به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم ، اگرچه نور زبان فارسی در هند رو به انقراض است، اما نمی توان حضور این زبان را در تاریخ و فرهنگ هند نادیده گرفت. اگرچه زبان فارسی قرن هاست که جایگاه خود را به عنوان زبان رسمی مردم هند از دست داده است، اما هنوز هم می توان نشانه های حیات آن را در این کشور احساس کرد. از تأثیری که بر فرهنگ و تاریخ هند داشته تا نقوش معماری و میراثی که در کشور هفتاد و دو ملت باقی مانده است..
حاصل مهاجرت نخبگان از ایران به هند در دوره گورکان میراثی است که با گذشت چندین قرن همچنان دو ملت را به هم پیوند می دهد. حضور متفکران و شاعران ایرانی در دربار گورکانی موجب خلق آثار متعدد و شکوفایی استعدادهای جدیدی شد که در زیر سایه زبان فارسی شکوفا شدند و هر یک به عنوان نماینده این زبان در شبه قاره شهره شدند. این در حالی است که طی سال های گذشته کارشناسان نسبت به تبعات افول زبان فارسی در این کشور هشدار داده و از از دست رفتن کرسی های آموزش زبان فارسی در مراکز دانشگاهی و جایگزینی زبان های دیگر انتقاد کرده اند.
جهانگیر اقبال، رئیس دانشکده زبان و ادبیات فارسی دانشگاه کشمیر هند در گفت وگو با خبرنگار تسنیم، درباره جایگاه کنونی زبان فارسی در میان مردم هند اظهار داشت: زبان فارسی زمانی زبان رسمی اداری، علمی و ادبی در هند بود، اما از دوران استعمار انگلیس، جایگاه آن کاهش یافته است. در دوره مغول های ایرانی، دربار و جامعه هند در قدرت بودند، اما با ظهور بریتانیا در اوایل قرن نوزدهم، زبان فارسی در ابتدا جایگاه رسمی خود را از دست داد و در سال ۱۸۳۷ کاملاً جای خود را به اردو و سپس انگلیسی در دفاتر انگلیسی محور هند داد. از آن زمان تاکنون زبان فارسی عملاً در متن جامعه هند حضور نداشته است.
به گفته وی؛ امروزه مطالعه فارسی در هند عمدتاً در محیط دانشگاهی دنبال می شود: بیش از ۵۰ دانشگاه ها و مراکز علمی بزرگ هند دارای رشته یا گروه مستقل زبان و ادبیات فارسی هستند. به عنوان مثال، دانشگاه های مهمی مانند جامیا ملیا اسلامی دهلی، دانشگاه دهلی، علیگر، جواهر لعل نهرو، جامیا میلیا اسلامیه، کشمیر، لاکنو، بنارس و چند دانشگاه دیگر دارای بخش فارسی هستند. افزون بر این، حدود ۱۰۰ مدرسه و دبیرستان و بسیاری از مدارس دینی (مدرسه های علوم دینی) در متون آموزشی خود به تدریس زبان فارسی می پردازند و اساتید ایرانی-اسلامی در آنها آشنایی با آثار سعدی یا حافظ را ضروری می دانند.
تعطیلی ۱۵۰ دپارتمان آموزش زبان فارسی در هند
این استاد دانشگاه با بیان اینکه با وجود این آموزش ها و امکانات، تعداد دانشجویان فارسی آموز کاهش یافته است، ادامه داد: بسیاری از این مراکز در دهه های اخیر کوچک شده اند. به عنوان مثال، گزارش ها نشان می دهد که تقریبا ۲۵۰ در دهه های گذشته، دپارتمان فارسی چیزی نزدیک به آن بود ۱۰۰ بخش رسیده است.
اقبال دلایل کاهش علاقه به یادگیری زبان فارسی در میان مردم را عمدتاً انگیزه های «اقتصادی» دانست و گفت: کارشناسان دلایل متعددی برای این کاهش علاقه بیان می کنند: اول اینکه انتخاب زبان دوم در هند بیشتر تابع علایق اقتصادی است تا صرفاً علاقه ادبی. در دنیای مدرن هند، مردم زبان هایی را یاد می گیرند که برای آینده شغلی آنها مفید است. بنابراین زبان انگلیسی در راس همه زبان ها قرار دارد و زبان فارسی به عنوان «زبان فرهنگ و آداب» جایگاه شغلی مستقلی ایجاد نمی کند.
نبود برنامه مشخص برای تصمیم مهم دولت هند برای زبان فارسی
دولت هند در سال ۲۰۱۹ زبان فارسی را یکی از زبان‌های کلاسیک این کشور اعلام کرد. تصمیمی که در آن زمان امیدهایی را برای احیای این زبان در دل روشن می کرد. اما نبود برنامه مشخصی برای ساماندهی آموزش زبان فارسی در این کشور و حفظ میراث آن باعث شده است که دغدغه مندان آینده این زبان همچنان با چشمی نگران به نظاره گر باشند.
رئیس دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه کاشمر افزود: همچنین عدم حمایت خاص دولت (اعم از دولت هند و ایران) و برنامه ریزی منسجم آموزشی برای زبان فارسی مشکل بزرگی است. علیرغم اعلام زبان فارسی به عنوان زبان کلاسیک هند در سال ۲۰۲۰تاکنون اقدام موثری برای تقویت نظام آموزشی آن صورت نگرفته است. همچنین کاهش تعداد اساتید مجرب فارسی پس از چند دهه (به دلیل فوت معلمان پیشکسوت) و عدم انتشار کافی کتب آموزشی و ادبیات معاصر فارسی توسط خود فارسی‌آموزان، باعث شده است که بسیاری از دپارتمان‌های آموزشی زبان فارسی را از طریق زبان اردو تدریس کنند که بر کیفیت و جذابیت اثر تأثیر منفی گذاشته است.
چرا هندی ها علاقه خاصی به یادگیری زبان فارسی نشان نمی دهند؟
وی ادامه داد: به طور خلاصه در فضای رقابتی زبانی هند، زبان فارسی به دلیل نبود مزیت اقتصادی و آموزش ناکافی کمتر مورد توجه دانشجویان قرار گرفته است..
این استاد دانشگاه وی مهمترین چالش آموزش فارسی در هند را «نفع اقتصادی و عملی کم» این زبان برای زبان آموزان دانست و افزود: شیخ اشتیق احمد (استاد فارسی دانشگاه دهلی) توضیح می دهد که امروزه قبل از انتخاب زبان جدید، دانشجویان از خود می پرسند که یادگیری این زبان چه فایده ای دارد و بازار کار چگونه است؟ از سوی دیگر، در دانشگاه های هند، زبان انگلیسی با حمایت گسترده دولت و بازار کار قوی تقویت می شود. در حالی که فارسی فاقد این حمایت است. به همین دلیل بسیاری از دانشجویان حتی در موسسات فارسی انگیزه کافی برای یادگیری آن ندارند. علاوه بر این، کمبود معلمان شایسته و منابع آموزشی مناسب نیز یک مشکل جدی است. گزارش ها نشان می دهد که دهه ها پیش بیش از ۲۵۰ در هندوستان شعبه ای از آموزش فارسی وجود داشت که با فوت تعدادی از اساتید قدیمی و عدم جایگزینی مناسب، اکنون این تعداد به حدود ۱۰۰ رسیده است
اقتصاد؛ او اول صحبت می کند
به گفته اقبال؛ کار در دپارتمان های فارسی نیز از پیش نیازهای شغلی کمی بهره می برد. به همین دلیل بسیاری از مراکز آموزشی مجبور به آموزش زبان فارسی با استفاده از اردو شده اند که برای زبان آموزان هندی کارایی چندانی ندارد.. به طور کلی می توان گفت که مانع اصلی نه تنها کاهش تعداد فراگیران، بلکه درک کم استفاده از زبان فارسی است. به طوری که دانش آموزان «بر اساس علایق اقتصادی خود زبانی را انتخاب می کنند» و از آنجایی که زبان فارسی «زبان عشق و فرهنگ» محسوب می شود اما از مزیت اقتصادی کمتری برخوردار است، عموماً انتخاب اول آنها نیست..
این پژوهشگر فارسی زبان تاکید می کند که وی با بیان اینکه برای حل این چالش ها اقدامات چند جانبه ضروری است، گفت: ابتدا باید جذابیت اقتصادی زبان فارسی در نزد زبان آموزان افزایش یابد. به عنوان مثال، اساتید دانشگاه جواهر لعل نهرو دروسی در زمینه «ترجمه فارسی به انگلیسی» ارائه می دهند و بر اشتغال فارغ التحصیلان تاکید می کنند. آنها معتقدند با تسلط بر ترجمه فارسی، دانشجویان می توانند در شرکت ها یا مراکز فناوری بین المللی (مانند گوگل، فیس بوک و …) مشغول به کار شوند. بنابراین گنجاندن مهارت های عملی (مانند ترجمه و فنون ارتباط بین المللی) در آموزش فارسی یکی از راهکارهاست..
راه های ناشناخته گسترش فارسی در هند
او این را گفت باید با فرهنگ سازی عشق به زبان فارسی را در بین جوانان هندی شعله ور کرد و به ظرفیت ایجاد شده توسط دولت هند برای گسترش زبان فارسی اشاره کرد و افزود: هند زبان فارسی را به عنوان زبان کلاسیک می شناسد و جوایزی مانند «کتاب سال فارسی هندی» برگزار می کند. این ظرفیت ها باید مورد حمایت و گسترش قرار گیرد. بنیاد فارسی هندوستان هر ساله صدها کتاب فارسی منتشر می کند و ده ها شاعر جوان فارسی زبان را معرفی کرده است. تشویق این گونه فعالیت های فرهنگی (از جمله جشنواره های شعر فارسی و دوره های آموزشی رایگان) می تواند باعث افزایش علاقه عمومی شود.
به گفته وی؛ علاوه بر این، ترجمه آثار حافظ و دیگر شاعران ایرانی به زبان‌های بومی هند (هندی و اردو) ضروری است. این اثر همانطور که دکتر شوکلا تاکید کرده است به نسل جدید کمک می کند تا با ادبیات غنی فارسی آشنا شوند و از آن بی نصیب نمانند.. در نهایت همکاری های علمی-فرهنگی ایران و هند باید تقویت شود. مقامات ایرانی می توانند با شرکت در برنامه های دولت هند برای زبان فارسی (مانند بورسیه تحصیلی و تسهیل انتقال اساتید) به نجات این زبان کمک کنند. طبق پیشنهاد مرکز میکروفیلم نور هندوستان، تشکیل کارگروه مشترک برای شناسایی نقاط قوت و ضعف وضعیت فارس در هند می تواند راهگشا باشد.
اقبال تاکید کرد: به روز رسانی متون آموزشی و وارد کردن فارسی مدرن در کتب درسی، آموزش فارسی را به نیازهای روز معطوف می کند. به عبارت دیگر، اگر زبان فارسی را «زبان فرهنگ، عشق و همبستگی ملت‌ها» می‌نامیم، باید آن را به گونه‌ای به زبان‌آموزان هندی معرفی کنیم که هم امکانات علمی و هم جذابیت فرهنگی داشته باشد. امید است با انجام این اقدامات و حمایت های مؤثر، جایگاه زبان و ادبیات فارسی در هند ارتقا یابد و میراث گرانبهای حافظ و دیگر شاعران ایرانی در این سرزمین پابرجا بماند..
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
