بازار؛ گروه آب و انرژی:ایران طی ۴۰سال گذشته با سطوح مختلفی از تحریم‌های اقتصادی و مالی مواجه بوده است. این تحریم‌ها از تحریم نفتی آمریکا و مسدود کردن ۱۲میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در نوامبر ۱۹۷۹ برای آزادی گروگان‌های آمریکایی آغاز شد. اگرچه این تحریم‌ها در ژانویه ۱۹۸۱ مورد مذاکره قرار گرفتند، اما سیاست‌های آمریکا برای محدود کردن نفوذ ایران در خاورمیانه شدت یافت؛ به‌ویژه در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران. در نتیجه، اقتصاد ایران تحت محدودیت‌های طولانی‌مدت و شدید بین‌المللی قرار گرفته است. این تحریم‌ها دارای اثرات مستقیم مانند کاهش درآمدهای صادرات نفت و زیان‌های تجاری و همچنین اثرات غیرمستقیم مانند رانت‌جویی، اختلال در تخصیص منابع و هزینه‌های ناشی از دور زدن تحریم‌ها هستند اما بحران سرمایه گذاری و عدم دسترسی به تکنولوژی روز از دیگر اثرات تحریم هاست که به نظر می رسد بیشتر از هر بخشی دامن حوزه انرژی را گرفته است.
کارشناسان بر این باورند اثرات غیرمستقیم تحریم‌ها هرچه طولانی‌تر شوند، شدیدتر می‌شوند؛ به‌ویژه زمانی که چشم‌انداز لغو آنها نامحتمل به نظر برسد. افزایش سالانه مقدار ناترازی طی سال های گذشته به خوبی این ادعا را تایید می کند. طوری که بر آمارهای موجود حاکی از این است که ناترازی برق از ۲۵ هزار مگاوات گذر کرده و پیش بینی می شود که ناترازی حوزه گاز هم امسال از ۳۰۰ میلیون مترمکعب گذر کند.
هاشم اورعی کارشناس حوزه انرژی که خیلی موافق استفاده از واژه ناترازی برای ترسیم وضعیت امروز اقتصاد ایران موافق نیست، در این باره به بازار می گوید: ما امروز دیگر از مفهوم ناترازی گذر کرده و به یک ورشکستگی رسیده ایم چون زمانی که وزیر نیرو اعلام می کند تابستان ۱۴۰۴ در حوزه برق ۳۰ درصد کمبود انرژی داریم این دیگر مفهوم ناترازی نیست ناترازی یعنی در حدود ۴ تا ۵ درصد کمبود داشته باشیم نه ۳۰ درصد.
امروز، درآمد سرانه همه کشورهای منطقه به‌جز سه کشور «یمن»، «مصر» یا «افغانستان»، از ما بالاتر است. اگر بخواهیم ببینیم تحریم‌ها چه بر سر ما آورده‌اند، جایگاه اقتصادی‌مان در دنیا گویای همه‌چیز است. ما در هیچ‌کدام از مجامع اقتصادی مهم جهان، همانند گروه G۷ یا G۲۰، جایگاهی نداریم. در حالی که امروز کشورهایی مثل ترکیه و عربستان عضو G۲۰ هستند و جزو بیست اقتصاد بزرگ جهان به‌شمار می‌آیند
به گفته او، زمانی که سیاستمداران از مفهوم ناترازی برای کمبودهای شدید استفاده می کنند، می خواهند یک مقدار در مفهوم تخفیف دهند و از شدت موضوع بکاهند.
این کارشناس حوزه انرژی که سهم تحریم ها در بحران های اقتصادی امروز ایران را کم نمی داند، در باره اینکه نبود تعاملات جهانی چه چالش هایی را برای ما به وجود آورده می گوید: امروز، درآمد سرانه همه کشورهای منطقه به‌جز سه کشور «یمن»، «مصر» یا «افغانستان»، از ما بالاتر است. اگر بخواهیم ببینیم تحریم‌ها چه بر سر ما آورده‌اند، جایگاه اقتصادی‌مان در دنیا گویای همه‌چیز است.
رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: ما در هیچ‌کدام از مجامع اقتصادی مهم جهان، همانند گروه G۷ یا G۲۰، جایگاهی نداریم. در حالی که امروز کشورهایی مثل ترکیه و عربستان عضو G۲۰ هستند و جزو بیست اقتصاد بزرگ جهان به‌شمار می‌آیند.
نمی‌توانیم همه مشکلات کشورمان را به تحریم‌ها نسبت دهیم
او البته بر این باور است که «نمی‌توانیم همه مشکلات کشورمان را به تحریم‌ها نسبت دهیم». باید مشکلاتمان را به دو بخش «تحریم‌ها» و «آشفتگی مدیریتی ناشی از فقدان اهلیت حرفه‌ای» تفکیک کنیم. یعنی افرادی در جایگاه‌هایی قرار گرفته‌اند که شایستگی لازم برای آن مسئولیت را ندارند.
این کارشناس انرژی اظهار داشت: اگر بخواهیم به صورت دقیق بررسی کنیم، باید مدل اقتصادی تدوین و دو شاخص «ظرفیت‌های بالقوه» و «خروجی واقعی با شرایط موجود» را با هم مقایسه کنیم. باید ظرفیت‌سنجی کنیم و از خودمان بپرسیم کشوری با این همه منابع طبیعی (دومین ذخایر گاز، چهارمین ذخایر نفت، رتبه پنجم در منابع معدنی) و جمعیت ۹۰ میلیون‌نفری، با موقعیت ژئوپولیتیک بی‌نظیر بین خلیج فارس و دریای مازندران و در مسیر کریدور شمال-جنوب، چه جایگاهی می‌توانست داشته باشد. بیایید این ظرفیت‌ها را از ابتدای انقلاب تا امروز در الگو قرار دهیم. به‌طور مثال بخش عمده‌ای از تحریم‌ها، نتیجه مدیریت ماست.
به باور او، تحریم رویداد طبیعی مثل زلزله یا سونامی نیست؛ بلکه پدیده مدیریتی و سیاسی است و نمی‌توانیم آثار ویرانگر تحریم را از نابسامانی‌های مدیریتی جدا کنیم.
رییس دانشکده برق دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به این نکته که ما در کشورمان در مقایسه با بسیاری از کشورها انرژی زیاد مصرف می کنیم، ادامه داد: به عنوان مثال در بحث حمل و نقل میزان مصرف در خودرو، تقریبا دو برابر دنیا است. لوازم خانگی موجود در کشور همگی پرمصرف است. در بحث ساختمان، هم ساخت خانه ها و هم تجهیزات انرژی برِ مورد استفاده، همگی پر مصرف هستند. اگر دقت کنید می بینید که در همه این حوزه ها از جمله در تولید، توزیع و واردات لوازم خانگی دولت سیاستگذار اصلی است. سیاستگذار نظارت بر ساخت ساختمان های پر مصرف انرژی نیز دولت است. ممنوعیت واردات خودرو و لوازم خانگی و نبود فضای رقابتی و اجبار به استفاده از تولیدات بی کیفیت و پر مصرف داخلی هم بر اساس تصمیم دولت بوده است. پس نباید مردم را در مصرف بالای انرژی محکوم کنیم. همه این عواملی که نقش کمی در بحران انرژی پیش آمده ندارند، حاصل همین مدیریت نادرست بوده است.
اورعی افزود: کمبود انرژی و ناترازی موجود حاصل عملکرد یک یا دو سال اخیر نیست بلکه حاصل عملکرد غیرعلمی و ناصحیح چند دهه گذشته است و اصلاح آن هم کار یکی دو سال نیست. باید برنامه ریزی دقیق و البته بیشتر در حوزه مصرف باشد که با ارزیابی صحیح، بلندمدت و منسجمی صورت گیرد.
منبع:تحلیل بازار
