«جمعه سیاه» یا «جمعه سیاه» امروز به عنوان بزرگترین رویداد خرید سال در جهان شناخته می شود. روزی که میلیاردها دلار معامله در آن ثبت می شود و آغاز فصل خرید سال نو است. اما این پدیده جهانی راه طولانی و قابل توجهی را طی کرده است تا از یک اصطلاح منفی در یک شهر آمریکایی به یک رویداد اقتصادی بین المللی تبدیل شود.
آغاز داستان: دهه ۱۹۵۰ – فیلادلفیا
ریشه واژه جمعه سیاه به دهه ۱۹۵۰ در شهر فیلادلفیا برمی گردد. جایی که پلیس از این عنوان برای توصیف شرایط نابسامان روز بعد از روز شکرگزاری استفاده کرد. در آن روز، هجوم گسترده مردم برای شروع خرید کریسمس باعث ترافیک سنگین، ازدحام غیرمعمول، افزایش سرقت های کوچک و فشار بر نیروهای امنیتی شد و به همین دلیل مأموران آن را «جمعه سیاه» نامیدند. این اصطلاح در ابتدا مفهومی کاملاً منفی داشت و ربطی به تخفیف یا خرید نداشت.
تبدیل چالش ها به فرصت؛ شکل گیری حراج ها در دهه ۱۹۶۰
در دهه ۱۹۶۰، انبارداران فیلادلفیا متوجه شدند که این ازدحام بزرگ می تواند به یک فرصت اقتصادی تبدیل شود. از این زمان، تخفیف های ویژه، فروش های عالی و تبلیغات گسترده برای روز بعد از شکرگزاری آغاز شد. رسانه ها نیز با انعکاس این اتفاق به تثبیت و گسترش نام «جمعه سیاه» کمک کردند. این دوره را می توان نقطه شروع شکل گیری تجاری این روز دانست.
بازسازی تصویر “جمعه سیاه”; روایت حسابداری دهه ۱۹۸۰
دهه ۱۹۸۰ نقطه عطفی در تکامل جمعه سیاه بود. صاحبان مشاغل و کارشناسان بازاریابی روایت جدیدی برای تصحیح تصویر منفی این کلمه ارائه کردند: «جمعه سیاه روزی است که حساب مالی فروشگاه ها از قرمز (نماد زیان) به سیاه (نماد سود) تبدیل می شود. این روایت که برگرفته از روش ثبت حساب ها در دفاتر مالی بود، به سرعت در اذهان عمومی جا افتاد و معنای این اصطلاح را از منفی به مثبت تغییر داد.
ورود به عصر دیجیتال و تولد خرید آنلاین
با گسترش اینترنت در دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، جمعه سیاه وارد مرحله جدیدی شد. رشد فروشگاه‌های آنلاین و تغییر رفتار مصرف‌کننده، خرید پس از شکرگزاری را به دنیای دیجیتال سوق داده است. این روند منجر به ایجاد رویداد جدید “Cyber Monday” – اولین دوشنبه پس از شکرگزاری شد. روزی که تخفیف های ویژه فروشگاه های اینترنتی ارائه شد و در کنار بلک فرایدی، دوره کامل خرید اینترنتی را تشکیل داد.
جهانی شدن جمعه سیاه؛ از آمریکا گرفته تا تمام دنیا
از دهه ۲۰۰۰ به بعد، با نفوذ جهانی تجارت الکترونیک و رشد پلتفرم هایی مانند آمازون، جمعه سیاه به سرعت فراتر از ایالات متحده رفت. کشورهای اروپایی، کانادا، استرالیا، آمریکای لاتین و سپس خاورمیانه این رویداد را پذیرفتند و آن را با نیازهای بازار خود تطبیق دادند. در بسیاری از کشورها به جای یک روز، بلک فرایدی به دوره ای چند روزه یا حتی چند هفته ای تخفیف تبدیل شده است.
جمعه سیاه امروز؛ یک رویداد اقتصادی و فرهنگی
امروز جمعه سیاه فقط یک روز حراج نیست. بلکه یک پدیده فرهنگی و اقتصادی است که در مدت کوتاهی میلیاردها دلار فروش ایجاد می کند، رقابت شدید بین برندها را شکل می دهد، رفتار خرید مصرف کننده را تغییر می دهد و نقش مهمی در رونق تجارت آنلاین و نوآوری های تکنولوژیکی از جمله استفاده از هوش مصنوعی برای مدیریت موجودی و پیش بینی تقاضا ایفا می کند.
بلک فرایدی اکنون بخش مهمی از تقویم اقتصادی جهان است و هر سال بر نفوذ و نفوذ آن افزوده می شود.
جمعه سیاه در ایران
جمعه سیاه حدود یک ماه قبل از سال نو برگزار می شود. از دیدگاه فروشنده، سال نو یک فرصت طلایی برای فروش است و بلک فرایدی این فرصت را با دو مزیت مهم به فروشندگان کشورهای دارای تقویم میلادی ارائه می دهد:
ابتدا در جمعه سیاه اجناس قدیمی خود را می فروشند و انبارها و مغازه های خالی خود را می فروشند تا علاوه بر سودی که به دست آورده اند، برای اجناس جدید جا باز کنند.
و دوم اینکه در سال جدید با اجناس جدید و به اصطلاح New Collection توجه مشتریان را برای خرید جلب کنیم.
در ایران اما جمعه سیاه ۴ ماه مانده به سال نو ایرانی است و عملا ربطی به موضوع اصلی ندارد. علاوه بر این، با توجه به تورمی که اقتصاد ایران با آن مواجه است، خالی کردن انبارها و فروش ناگهانی کالاها با قیمت پایین منطقی نیست زیرا فروشندگان می توانند همان کالا را دو ماه بعد با قیمت بالاتری بفروشند. بنابراین، فروشندگان ترجیح می دهند حداقل زمان بین فروش فعلی و خرید بعدی خود را داشته باشند تا با تورم همگام شوند.
اما برخی از فروشندگان وارد جمعه سیاه خوب می شوند و یکی از این دو راه را برای جلو افتادن از جمعیت انتخاب می کنند: برخی از آنها کمی سود خود را کاهش می دهند به این امید که با فروش بیشتر آن را جبران کنند و برخی با قیمت گذاری کاذب تخفیف های جعلی می دهند، مثلاً به قیمت جنس ۲ میلیون تومان می نویسند که ۱ میلیون تومان است و سپس روی آن می نویسند: ۱ میلیون! مشتری که سابقه قیمت ندارد فریب خورده و خوشحال است که توانسته ۵۰ درصد تخفیف بگیرد پس خودش قربانی فروشنده می شود!
یا اعلام می کنند تا ۹۰ درصد تخفیف دارد و وقتی می روید می بینید که بیشتر تخفیف ها مثلاً ۲۰ درصد است و برخی از اجناس ارزان قیمت مانند جوراب ۹۰ درصد تخفیف دارند که با محصولات دیگر هم فروخته می شوند. یا تخفیف برای خرید دوم و … اعمال می شود.
این فرآیند به خصوص در مورد کالاهایی مانند لباس، کیف، کفش، لوازم جانبی و … اتفاق می افتد که برخلاف اقلامی مانند موبایل و لپ تاپ قیمت خاصی ندارند و مشتریان باید بسیار مراقب باشند.
نکته دیگر این است که نه جمعه سیاه و نه هیچ حراج محلی نباید ما را در موقعیت خرید احساسی قرار دهد. باید توجه داشته باشیم که خرید باید تابعی از نیاز واقعی باشد و به پمپاژ احساس نیاز به خرید از طریق بازی های قیمتی و تبلیغات و رویدادهایی مانند جمعه سیاه مربوط نباشد.
