روش جدید کاتالوگ آذر ماه با حفظ ۵۰۰ هزار تومان و امکان خرید با تخفیف تا ۲۰ درصد اجرا می شود اما کارشناسان آن را ناکافی می دانند.
به گزارش اکو ایران به نقل از دنیای اقتصاد; در روش اول افراد می توانند همانند گذشته ۵۰۰ هزار تومان دریافت کنند و ۱۱ محصول واجد شرایط را خریداری کنند. در روش دوم می توانند از ۱۲۰۰۰ فروشگاه منتخب کالا را با قیمت مصوب و تا ۲۰ درصد تخفیف خریداری کنند. تصمیمات برای این تغییرات در شرایطی اتخاذ شده است که پیش از این در گزارش نظرسنجی، تنها ۷/۸ درصد از مردم میزان کالابرگ را برای تامین نیازهای غذایی خانوار کافی می دانستند و بیش از نیمی از افراد محدودیت کالابرگ به ۱۱ قلم خوراکی را یکی از مهم ترین مشکلات این طرح عنوان کردند.
در دهه اخیر تحریم ها، ریسک های سیاسی، کسری بودجه و ناهماهنگی شبکه بانکی باعث شده است که سطح عمومی قیمت ها افزایش یابد و اقتصاد با تورم مزمن و پایدار مواجه شود. این موضوع در سال های بعد قدرت خرید خانوارهای ایرانی را به شدت تحت تاثیر قرار داد. زیرا در شرایطی که افزایش دستمزدها با افزایش سطح عمومی قیمت ها همراه نبوده و متعادل نیست، خانوارها مجبور به حذف برخی کالاها از سبد مصرفی خود می شوند. برای خانواده های ایرانی هم همین اتفاق افتاد. در ابتدا برخی کالاها و خدمات را با ضرورت کمتر یا به اصطلاح تجملاتی از سبد مصرف خود حذف کردند.
اما طولی نکشید که کاهش قدرت خرید به سر سفره خانوارها رسید. برخی خانوارها به ناچار مواد مغذی مانند گوشت قرمز را از سبد مصرف خود حذف کردند و سعی کردند حبوبات را جایگزین آن کنند. با این حال حبوبات از جمله اقلامی بودند که در ماه های گذشته تورم بالایی داشتند. بررسی ها نشان می دهد متوسط افزایش قیمت حبوبات (شامل لوبیا، لوبیا قرمز، لپه، نخود و عدس) در مهرماه امسال نسبت به ماه مشابه سال قبل ۱۲۹.۴ درصد بوده است. اما به نظر می رسد این مشکل به کاهش کالری مصرفی خانوارهای ایرانی رسیده است. مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی به بررسی این موضوع پرداخته است.
بر این اساس میانگین کالری مصرفی ایرانی ها در دهه اخیر همواره رو به کاهش بوده است و از سال ۱۴۰۱ میانگین کالری مصرفی ایرانی ها کمتر از حداقل کالری مورد نیاز هر فرد یعنی ۲۱۰۰ کالری بوده است. این موضوع باعث نگرانی کارشناسان و سیاست گذاران در خصوص سلامت و بهره وری افراد جامعه به ویژه کودکان شده است. به همین منظور طرح های حمایتی تغذیه مانند کاتالوگ الکترونیکی در دستور کار قرار گرفته است.
گام بعدی کالابرگ در ماه دسامبر است
پروژه الکترونیکی کالابرگ برای اولین بار در مارس ۱۴۰۳ پس از یک وقفه ده ماهه آغاز شد. این طرح تاکنون در چهار مرحله اجرا شده است. منابع پرداختی فاز اول کالابرگ از محل صندوق توسعه ملی به مبلغ یک میلیارد دلار انجام شد. در این طرح به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان به خانوارهای دهک ۱ تا ۳ و به ازای هر نفر ۳۵۰ هزار تومان به خانوارهای دهک ۴ تا ۷ اختصاص یافت که فاز دوم این طرح فروردین ماه سال جاری با اعتبار ۲۷ هزار میلیارد تومان از محل سازمان برنامه و بودجه اجرا شد. اما فاز سوم این پروژه به دلیل چالش های تامین مالی آن به تاخیر افتاد. در حالی که قرار بود مرحله سوم اردیبهشت ماه انجام شود اما تا تیرماه مبلغ کالابرگ به حساب سرپرستان خانوار واریز نشد.
این موضوع باعث نگرانی هایی در خصوص ادامه اجرای پروژه کالابرگ شد. به خصوص که طرح قبلی کالابرگ نیز در اردیبهشت ۱۴۰۳ به دلیل مشکلات تامین مالی متوقف شد. اما مرحله چهارم کالابرگ پس از دو ماه در شهریور ماه سال جاری اجرا شد. همچنین گمانه زنی ها مبنی بر پرداخت فاز پنجم کالابرگ در آبان ماه وجود دارد، اما میدری در جلسه روز شنبه اعلام کرد که فاز پنجم در آبان ماه به روشی جدید اجرا می شود. در روش جدید، افراد واجد شرایط این امکان را دارند که مواد غذایی مورد نیاز خود را از برخی فروشگاه های منتخب، با قیمت مصوب و تا ۲۰ درصد تخفیف خریداری کنند. علاوه بر این، با توجه به زمان بندی مراحل قبلی طرح کالابرگ، به نظر می رسد سیاست گذاران قصد دارند ظرف دو ماه کالابرگ را پرداخت کنند.
چرا کالابرگ پاسخگوی نیازهای معیشتی خانوارها نیست؟
شرایط کنونی و چالش های عمیقی که اقتصاد کشور با آن مواجه است باعث شده تا کارشناسان طرح کالابرگ الکترونیک را در رفع مشکلات معیشتی مردم موثر ارزیابی نکنند. آخرین آمار تورم از تورم نقطه ای ۳۸.۹ درصدی در مهرماه امسال حکایت دارد. گروه خوراکی ها و آشامیدنی ها نیز در مهرماه امسال نسبت به ماه مشابه سال قبل با افزایش ۶۵.۲ درصدی قیمت مواجه شدند. علاوه بر این، امسال اقتصاد کشور با خطرات سیاسی فزاینده، فعال شدن مکانیسم ماشه و کسری بودجه مواجه شده است. چنین مشکلاتی به ناچار منجر به افزایش انتظارات تورمی، افزایش نوسانات نرخ ارز و رشد نقدینگی خواهد شد.
در نتیجه پیش بینی می شود که قدرت خرید خانوارها بیش از گذشته کاهش یابد. در همین راستا فاطمه عزیزخانی کارشناس حوزه کارگری و کارگری در گفتگو با اختازانیوز به موضوع تاثیر کم کالابرگ در حل مشکلات معیشتی مردم پرداخت. به گفته وی، شرایط کنونی به گونه ای است که حتی افرادی که نزدیک به خط فقر هستند نیز ممکن است با شوکی مانند بیماری یا مشکلات مالی به زیر خط فقر بیفتند. سیاستگذاران بیشتر بر کالابرگ تمرکز کرده‌اند، اما آنچه به ما آسیب می‌زند شکاف طبقاتی است. علاوه بر این، به دلیل خشکسالی، بحران انرژی و مکانیسم ماشه، افزایش تعطیلی بنگاه ها، کاهش تولید و افزایش قیمت ها دور از انتظار نیست.
این در حالی است که حتی در شرایط کنونی کالابرگ کفاف هزینه خرید اقلام غذایی را نمی دهد و در گزارش نظرسنجی مرکز پژوهش های مجلس، تنها ۷/۸ درصد از مردم میزان کالابرگ را برای تامین غذا کافی ارزیابی کرده اند. بنابراین اگر وضعیت به همین منوال پیش برود، با گذشت زمان، قدرت خرید کالابرگ کاهش می یابد و در نتیجه اثربخشی این طرح کاهش می یابد.
بنابراین کارشناسان کاهش ریسک های سیاسی، کاهش کسری بودجه و کنترل تورم را در مرحله اول ضروری می دانند. در گام بعدی و به عنوان یک سیاست حمایتی تکمیلی، کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که کمک‌های غذایی با مبالغ بالاتر و فقط به دهک‌های پایین‌تر پرداخت شود، مانند حمایت‌های تغذیه‌ای که سایر کشورهای پیشرو برای افراد آسیب‌پذیر اجرا می‌کنند. به عبارت دیگر، سیاست های حمایتی مانند پرداخت کالابرگ نمی تواند نقشی بیش از مسکن کوتاه مدت داشته باشد و جایگزین اصلاحات بودجه ای و سیاست های پولی موثر در کنترل تورم شود.
