اکوایران: رشد منفی دوازده ماهه مستمر در شاخص صنایع بورس نشان می دهد که تولید در این بخش وارد رکود شده است. باید دید با مثبت شدن رشد ماهانه این شاخص آیا صنعت از رکود خارج می شود یا خیر.
به گزارش اکو ایران، حدود ۴۲ درصد از ارزش تولید کارگاه های بزرگ صنعتی کشور مربوط به شرکت هایی است که در بورس و فرابورس فعالیت می کنند. از آنجایی که این شرکت‌ها گزارش‌های ماهانه تولید و فروش خود را به طور منظم منتشر می‌کنند، می‌توان با تکیه بر داده‌های آن‌ها تصویر نسبتاً دقیقی از وضعیت صنعت به دست آورد و تغییرات ماهانه آن را رصد کرد. بررسی ها نشان می دهد که شاخص محاسبه شده بر اساس اطلاعات این شرکت ها با شاخص رسمی تولید صنعتی کشور همخوانی دارد.
بنابراین زمانی که آمار رسمی دیرهنگام و فصلی منتشر می شود، این شاخص می تواند جایگزین مناسبی برای سنجش تغییرات کوتاه مدت صنعت باشد.
پژوهشکده پولی بانک به صورت ماهانه شاخص تولید صنعتی صنایع بورس را محاسبه و منتشر می کند. آخرین اطلاعات به دست آمده از این شاخص نشان می دهد که تولید این صنایع در مهر ۱۴۰۴ نه تنها نسبت به شهریور کاهش یافته، بلکه وارد محدوده منفی نیز شده است.
رشد سه ماهه این شاخص که در شهریور منفی بود، در مهر به صفر رسید که نشان می دهد تولید صنعتی در تابستان کاهش یافته و در سه ماه منتهی به مهر نسبت به تابستان بدون تغییر بوده است.
روند بلندمدت این شاخص که رشد دوازده ماهه است، نه تنها در شهریور، بلکه در اولین ماه پاییز نیز در محدوده منفی باقی ماند که بارزترین نشانه ورود تولیدات صنعتی به رکود است.
آغاز پاییز و کاهش تولید در هشت مولفه این صنعت
صنعت یکی از بزرگ‌ترین و کلیدی‌ترین مولفه‌های اقتصاد است که وفور تولید نه تنها نشان‌دهنده بلوغ اقتصاد است، بلکه امکان افزایش تولید را در سایر بخش‌ها نیز فراهم می‌کند.
گزارش جدید پژوهشکده پولی و بانکی از شاخص تولید صنعتی نشان می دهد که تولید شرکت های بزرگ بورسی در مهرماه امسال نسبت به شهریورماه ۲.۱ درصد کاهش داشته است. این نرخ در حالی ثبت شد که رشد این شاخص در شهریور ماه تنها ۰.۳ درصد بود. اگرچه این نرخ در شهریور مثبت بود، اما مثبت بودن آن به معنای بهتر شدن شرایط در پایان تابستان نیست، زیرا رشد نزدیک به صفر تقریباً به معنای عدم تغییر حجم و ظرفیت تولید است. به علاوه منفی شدن شاخص در ماه بعد – شهریور – نشان دهنده تداوم مشکلات ساختاری در صنعت است که نشان می دهد موتور تولید صنعتی کشور در دام مزمن گرفتار شده است.
در میان اجزای مختلف گروه صنعت، چهارده جزء از گستردگی و اهمیت ویژه ای برخوردار است که از این میان هشت مولفه با رشد ماهیانه منفی تولید مواجه بوده است. شدیدترین افت تولید در «ماشین آلات و تجهیزات» با رشد منفی ۱۶.۵ درصدی مشاهده شده است. این بخش در شهریور ماه با کاهش نزدیک به ۲۱ درصدی تولید مواجه بوده است. از آنجایی که ماشین‌آلات و تجهیزات به عنوان کالای سرمایه‌ای در سایر بخش‌های صنعت و سایر بخش‌های اقتصاد مورد استفاده قرار می‌گیرند، کاهش تولید این محصولات از یک سو دسترسی کارخانه‌ها به کالاهای سرمایه‌ای را با چالش مواجه می‌کند و از سوی دیگر با کاهش عرضه بر قیمت آن تأثیر می‌گذارد.
تولید محصولات کاغذی که در شهریور ماه تقریباً ۱۱ درصد کاهش یافته بود، در مهر با کاهش نزدیک به ۷ درصدی مواجه شد که نشان از رکود در این صنعت دارد.
تولید منسوجات، فرآورده های نفتی، لاستیک و محصولات پلاستیکی و فلزی نیز ۲.۵ درصد کاهش داشته است. علاوه بر این، تولید «خودرو و قطعات» نیز تقریبا ثابت ماند، در حالی که در ماه سپتامبر نزدیک به ۱۰ درصد رشد داشت.
رشد ماهانه تولید این صنایع نشان دهنده تأثیر تکانه های کوتاه مدت و لحظه ای است. پاییز ۱۴۰۴ برای صنایع منتخب کشور در حالی آغاز شد که فعال شدن مکانیسم ماشه و نوسانات شدید طلا و ارز بازارهای مالی کشور را تحت تاثیر قرار داده بود. این نوسانات بر نرخ عرضه مواد اولیه به ویژه اقلام وارداتی تأثیر دارد و به نظر می رسد بی ارتباط با افت تولید یا ثبات آن در بیشتر بخش ها نباشد.
با تمدید دوره مورد بررسی می توان اثر تکانه های مقطعی را تا حدودی تعدیل کرد و تصویری از روند کلی تولید صنعتی به دست آورد. بنابراین رشد تولیدات صنعتی به صورت سه ماهه و دوازده ماهه بررسی شده است.
کاهش تولید صنعتی در میان مدت
رشد تولیدات صنعتی در سه ماهه منتهی به مهر ۱۴۰۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل به صفر رسید در حالی که در شهریور ماه ۰.۸ درصد منفی بود. به عبارت دیگر حجم تولیدات صنعتی در تابستان ۱۴۰۴ نسبت به تابستان ۱۴۰۳ تقریباً یک درصد کاهش یافته بود; اکنون در سه ماه منتهی به مهر ۱۴۰۴ این تولیدات به طور متوسط و در مجموع نسبت به مدت مشابه سال قبل تغییری نداشته و حجم تولیدات صنعتی در میان مدت تقریبا ثابت مانده است.
چهار مؤلفه «صنایع شیمیایی»، «کانی های غیرفلزی»، «محصولات کاغذی» و «ماشین آلات و تجهیزات» رشد منفی داشته اند که شدیدترین افت منفی ۲۰ درصد متعلق به «ماشین آلات و تجهیزات» بوده است. البته از سوی دیگر رشد فصلی تولید در صنعت دارو بیش از ۱۰ درصد بوده و «خودرو و قطعات» نیز شاهد افزایش بیش از ۵ درصدی تولید بوده است.
بنابراین در میان مدت به ویژه در مقایسه رشد سه ماهه منتهی به مهر ۱۴۰۴ و منتهی به شهریور ۱۴۰۴ نشانه هایی از رکود مشاهده نمی شود. در اینجا آنچه که زنگ خطر رکود صنعتی را بلندتر از سایر شاخص ها به صدا درآورده است، رشد دوازده ماهه منتهی به مهر ۱۴۰۴ است.
این نرخ در شهریور منهای یک درصد بود و در مهرماه به منفی ۱.۴ درصد رسید که رکود را قویتر از سایر شاخص ها نشان می دهد. تولید محصولات کاغذی در دو ماه متوالی بیش از ۱۱ درصد کاهش، تولید ماشین آلات و تجهیزات نیز در دوازده ماه منتهی به مهر نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۰ درصد کاهش داشته است و این میزان در کانی های غیرفلزی به منفی ۶.۶ درصد رسیده است.
به نظر می رسد علاوه بر افزایش نااطمینانی اقتصادی پس از جنگ ۱۲ روزه و نوسانات نرخ ارز پس از فعال شدن شوکی مکانیزم ماشه، کاهش تقاضای موثر نیز یکی از عوامل کلیدی در کاهش تولید صنعتی باشد.
زمانی که اقتصاد با تورم بالا مواجه است، یکی از راه های حفظ قدرت خرید مردم افزایش دستمزد است. اما وقتی نااطمینانی اقتصادی افزایش می‌یابد و چشم‌انداز اقتصاد تیره‌تر می‌شود، سود و درآمد شرکت‌ها نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد و از مقطعی به بعد امکان افزایش دستمزدها در حد افزایش تورم – که در ایران مزمن و مستمر شده است – وجود نخواهد داشت. بنابراین با تداوم تورم و عقب ماندن دستمزدهای واقعی، قدرت خرید مردم کاهش می یابد و در نتیجه تقاضای موثر در اقتصاد کاهش می یابد. اتفاقی که باعث کاهش تولید شرکت ها می شود. به عبارت دیگر وقتی مردم توانایی خرید کالا را ندارند، شرکت به ناچار تولید خود را کاهش می دهد که خود باعث تعدیل نیروی کار و شکل گیری یک چرخه معیوب می شود.
