علیرضا مبصر؛ گروه بورس: بازارهای مالی تنها با اعداد و نمودار تعریف نمی‌شوند؛ روانشناسی جمعی و احساسات سرمایه‌گذاران نیز همان‌قدر در تعیین مسیر دارایی‌ها نقش دارند. یکی از شاخص‌هایی که این احساسات را به‌طور عینی به تصویر می‌کشد، «ویکس» یا همان شاخص ترس وال‌استریت است. اگرچه این شاخص سال‌هاست برای سنجش اضطراب سرمایه‌گذاران در بازار سهام آمریکا استفاده می‌شود، اما امروزه فراتر از وال‌استریت عمل می‌کند و حتی در تحلیل بازار رمزارزها نیز به ابزاری حیاتی بدل شده است.
برای معامله‌گران بیتکوین و دیگر ارزهای دیجیتال، درک رفتار ویکس نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی استراتژیک است. زیرا هر جهش این شاخص، نشانه‌ای از هراس عمومی و تمایل سرمایه‌گذاران به خروج از دارایی‌های پرریسک محسوب می‌شود؛ دارایی‌هایی که بیتکوین در سال‌های اخیر به روشنی در میان آن‌ها قرار گرفته است.
ویکس تنها دماسنج وال‌استریت نیست؛ این شاخص امروز کلید فهم روانشناسی بازار رمزارزهاست
ویکس؛ شاخص ترس وال استریت
شاخص VIX که در ادبیات مالی به «شاخص ترس» مشهور است، بر پایه نوسانات ضمنی قراردادهای اختیار معامله شاخص S&P ۵۰۰ محاسبه می‌شود. به بیان ساده، این شاخص پیش‌بینی بازار از شدت نوسانات آینده سهام را نشان می‌دهد. هرگاه سرمایه‌گذاران انتظار داشته باشند روزهای پرالتهاب و پرریسکی در پیش باشد، بهای آپشن‌ها افزایش یافته و در نتیجه سطح VIX نیز بالا می‌رود. برعکس، زمانی که بازارها آرام و پیش‌بینی‌ها باثبات باشد، VIX در سطوح پایین قرار می‌گیرد.
از همین رو، ویکس نه تنها یک شاخص عددی، بلکه زبان احساسات جمعی بازار است. افزایش شدید آن اغلب به‌عنوان هشدار بحران یا اصلاح جدی بازار سهام تلقی می‌شود و کاهش آن، نشانه‌ای از بازگشت آرامش و اعتماد است. در عمل، معامله‌گران حرفه‌ای وال‌استریت سال‌هاست ویکس را همانند قطب‌نمایی برای جهت‌گیری سرمایه‌های خود در نظر می‌گیرند.
بیتکوین و ارتباط آن با شاخص اس اند پی
بیتکوین در سال‌های نخست ظهور خود به‌عنوان یک دارایی مستقل و متفاوت شناخته می‌شد؛ دارایی‌ای که گفته می‌شد می‌تواند در برابر تورم و بحران‌های مالی نقش «طلای دیجیتال» را بازی کند. اما تجربه‌ی سال‌های اخیر نشان داد که واقعیت بازار چندان هم با این تصویر رمانتیک هم‌خوانی ندارد. داده‌های آماری نشان می‌دهند که بیتکوین به تدریج هم‌مسیر شاخص S&P ۵۰۰ حرکت کرده و بیش از پیش به یک دارایی ریسک‌پذیر شبیه به سهام‌های فناوری تبدیل شده است.
همبستگی‌های بالای ثبت‌شده در دوره‌های بحران گاه تا ۰.۸ نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران نهادی عملاً بیتکوین را در کنار سهام پرریسک قرار داده‌اند. بنابراین هر عاملی که بر رفتار شاخص S&P ۵۰۰ اثرگذار باشد، دیر یا زود در نمودار بیتکوین نیز بازتاب پیدا می‌کند. این همگرایی رفتاری، راه را برای استفاده از ابزارهای تحلیلی بازار سهام از جمله شاخص ویکس در بازار رمزارزها هموار کرده است.
بیتکوین دیگر جزیره‌ای جدا از بازارهای مالی جهانی نیست؛ بلکه آن در مدار S&P ۵۰۰ حرکت کرده و سرمایه گذاران جدیدی را به خود جذب می کند
اگر S&P ۵۰۰ هم راستا با بیتکوین حرکت می‌کند، ویکس درست در سمت مقابل آن می‌ایستد. تجربه‌های اخیر نشان داده‌اند که شاخص ترس، همبستگی منفی قابل توجهی با بیتکوین دارد؛ هر بار که ویکس جهش می‌کند، رمزارزها به‌ویژه بیتکوین با فشار فروش روبه‌رو می‌شوند. این روند در دوره‌های بحرانی مانند سقوط کرونا در سال ۲۰۲۰ یا بازار نزولی ۲۰۲۲ به‌وضوح مشاهده شد و حتی در ماه‌های اخیر نیز بار دیگر خود را آشکار کرده است.
علت این رفتار روشن است: بالا رفتن ویکس یعنی سرمایه‌گذاران جهانی نگران آینده‌اند و در چنین شرایطی نخستین تصمیم، خروج از دارایی‌های پرریسک است. بیتکوین، که روزگاری از آن به‌عنوان پناهگاه امن یاد می‌شد، اکنون در ذهن بسیاری از معامله‌گران در ردیف همین دارایی‌های پرنوسان قرار گرفته است. در نتیجه، نمودار ویکس اغلب مانند آینه‌ای وارونه، مسیر حرکت بیتکوین را بازتاب می‌دهد.
شاخص ویکس؛ قطب‌نمای پنهان برای فعالان بازار کریپتو
برای بسیاری از فعالان بازار رمزارز، نمودار بیتکوین تنها به کمک تحلیل تکنیکال یا شاخص‌های درون‌زنجیره‌ای تفسیر می‌شود. اما نادیده گرفتن ویکس، یعنی چشم‌پوشی از یکی از مهم‌ترین نشانه‌های روانی بازار جهانی. همان‌طور که یک ناخدا در طوفان بدون قطب‌نما سرگردان می‌ماند، معامله‌گر بیتکوین هم بدون توجه به شاخص ترس بخشی از تصویر بزرگ را از دست می‌دهد.
در عمل، می‌توان ویکس را به‌عنوان یک اندیکاتور مکمل برای تصمیم‌گیری در بازار کریپتو به‌کار گرفت:
-
افت تدریجی ویکس نشانه‌ای از کاهش نگرانی و باز شدن فضا برای رشد بیتکوین است.
-
افزایش ویکس، هشداری جدی است مبنی بر اینکه فشار فروش می‌تواند هر لحظه بر بازار رمزارزها سایه بیفکند.
به همین دلیل، رصد همزمان نمودار بیتکوین و ویکس به معامله‌گران کمک می‌کند نه تنها روندهای کوتاه‌مدت را بهتر پیش‌بینی کنند، بلکه برای سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت نیز استراتژی‌های ایمن‌تری طراحی کنند.
شاخص ویکس و محدودیت های آن
اگرچه شاخص ویکس می‌تواند چراغ راه معامله‌گران بیتکوین باشد، اما این ابزار هم محدودیت‌های جدی دارد و نمی‌توان آن را تنها مبنای تصمیم‌گیری قرار داد. نخست اینکه ویکس اساساً بر پایه انتظارات بازار سهام آمریکا ساخته شده و لزوماً همه شوک‌ها و محرک‌های مختص بازار کریپتو – مانند تغییرات قوانین نظارتی یا تحولات درون‌زنجیره‌ای – را منعکس نمی‌کند.
دوم آنکه همبستگی‌ها ثابت و همیشگی نیستند. در دوره‌هایی مشاهده شده که بیتکوین مسیر متفاوتی از ویکس در پیش گرفته و حتی همبستگی آن به‌طور مقطعی به صفر یا مثبت تغییر کرده است. این یعنی معامله‌گرانی که تنها بر شاخص ترس تکیه کنند، ممکن است در مواقع خاص دچار خطای استراتژیک شوند.
در نهایت، نباید فراموش کرد که ویکس صرفاً نشانه‌ای از «ترس لحظه‌ای بازار» است، نه تضمینی برای پیش‌بینی آینده. معامله‌گر حرفه‌ای باید آن را در کنار سایر ابزارها از تحلیل تکنیکال و بنیادی گرفته تا شاخص‌های سنتیمنت و داده‌های آنچین قرار دهد تا تصویری جامع‌تر از آینده بازار ترسیم شود.
منبع:تحلیل بازار
