رشد اقتصادی در تابستان تنها ۰.۳ درصد بود و نیمه اول سال عملا متوقف شد. وقتی رشد غیرنفتی منفی می شود، نشانه رکود است که عمق ساختار تولید را تهدید می کند.
رشد اقتصادی شاخصی است که اندازه اقتصاد را در یک دوره نسبت به دوره مشابه در گذشته نشان می دهد. مرکز آمار گزارش داد که رشد اقتصادی در تابستان به ۰.۳ درصد رسیده است که به این معنی است که حجم تولید در مقایسه با تابستان سال قبل تقریباً راکد بوده است. این رقم زمانی نگرانکنندهتر میشود که روند آن از سال گذشته نزولی بوده و نشان میدهد که سرعت رشد اقتصادی کاهش یافته است. سابقه این شاخص نیز نشان دهنده نقش نفت است. درایو موقت یا موتور دائمی؟
اقتصاد ایران به شدت به درآمد نفت وابسته است. به همین دلیل، معمولاً رشد اقتصادی هم با درآمد نفتی و هم بدون آن گزارش می شود تا تصویر واقعی تری از تولید داخلی غیرنفتی به دست آید. گزارش شش ماهه اول سال نشان می دهد که کل رشد تنها ۰.۱ درصد بوده است، اما وقتی بخش نفت را حذف کنیم، رشد غیرنفتی منفی است. یعنی آن رشد محدود عمدتاً ناشی از بازگشت حجم واقعی بخش نفت و گاز است و بخشهای مولد صنعتی و خدماتی نتوانستهاند جایگزین این محرک شوند. بخش هایی از رشد مثبت اخیر برای جبران زیان های قبلی و نه ایجاد ظرفیت های کاملا جدید استفاده شده است.
صنعت و معدن؛ سیگنال های کاهش تولید
در تحلیل طرف عرضه یا عرضه، خروجی هر بخش نشان دهنده ارزش افزوده جدیدی است که اقتصاد ایجاد کرده است. بخش صنعت و معدن که نقش مهم و راهبردی در زنجیره تولید دارد تابستان امسال منفی بود. رشد این بخش در بهار منفی ۱.۲ درصد و در تابستان منفی ۰.۷ درصد ثبت شد. کاهش تولید صنعتی نشانه کاهش دسترسی به نهاده ها، سرمایه گذاری کم و تضعیف تقاضای داخلی یا خارجی است.
تقاضا؛ خانوارها مصرف نمی کنند
سمت تقاضا که شامل مصرف خانوار، تشکیل سرمایه و خالص صادرات نیز می شود، کوچکتر شد و رشد منفی ۰.۳ درصدی داشت. مصرف خصوصی یا تقاضای خانوارها منفی ۱.۴ درصد بوده که نشان دهنده رفاه واقعی ثابت یا کاهشی مردم و احتیاط در هزینه ها است. تشکیل سرمایه یا سرمایه گذاری نیز کاهش یافته است. سرمایه گذاری در ماشین آلات و تجهیزات کاهش یافت و تشکیل سرمایه ناخالص ۴.۸ درصد رشد کرد که زنگ خطر جدی برای دوره ای است که اقتصاد نیاز به نوسازی و افزایش ظرفیت دارد.
تنها بخشی که رشد نسبی خالص صادرات دارد بخشی است که بیش از دو برابر شده است، اما این رشد نه به دلیل جهش صادرات بلکه به دلیل کاهش شدید واردات بیش از ۳۸ درصد است. کاهش واردات می تواند نشانه افزایش عدم اطمینان، محدودیت های ارزی یا اختلال در زنجیره تامین پس از شوک هایی مانند جنگ ۱۲ روزه باشد و لزوماً نشان دهنده بهبود ظرفیت تولید نیست.
رکود در بزنگاه
آمارهای تابستانی نشان می دهد که اقتصاد کشور در وضعیت رکود یا حداقل رکود قرار دارد و راه برون رفت از این وضعیت نیازمند سیاست هایی است که همزمان عرضه و تقاضا را تقویت کند: حمایت هدفمند از بنگاه های صنعتی برای تامین نهاده ها و سرمایه، تشویق سرمایه گذاری در ماشین آلات و فناوری، بهبود دسترسی به تامین مالی سرمایه گذاری بلندمدت و اقدامات حمایتی هوشمند برای بازگرداندن توان خرید خانوارها. در کنار اینها، کاهش وابستگی به نفت از طریق توسعه صادرات غیرنفتی و افزایش ارزش افزوده تولید داخلی باید در افق سیاستگذاری حرف اول را بزند. آمار پیام روشنی دارد: بدون اصلاحات ساختاری و سیاست های هماهنگ، اقتصاد ممکن است از رکود به رکود عمیق تر حرکت کند و فرصت های رشد ممکن است از دست برود.
