری نگاه کنیم، تاب آوری فقط بازگشت به حالت قبل نیست، بلکه تاب آوری در فلسفه به معنای بهتر زیستن است. آنچه سیستم را انعطاف پذیر می کند باید در نظر گرفته شود. ویژگی های اجزای سیستم باشد.
وی خاطرنشان کرد: امروزه تاب آوری در جوامع انسانی در سه محور درس گرفتن از بحران، سازگاری با تغییر و قدرت تحول مثبت تعریف می شود. در توسعه پایدار روستا فقط یک سکونتگاه نیست، بلکه اولین حلقه پایداری یک تمدن است و وقتی این حلقه گسسته شود، کل زنجیره پایداری و بقا از هم می پاشد. اگر به گزارش‌های مرکز آمار ایران و سایر نهادها توجه کنیم، می‌بینیم که در دهه‌های اخیر چندین هزار روستا به طور کامل یا جزئی تخلیه شده‌اند که نشان از فروپاشی تاب‌آوری اکولوژیکی دارد. امروز شهرهای خسته داریم، این شهرهای خسته حاصل فراموشی روستاهاست و افزایش جمعیت، ترافیک و حاشیه نشینی چهره بسیاری از شهرهای ما را تغییر داده است.
وی با بیان چالش های تاب آوری گفت: امروز با ۵ چالش اصلی در حوزه تاب آوری در کشور مواجه هستیم که شامل کمبود منابع آبی و تغییرات اقلیمی، اتکای بیش از حد به کشاورزی سنتی، تمرکزگرایی اداری و نبود اقتدار محلی، ضعف سرمایه اجتماعی و بی اعتمادی نهادی و گسترش سریع شهرنشینی و کاهش ظرفیت شهری است.
اطهرا نژادی تاکید کرد: در دل چالش های تاب آوری، فرصت هایی نیز وجود دارد که می توان آن را در مواردی مانند تحول دیجیتال و آموزش آنلاین در دنیای امروز، گسترش انرژی های تجدیدپذیر، سرمایه گذاری در اقتصاد حلقوی روستایی و ایجاد اشتغال پایدار، افزایش آگاهی عمومی نسبت به محیط زیست یافت که همگی فرصت هایی برای افزایش تاب آوری در کشور است.
وی در ارائه پیشنهادهای سیاستی برای بازگشت به مدار تاب آوری مواردی از جمله انتخاب چندین منطقه به عنوان مناطق نمونه تاب آوری، بازگشت هنر، دانش آیینی و بومی به متن سیاست ها و آموزش فلسفه تاب آوری در مدارس را برشمرد.
در ادامه دیدار مجید روستا; یکی از اعضای هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی بازآفرینی شهری ایران و دکترای برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی تهران به عنوان سومین سخنران این نشست گفت: در حال حاضر بیش از نیمی از جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند و این امر ایمن سازی شهرها را به چالشی درازمدت اما دست یافتنی تبدیل کرده است. شهرها نیروی محرکه رشد ملی هستند و در سیستم ها و ظرفیت های حکمرانی خود پویا هستند.
مجید روستا افزود: در طول تاریخ حوادث طبیعی زندگی شهری را مختل کرده است. تغییرات شدید آب و هوا، زمین لرزه ها و شرایط اضطراری ناشی از خطرات انسان ساز به طور فزاینده ای بر مردم فشار آورده و رونق شهرها را تهدید می کند.
وی در تعریف مفهوم تاب آوری گفت: تاب آوری توانایی یک سیستم برای جذب اغتشاشات و اغتشاشات و جذب آنها با حفظ کارکردها و ساختار اصلی بدون انتقال به هویت یا موقعیت جدید است. در این تعریف، سیستم پس از فشارها همچنان یکپارچگی و هویت خود را حفظ کرده و حتی مقاوم‌تر شده و به سطوح بالاتری می‌رسد.
وی به تاب آوری شهری نیز اشاره کرد و گفت: تاب آوری شهری به معنای توانایی سازگاری ساختاری، فرهنگی و اقتصادی با تغییرات ناگهانی یا تدریجی است. تاب آوری شهری به عنوان یکی از ابعاد کلیدی توسعه پایدار به معنای توانایی شهر برای پاسخگویی و بازیابی در برابر تهدیدات، بلایا و تغییرات شدید و ناگهانی با حداقل آسیب به ایمنی و سلامت عمومی، اقتصاد و امنیت تعریف می شود.
وی تصریح کرد: جامعه تاب آور قادر است به تغییرات به صورت موثر و مثبت پاسخ دهد تا با وجود تغییرات، کارکردهای اصلی خود را به عنوان یک جامعه منسجم از دست ندهد. تاب آوری شهر در برابر خطرات در واقع به معنای پاسخگویی، تغییرپذیری یا انعطاف پذیری آن در مواجهه با حادثه است.
وی خاطرنشان کرد: توسعه پایدار منافاتی با تاب آوری ندارد، اما ارتباط منطقی بین آنها وجود دارد. به گفته برخی از کارشناسان از جمله نیومن، توسعه پایدار با توجه به تجارب منابع موجود و گذشته و در عین حال با توجه به انعطاف پذیری آینده غیرقابل پیش بینی و آماده شدن برای جهانی دائما در حال تغییر و رویدادهای احتمالی، به آینده می نگرد.
وی تاکید کرد: تاب آوری مفهومی جدید برای مقابله با چالش های دنیای امروز در حال تحول و توسعه است. بازآفرینی شهری می تواند سرآغاز ورود به این گفتمان باشد. اما آنچه ضروری است ورود و تعریف صحیح و اصولی این دو مفهوم، همگام با آخرین ادبیات ارائه شده در این زمینه است تا مانند بسیاری از مفاهیم گذشته، با تعاریف متعدد و ناقص وارد گفتمان شهرسازی معماری ایرانی نشوند.
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
