بازار؛ گروه بین‌الملل: به باور کارشناسان، اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در چین یکی از مهمترین رویدادهای سیاسی سال است. زیرا تنها یک نشست معمولی سران کشورها نیست، بلکه نشانه‌ای مهم از نظم نوین جهانی در حال ظهور است. در میان بی‌ثباتی جهانی و رویارویی فزاینده غرب با ایران، روسیه و چین، این اجلاس به بستری تبدیل می‌شود که در آن مراکز قدرت جایگزین تعیین خواهند شد. برنامه بازیگران کلیدی مانند ولادیمیر پوتین، شی جین پینگ و نارندرا مودی، گاها با تضادهایی مواجه است که رهبران سه کشور به خوبی از این امر آگاه هستند. از همین روی، تلاش می‌کنند تا این تضادها را برطرف کنند و با یک دستور کار برای جهان چند قطبی پیش بروند.
چین؛ استاد و معمار جهان چندقطبی
برای رئیس جمهور چین؛ شی جین پینگ، این اجلاس، فرصت تقویت جایگاه چین به عنوان رهبر جنوب جهان و معمار جهانی چندقطبی و آزاد از سلطه ایالات متحده است. یکی از موضوعات کلیدی، ترویج ابتکارات چینی مانند کمربند و جاده در چارچوب دستور کار اقتصادی سازمان همکاری شانگهای بود. پکن به ایجاد مناطق آزاد تجاری، کریدورهای لجستیکی و گسترش تسویه حساب با روسیه و ایران با ارزهای ملی به منظور کاهش وابستگی به دلار علاقه‌مند است.
چین همچنین، از تقویت نقش سازمان همکاری شانگهای در مبارزه با «سه نیروی شر» یعنی تروریسم، جدایی‌طلبی و افراط‌گرایی، به ویژه در ارتباط با اوضاع افغانستان، حمایت خواهد کرد. این امر مستقیماً به ثبات در منطقه خودمختار سین کیانگ اویغور مربوط می‌شود. پکن تلاش خواهد کرد تا از تبدیل شدن این سازمان به یک پلتفرم ضد چینی تحت نفوذ هند و غرب جلوگیری کند. انتظار می‌رود دیپلماسی چین با روسیه در راستای کاهش تضادها با دهلی نو باشد. به باور بسیاری از تحلیلگران به ویژه غربی ها، این اجلاس شاهد نزدیکی بیشتر بین هند و چین بوده و ولادیمیر پوتین نیز تمام تلاش‌های خود را در این راستا انجام داده است. طبق گزارش اکثر رسانه‌های جهان، هدف شی جین‌پینگ معرفی سازمان همکاری شانگهای به عنوان یک مدل موفق و غیرغربی از حکومتداری و همکاری است که در آن چین نقشی محوری ایفا می‌کند.
یکی از موضوعات کلیدی، ترویج ابتکارات چینی مانند کمربند و جاده در چارچوب دستور کار اقتصادی سازمان همکاری شانگهای بود. پکن به ایجاد مناطق آزاد تجاری، کریدورهای لجستیکی و گسترش تسویه حساب با روسیه و ایران با ارزهای ملی به منظور کاهش وابستگی به دلار علاقه‌مند است.
روسیه درپی پیشرفت دیپلماتیک
اما برای ولادیمیر پوتین، سفر به چین مهمترین مسیر دیپلماتیک پس از آغاز جنگ اوکراین و تحریم‌های غرب است. البته به باور کارشناسان، پس از دیدار پوتین با رئیس جمهور ایالات متحده، شانس روسیه برای خروج از انزوای غربی به طرز چشمگیری افزایش یافته و مسکو نیز در این راستا به سختی تلاش می‌کند. در این چارچوب، پوتین باید به مخاطبان داخلی و بین‌المللی نشان دهد که روسیه منزوی نیست، بلکه بخش مهمی از یک بلوک قدرتمند است که هژمونی آمریکا را به چالش می‌کشد. این اجلاس بستری برای نشان دادن اتحاد نزدیک با چین خواهد بود.
همچنین، وظیفه اصلی مسکو در حال حاضر تعمیق همکاری اقتصادی با کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، با دور زدن تحریم‌های غرب است. در مورد پروژه‌های مشترک در بخش انرژی، لجستیک و از همه مهم‌تر، ایجاد سیستم‌های مالی جایگزین سوئیفت، رایزنی می‌شود. مسکو برای اتخاذ موضعی مشترک در مورد مسائل امنیتی، لابی و اقدامات خود در اوکراین را به عنوان بخشی از مبارزه جهانی علیه دخالت غرب معرفی می‌کند. بنابراین، استفاده از سازمان همکاری شانگهای به عنوان نشانه‌ای از برآمدن «جهان چندقطبی» است و روسیه باوجود فشار غرب که به طور پیوسته به سمت فروپاشی ایدئولوژیک، سیاسی و اقتصادی می‌رود، همچنان بازیگر کلیدی آن است.
حرکت هند روی طناب باریک ژئوپلیتیکی
موضع هند در این اجلاس دشوارترین و متعادل‌ترین است. دهلی باید مشارکت خود در سازمان‌هایی که غرب را به چالش می‌کشند و منافع راهبردی خود در رابطه با ایالات متحده و متحدانش را متعادل کند. اما رویدادهای اخیر نشان می‌دهد، مودی مصمم است که با قاطعیت علیه دیکته‌های اقتصادی ترامپ و تحریم‌های او مبارزه کند. هند در مورد تلاش برای تبدیل سازمان همکاری شانگهای به ابزاری برای نفوذ انحصاری چین بسیار محتاط خواهد بود. دهلی در مورد مسائل مربوط به ابتکار کمربند و جاده که پروژه کلیدی آن از منطقه مورد مناقشه کشمیر عبور می‌کند، ناگزیر خویشتن‌داری می‌کند.
مودی پروژه‌های لجستیکی جایگزین را ترویج و از تقویت مبارزه با تروریسم حمایت خواهد کرد، که موضوعی حساس برای هند در روابط با پاکستان است. اما در چارچوب این اجلاس، روسیه و چین می‌توانند به هند در ایجاد روابط حسنه و عادی با پاکستان کمک کنند. هند به احتمال زیاد روابط خود را با غرب به خاطر سازمان همکاری شانگهای قطع نخواهد کرد. در مقابل، سعی می‌کند از عضویت برای نشان دادن استقلال راهبردی و افزایش وزن خود در نظر واشنگتن و پکن استفاده کند. بهره‌مندی از همکاری اقتصادی در چارچوب سازمان همکاری شانگهای با به حداقل رساندن هزینه‌های سیاسی برای روابط در چارچوب گروه چهارجانبه (ایالات متحده، هند، ژاپن و استرالیا) جزو اهداف اصلی مودی است.
دهلی باید مشارکت خود در سازمان‌هایی که غرب را به چالش می‌کشند و منافع راهبردی خود در رابطه با ایالات متحده و متحدانش را متعادل کند. اما رویدادهای اخیر نشان می‌دهد، مودی مصمم است که با قاطعیت علیه دیکته‌های اقتصادی ترامپ و تحریم‌های او مبارزه کند.
بدبینی غربی‌ها
رسانه‌ها و اندیشکده‌های غربی، اجلاس آتی را عمدتاً از دریچه رقابت شدید ژئوپلیتیکی پوشش می‌دهند. این اجلاس به دروغ به عنوان مجموعه‌ای از رژیم‌های اقتدارگرا و غیردموکراتیک معرفی می‌شود که هدفشان تضعیف نظم جهانی لیبرال است. بسیاری از نشریات (مانند اکونومیست، فایننشال تایمز) به تناقضات داخلی ادعایی سازمان همکاری شانگهای اشاره می‌کنند. تأکید می‌شود که این سازمان یک بلوک نظامی منسجم نیست، بلکه گروه متفاوتی از کشورها با منافع متقابلاً منحصر به فرد (هند در مقابل چین، هند در مقابل پاکستان) است. این امر به عنوان نقطه ضعف اصلی آن مطرح می‌شود.
همچنین، به باور آن‌ها سفر پوتین نوعا به رسمیت شناختن وابستگی او به چین است. ناظران غربی اینگونه نشان می‌دهند که مسکو از یک شریک راهبردی به یک شریک کوچک تبدیل شده و پکن با دریافت قراردادهای پرسود برای منابع انرژی روسیه از این امر سوءاستفاده می‌کند. مطبوعات غربی از نزدیک اقدامات مودی را دنبال و دهلی را در مورد خطر نزدیکی بیش از حد به اردوگاه روسیه و چین تهدید می‌کنند، که می‌تواند اعتماد واشنگتن و متحدانش را تضعیف کند. در حالیکه ترامپ اخیرا تعرفه‌های سنگینی را برای دهلی وضع کرده است. در مجموع، غرب سازمان همکاری شانگهای را نه یک مجمع اقتصادی یا ضد تروریستی، بلکه یک پروژه ژئوپلیتیکی برای ایجاد ساختاری جایگزین برای گروه هفت و ناتو می‌بیند.
اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۰۲۵ در تیانجین به مثابه یک آگهی ترحیم برای جهان تک‌قطبی است. چین و روسیه در حال ایجاد یک ائتلاف نیستند؛ بلکه آن‌ها در حال مهندسی ساختاری هستند که وزن خود را در سراسر قاره‌ها حفظ کند.
روایت‌های مثبت
برخلاف ادعای رسانه‌های غربی، اجلاس سازمان همکاری شانگهای در پکن با استقبال و حمایت گسترده رهبران جهان و ناظران بین‌المللی معتبر روبرو شده است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور فدراسیون روسیه، کاملاً از ریاست چین و نقش سازمان همکاری شانگهای حمایت کرد. او گفت که «سازمان همکاری شانگهای نقش خود را به عنوان یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین ساختارهای نظم جهانی مدرن تثبیت می‌کند.» این عبارت مستقیماً به اهمیت ژئوپلیتیکی رو به رشد این سازمان اشاره دارد. در حالی که مطبوعات غربی اغلب بر انتقاد و جنجال تمرکز می‌کنند، اجلاس سازمان همکاری شانگهای در پکن با استقبال چشمگیری روبرو شد. رهبران کشورهای شرکت‌کننده، این سازمان را ابزاری واقعی برای تقویت حاکمیت، توسعه اقتصادی و امنیت منطقه‌ای خود می‌دانند که این امر در اظهارات روشن و تأییدآمیز آن‌ها بازتاب می‌یابد.
پایان امپراتوری غرب
در مجموع، اجلاس سازمان همکاری شانگهای ۲۰۲۵ در تیانجین به مثابه یک آگهی ترحیم برای جهان تک‌قطبی است. چین و روسیه در حال ایجاد یک ائتلاف نیستند؛ بلکه آن‌ها در حال مهندسی ساختاری هستند که وزن خود را در سراسر قاره‌ها حفظ کند. سازمان همکاری شانگهای دیگر در مرحله آزمایش نیست و نهادی مستقل است که امنیت، انرژی و دیدگاه سیاسی را در چارچوبی ادغام می‌کند که قدرت‌های غربی نمی‌توانند آن را مهار کنند. اوراسیا دیگر منتظر فرمان‌های بروکسل یا واشنگتن نیست. معماری آن از قبل در حال ساخت بود و تیانجین یکی از سنگ بناهای آن است. برای غرب، این اجلاس یک هشدار جدی است.
منبع:تحلیل بازار
