اکوایران: افزایش قیمت جهانی نفت در حالی‌که ایران در شرایط بحرانی کنونی اقدامی برای بستن تنگه هرمز نکرده است، قدرت ژئوپلتیک ایران را منعکس می‌کند. در چنین شرایطی اکوایران اهمیت نفت در بازار سرمایه و بازار ارز را بررسی خواهد کرد.
به گزارش اکوایران، نفت و انرژی یکی از مهم‌ترین عوامل اثرگذار بر سیاست‌گذاری و اقتصاد کشورهاست؛ با وجودی‌که کشورهای جهان در مرحله گذار از سوخت‌های فسیلی قرار دارند، نفت همچنان در گلوگاه تصمیمات سیاسی و اقتصادی دولت‌ها نقش تعیین کننده‌ای دارد. بنابراین کشورها می‌توانند در شرایط مختلف از این نقش برای نفوذ در بازار، بهبود روابط دیپلماتیک و تاثیرگذاری بر سیاست سایر کشورها بهره ببرند.
ایران سومین صادرکننده بزرگ نفت در اوپک است که با وجود اعمال شدیدترین تحریم‌ها، بازارهای جهانی را از دست نداده است و همچنان از سه مسیر می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر بازار جهانی نفت بگذارد و از همین رو حذف تهران از بازار جهانی راحت نیست. اما مسئله مهم‌تری که این روزها مورد توجه تحلیلگران حوزه انرژی است، موقعیت ژئوپولتیک ویژه ایران است که ریسک بستن تنگه هرمز را در شرایط بحرانی به بازار جهانی تحمیل می‌کند.
حدود یک‌پنجم نفت صادراتی جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند که مسدودشدن می‌تواند قیمت نفت را در بازارهای جهانی صعودی کند و پس از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران، نگرانی معامله‌گران و تحلیلگران جهانی بابت وقوع چنین امری دوچندان شده است. علاوه بر آن نگرانی از اقدام حمایتی یمن از ایران در شرایط فعلی ریسک بعدی اثرگذار بر بازار انرژی است که از نظر تحلیلگران انرژی دور نمانده است. موقعیت استراتژیک یمن در دریای سرخ و تسلط این کشور بر امنیت تنگه باب‌المندب و کانال سوئز که مسیر صادراتی به‌سمت اروپا و آمریکاست، ریسک بعدی است که جنگ با ایران در خاورمیانه می‌تواند بر بازارهای جهانی وارد کند.
روز قبل حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای ایران که هنوز دیپلماسی میان اروپا و ایران در جریان بود، مذاکرات بر بازار تاثیر گذاشت و قیمت نفت جهانی رشد کمی را به خود دید اما در بازگشایی ابتدایی امروز بازارهای جهانی، نفت به کانال ۸۰ دلاری رسید؛ اتفاقی که احساس خطر بازارهای جهانی از جنگ ایران را تایید می‌کند.
اهمیت نفت در بازار سرمایه
بازار سرمایه در داخل کشور تا پایان هفته جاری تعطیل است تا اثر ریسک‌های احتمالی بر بازار سرمایه در هیجانات فعلی محدود شود؛ ولی روند تاریخی شاخص کل و شاخص هم‌وزن بازار سهام نشان می‌دهد که روند صعودی شاخص کل بورس تهران با افزایش قیمت نفت همبستگی دارد و تحلیلگران بازار سهام غالبا با رشد قیمت جهانی نفت، انتظار بهبود وضعیت شاخص کل را دارند.
در چنین شرایطی گروه پالایشگاهی با افزایش قیمت نفت، با افزایش تقاضا مواجه می‌شوند و از آنجایی که گروه پالایشگاهی لیدر سنتی شاخص کل بازار سهام است، رشد قیمت نفت بدون شک در بازار سرمایه منعکس می‌شود. علاوه بر این قدرت ایران در بازارهای جهانی عامل مهمی در کاهش هیجانات منفی در بازارهاست و اثر احتمالی آن بر صورت‌های مالی شرکت‌ها پس از بازگشایی البته اگر نسبت قیمت به سودآوری را تعدیل کند، ارزشمندی گروه‌های پالایشی را تقویت خواهد کرد، و بر انتظارات بازار سهام پس از فروکش هیجانات مؤثر خواهد بود. آنچه مهم است، آن است که اثرگذاری ایران بر بازارهای جهانی عاملی است که در شرایط جنگی به کنترل انتظارات در میان‌مدت و بلندمدت کمک خواهد کرد.
رابطه نفت و دلار تهران
در شروع معاملات بازارهای جهانی نفت به بالای ۸۰ دلار در هر بشکه رسید و بررسی نمودار قیمت دلار و نفت توسط اکوایران تایید می‌کند که در گذشته قیمت دلار داخلی و نفت جهانی با یکدیگر رابطه معکوس داشته و در مواجهه با رشد قیمت جهانی نفت، سرعت رشد آن تعدیل شده و در بعضی از موارد حتی نزولی هم شده است. بنابراین در چنین شرایطی که ایران درگیر جنگ است، افزایش قیمت جهانی نفت در حالی‌که تهران هنوز اقدامی برای بستن تنگه هرمز اعمال نکرده، انتظارات از قدرت ژئوپلتیک ایران را منعکس می‌کند.
بررسی اکوایران همچنین نشان می‌دهد که قدرت نفتی ایران اثر تعدیلی بر بازار نفت هم دارد. به عنوان مثال در نیمه ابتدایی سال ۱۴۰۱ و در اوج درگیری‌های روسیه و اوکراین قیمت جهانی نفت افزایش پیدا کرد و در حالی‌که اروپا به‌دنبال جایگزینی نفت روسیه بود، بلومبرگ در گزارشی مدعی شد که ذخایر نفتی روی دریای ایران، بهترین جایگزین نفت روسیه برای اروپا است. در آن زمان ایران بیش از ۱۰۰ میلیون بشکه ذخایر نفتی روی دریا داشت که به تقویت دیپلماسی هسته‌ای کمک کرد. بنابراین ارتقای نقش ایران در بازار جهانی به کنترل قیمت دلار در نیمه ابتدایی سال ۱۴۰۱ کمک کرد. در ادامه اما اروپایی‌ها با اعمال سقف قیمتی بر روی نفت روسیه، مشکل خود در حوزه انرژی را تعدیل کردند؛ هرچندکه در آن بازه زمانی نتوانستند از نفت ایران و روسیه چشم‌پوشی کنند.
به هر حال قدرت انرژی روسیه فعلا روابط تجاری این کشور با رقیب منطقه‌ای خود یعنی اروپا را حفظ کرده و این وابستگی در مواردی باعث منطقی‌شدن آتش جنگ در اوج تنش‌ها شده است. حال برخی تحلیلگران معتقدند که مشخص‌شدن قدرت ایران در بازارهای جهانی به افزایش قدرت بازدارندگی کشور در کنار بازدارندگی نظامی کمک می‌کند و می‌تواند به تعدیل هیجانات در بازارهای داخلی در میان‌مدت و بلندمدت کمک کند، البته به شرطی که اقدامات انجام‌شده در زمان مقتضی و معقول باشد.
چرا اختلاف نرخ خرید و فروش در بازار ارز زیاد بود؟
در معاملات روز قبل همچنان میزان معاملات بازار ارز کم بود؛ در بازار ارز داخلی احتیاط بیشتر، کاهش تقاضای تجاری و مسافرتی باعث کاهش تقاضای دلار شد. در روز قبل دلار تهران در محدوده ۹۲ هزار تومانی معامله شده اما افزایش احتیاط باعث فاصله ۲ هزار تومانی نرخ خرید و فروش در بازار ارز شده است. نرخ خرید و فروش برای طلای آب‌شده هم حدود ۷۰۰ هزار تومان اختلاف دارد و در روز قبل، اختلاف نرخ خرید و فروش برای سکه امامی بیشتر از باقی ارزها است.
در شروع معاملات امروز افزایش تنش‌ها در خاورمیانه باعث رشد قیمت طلای جهانی در بازگشایی شد. اونس جهانی طلا با گپ مثبت در محدوده ۳۳۹۳ دلار بازگشایی شد اما در ادامه تا محدوده سه هزار و ۳۶۶ دلار کاهش پیدا کرده است.
