به گزارش خبرگزاری تسنیم از خوزستان ، کاهش بی سابقه حجم ذخایر آبی پشت سد کرخه یکی از سدهای مهم استراتژیک کشور باعث شد تا واحدهای نیروگاهی برق آبی این سد به طور کامل از مدار تولید خارج شوند. کارشناسان هشدار می دهند که ادامه این وضعیت نه تنها بر زندگی مردم و کشاورزان پایین دستی فشار وارد می کند، بلکه خطر قطع برق در شبکه سراسری را افزایش می دهد و پیامدهای اقتصادی و زیست محیطی گسترده ای در پی خواهد داشت.
سد کرخه، یکی از بزرگترین و مهم ترین سدهای کشور، سال هاست که نقش حیاتی در تامین آب، تنظیم جریان رودخانه ها، کنترل سیلاب ها و تولید برق آبی در جنوب غرب ایران ایفا می کند. اما امروزه این سد با بحرانی مواجه است که بسیاری از کارشناسان آن را «بدترین وضعیت ۳۰ سال اخیر» توصیف می کنند. خوزستان، استانی که همیشه به رودخانهها و منابع آبی فراوانش معروف بود، اکنون زیر سایه خشکسالی طولانی، کاهش شدید بارندگی و کاهش بیسابقه قدرت اکوسیستمهای آبی نفس میکشد. و سد کرخه به عنوان یکی از نمادهای مدیریت آب کشور یکی از اولین قربانیان این بحران است.
کاهش شدید ذخایر آب
به گفته مسئولان ذخایر آبی مخزن سد کرخه به حدود یک میلیارد مترمکعب رسیده است. به گفته مدیران سد، این رقم بسیار کمتر از مقدار مورد نیاز برای تولید پایدار برق است. سطح فعلی ۱۸۰ متری مخزن نسبت به سطح استاندارد عملکرد حدود چهل متر کاهش نشان می دهد. کاهشی که عملا امکان چرخش توربین های نیروگاه و تولید برق را از بین برده است.
برای سد کرخه که در زمان ساخت با هدف تنظیم آب کشاورزی، تامین آب شرب شهرهای پایین دست و تولید برق طراحی شده بود، این حجم کم ذخیره آب به معنای توقف کامل نیروگاه و اعمال محدودیت های سنگین برای رهاسازی آب است.
چرا نیروگاه از کار افتاده بود؟
در نگاه اول خروج نیروگاه از مدار نتیجه ساده کاهش ذخایر آب است. اما کارشناسان معتقدند که داستان بسیار پیچیده تر از این است. «تضاد تولید برق و تامین آب شرب و کشاورزی» تصمیم گیری را در شرایط خشکسالی شدید دشوار کرده است. امیر محمودی، مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه در گفتگو با اصحاب رسانه اعلام کرد: کاهش شدید آب مصرفی ما را مجبور کرد تا برای حفظ اولویت اصلی تامین نیازهای حیاتی مردم، کشاورزی و صنعت منطقه، واحدهای نیروگاهی را از مدار خارج کنیم.
به گفته وی، رهاسازی محدود از دروازه های زیرین سد تنها برای جلوگیری از آسیب جدی به مردم و حفظ بقای کشاورزی در پایین دست انجام می شود. وی هشدار داده است که در صورت تداوم خشکسالی، سایر سدهای مهم کشور نیز با بحران های مشابه مواجه خواهند شد.
پیامدهای توقف تولید برق
خروج نیروگاه کرخه از مدار تولید تنها یک موضوع محلی نیست. بلکه با توجه به نقش مهم این سد در شبکه برق آبی کشور، تبعات آن در سطح ملی نیز محسوس خواهد بود. حدود ۱۰ درصد برق تولیدی خوزستان از نیروگاه های برق آبی سدهای بزرگ تامین می شود و کاهش توان آنها فشار بیشتری بر نیروگاه های حرارتی وارد می کند. نیروگاه هایی که خودشان برای تولید برق نیاز به آب دارند و در تابستان با محدودیت های زیادی مواجه هستند.
از سوی دیگر کاهش رهاسازی آب اولین اثر خود را بر کشاورزی پایین دستی نشان می دهد. خوزستان با هزاران هکتار زمین کشاورزی و صنایع وابسته به آب در صورت تداوم خشکسالی با کاهش چشمگیر سطح زیرکشت، افت تولید محصولات استراتژیک و تهدید امنیت غذایی کشور مواجه خواهد شد. کشاورزان این منطقه که در سال های اخیر همواره با تنش آبی دست و پنجه نرم می کردند، اکنون بیش از هر زمان دیگری نگران آینده معیشت خود هستند.
سایه سنگین سوء مدیریت بر بحران کرخه
بسیاری از کارشناسان حوزه آب بر این باورند که بحران امروز کرخه فقط ناشی از خشکسالی نیست. بلکه نتیجه سال ها سوء مدیریت منابع آب، برداشت بی رویه از رودخانه ها و وابستگی شدید سیاست های انرژی به سدسازی است.
در سالهای گذشته تمرکز بر احداث سدهای متعدد و توسعه نیروگاههای آبی بدون در نظر گرفتن ظرفیت اکولوژیکی حوضهها باعث شد بسیاری از رودخانههای کشور با کمبود دائمی آبدهی مواجه شوند. سد کرخه اکنون نمونه بارز این رویکرد است. این سد که زمانی یک پروژه افتخارآمیز مدیریت آب بود، اکنون عملاً در برابر خشکسالی های طولانی مدت بی دفاع است.
بدون اصلاح سیاست ها، بحران تکرار می شود
کارشناسان حوزه آب معتقدند تجربه تلخ کرخه زنگ خطری جدی برای اصلاح سیاست های مدیریت منابع آب و انرژی کشور است. آنها معتقدند که سدسازی بدون توجه به جریان زیست محیطی دیگر کارآمد نیست و نیروگاه های برق آبی نمی توانند نقش پایداری در تامین انرژی در دوره های خشکسالی ایفا کنند، بلکه باید منابع انرژی کشور را متنوع کرد و وابستگی به برق آبی را کاهش داد.
کشاورزی سنتی و پرمصرف باید جای خود را به الگوهای جدید و پرمصرف آب بدهد و شبکه های آب و برق بر اساس مدیریت ریسک و سازگاری با خشکسالی طراحی شوند. یعنی کشور از «مدیریت بحران» فاصله گرفته و به سمت «مدیریت پیشگیرانه» حرکت کند.
در همین راستا امیر محمودی مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه اعلام کرد: حجم ذخیره آب پشت سد هم اکنون حدود یک میلیارد متر مکعب است و سطح مخزن به ۱۸۰ متر رسیده است که تقریباً ۴۰ متر کمتر از حد معمول بهره برداری برای تولید برق است.
به گفته وی کاهش شدید آبگیری باعث شد واحدهای نیروگاهی از مدار تولید خارج شده و دریچه های زیرین سد برای رهاسازی آب ذخیره شده برای رفع نیازهای حیاتی مردم و کشاورزان منطقه باز شود.
محمودی تاکید کرد: در شرایط فعلی تامین نیازهای ضروری مردم و بخش کشاورزی و صنعت منطقه در اولویت است و تولید برق به دلیل محدودیت منابع آبی در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
وی همچنین هشدار داد: در صورت تداوم خشکسالی سدهای دیگر نیز ممکن است با مشکلات مشابهی مواجه شوند و بر لزوم بازنگری در سیاست های مدیریت منابع آب و انرژی تاکید کرد.
آیا مسئولین از درس کرخه استفاده خواهند کرد؟
سوال اساسی اینجاست: اکنون که یکی از بزرگترین سدهای ایران به دلیل کمبود آب دیگر قادر به تولید برق نیست، آیا وقت آن نرسیده است که مسئولان دیدگاه خود را نسبت به مدیریت آب و انرژی تغییر دهند؟
تجربه سد کرخه نشان می دهد که ادامه مسیر فعلی آینده پرخطری را برای مردم، کشاورزی و صنعت رقم خواهد زد. تنها با اصلاح سیاستهای مصرف آب، تنوع بخشی به انرژی، احیای رودخانهها و مدیریت علمی منابع میتوان امیدوار بود که بحرانهای مشابه در آینده تکرار نشود.
تجربه سد کرخه اکنون زنگ خطری برای مدیریت منابع آب و انرژی کشور محسوب می شود. وقتی بزرگترین سد خاکی ایران با ظرفیت تامین برق و آب منطقه ای به دلیل خشکسالی و کاهش ذخایر مجبور به توقف تولید برق می شود، نشان دهنده ناکارآمدی مدل مدیریت منابع فعلی است. در چنین شرایطی تنها راه حل کوتاه مدت برای تامین نیازهای ضروری مردم و کشاورزان، رهاسازی محدود آب است که ممکن است منجر به کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش فشار بر زندگی مردم شود.
با توجه به این شرایط، کارشناسان معتقدند سیاستهای گذشته که بر سدسازی و تولید نیروگاههای آبی متمرکز بود، در مواجهه با خشکسالیهای بلندمدت کافی نبود و اکنون تبعات این رویکرد را میتوان در تجربه سد کرخه مشاهده کرد. بدون بازنگری در مدیریت منابع آب و انرژی، احتمال تکرار بحران های مشابه در سایر سدهای کشور بسیار زیاد است و زندگی مردم، کشاورزان و صنایع منطقه همچنان تحت فشار خواهد بود.
به همین دلیل کارشناسان تاکید می کنند که ترکیبی از صرفه جویی در مصرف آب، تنوع بخشی به منابع انرژی و مدیریت واقع بینانه منابع آب می تواند از بروز بحران های مشابه جلوگیری کرده و نقش حیاتی سدها را در تامین انرژی و آب پایدار برای مردم حفظ کند. اما آیا مسئولان آمادگی دارند از تجربیات سد کرخه درس بگیرند و مدیریت منابع را به گونه ای بهبود بخشند که آب و انرژی در حال حاضر و آینده کافی باشد و منابع هدر نرود؟
خبرنگار: زهرا سلیمی
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
