بازار؛ گروه آب و انرژی: سرمایه گذاری برای توسعه پایین دست و ایجاد زنجیره ارزش چند وقتی است که در صنعت پتروشیمی حسابی خبرساز شده است. صنعتی که در سال های گذشته بیشترین تمرکز خود را در تولید محصولات کم ارزش افزوده ای همچون متانول و اوره گذاشته بود حالا به دنبال تولید محصولاتی همچون پروپیلن و پلی پروپیلن و دیگر محصولات با ارزش افزوده بالا است. اما سوال اینجاست که آیا برنامه ریزی مناسبی برای اینکه پروپیلن هم به سرنوشت متانول در ایران دچار نشود، صورت گرفته است. آنگونه که حمید حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی به بازار می گوید قرار است که تولید پروپیلن را در کشور را به ۱۱ میلیون تن افزایش دهیم این در حالی است که تولید امروز ما چیزی حدود ۱.۵ میلیون تن است.
او می گوید: با وجود ذخایر غنی که داریم، در حال حاضر صادرات PP و محصولات پتروشیمی ما به عراق کمتر از ترکیه است دلیل آن هم عدم سرمایه گذاری کافی در تولید محصولاتی همچون پروپلین است.
او با اشاره به اینکه بازار مناسبی برای پروپیلن در دنیا وجود دارد، ادامه داد: پروپیلن بعد از اتیلن دومین ماده پایه صنعت پتروشیمی از حیث میزان مصرف در دنیاست و به همین دلیل افزایش ظرفیت تولید در این محصول می تواند کمک زیادی به صادرات ما داشته باشیم. ضمن اینکه صنایع پایین دست در کشور ما نیز به دلیل کمبود تولید این محصول نتوانسته اند توسعه پیدا کنند.
کسری ۲.۵ میلیون تنی پروپلین در کشور
نیاز فعلی پروپیلن و مشتقات آن در کشور حدود ۴ میلیون تن است که با وجود تقاضای بالای صنایع در کشور مغفول مانده است. از صنایع مصرف‌کننده نهایی این ماده می‌توان به الکترونیک، خودروسازی، صنایع ساختمانی، بسته‌بندی و… اشاره کرد. پلی‌پروپیلن که یکی از مشتقات اصلی پروپیلن است در گریدهای مختلف تولید می‌شود و دارای طیف وسیعی از کاربردها مانند تولید فیلم و ورق، قالب‌گیری، بسته‌بندی غذایی، نساجی، تجهیزات آزمایشگاهی و پزشکی، لوله و اتصالات و سایر کاربردهای صنعتی مانند صنایع ساختمانی و اجزای خودرو است.
گفتنی است در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳۶ میلیون تن پروپیلن در جهان مصرف شده است که ۴۰ درصد آن مختص چین است. نیاز فعلی پروپیلن و مشتقات آن در کشور ما نیز حدود ۴ میلیون تن است که حدود ۱.۵ میلیون تن آن در در داخل کشور تولید می شود
گفتنی است در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۳۶ میلیون تن پروپیلن در جهان مصرف شده است که ۴۰ درصد آن مختص چین است. پروپیلن بر خلاف اتیلن، به دلیل داشتن کربن “آلیلیک” قادر است به‌راحتی در واکنش‌های “جایگزینی” شرکت کند که منجر به تولید گستره وسیعی از مواد شیمیایی مهم می‌شود.
پلی‌پروپیلن با سهم ۶۶ درصدی در زنجیره ارزش این ماده، بیشترین سهم را در مصرف پروپیلن در دنیا داراست. سایر محصولات کلیدی و با ارزش، همچون پروپیلن اکساید با ۸ درصد، آکریلونیتریل ۷درصد، آکریلیک اسید با ۴ درصد، کیومن با ۴ درصد، دو اتیل هگزانول با ۴درصد در جایگاه دوم تا ششم از حیث میزان مصرف پروپیلن قرار دارند. بوتانول و ایزوپروپانول نیز با ۳ و ۱درصد در جایگاه‌های بعدی مصرف پروپیلن هستند
اما قسمت دردناک ماجرا اینجاست که صنایع پایین دست ما به دلیل نبود پروپیلن قادر به استفاده از ظرفیت کامل خود را ندارد. حسینی در اینباره می گوید: سرمایه گذاری زیادی در زمینه تولید پلی پروپیلن در کشور ما انجام شده و بازار مناسبی هم دارد اما متاسفانه پروپیلن نداریم.
به گفته حسن عباس زاده مدیرعامل شرکت صنایع ملی پتروشیمی، هم‌اکنون کمتر از یک میلیون تن پلی‌پروپیلن در کشور تولید می‌شود.
سهم حدود ۲۰ درصدی ایران از بازار متانول جهان
هرچند که طبق گفته های فعالان صنعت پتروشیمی کسری زیادی در حوزه تولید پروپیلن در کشور وجود دارد اما سوال اینجاست که آیا برنامه ریزی مناسبی برای تولید این محصول به محصولات با ارزش افزوده بالاتر وجود دارد یا اینکه قرار است پروپیلن هم به سرنوشت متانول در ایران دچار شود.
نیاز جهانی بازار به متانول چیزی حدود ۱۱۰ میلیون تن است که از این مقدار حدود ۲۳ میلیون تن آن مربوط به محصولات ایرانی است. از طرفی بیشترین بازار متانول هم کشور چین است. در حالیکه پروپیلن در همه جای دنیا بازار دارد
این همان سوالی است که حسینی سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده های نفتی در پاسخ به آن می گوید ایران در حوزه تولید متانول بیش از نیاز سرمایه گذاری کرده و همین مساله خود به مشکلی در صنعت پتروشیمی تبدیل شده است. نیاز جهانی بازار به متانول چیزی حدود ۱۱۰ میلیون تن است که از این مقدار حدود ۲۳ میلیون تن آن مربوط به محصولات ایرانی است. از طرفی بیشترین بازار متانول هم کشور چین است. در حالیکه پروپیلن در همه جای دنیا بازار دارد.
لازم به یادآوری است که منطقه شمال شرق آسیا شامل کشورهای چین، ژاپن، کره جنوبی و تایوان، هم‌اکنون با اختلاف قابل‌توجه نسبت به سایر مناطق، بزرگ‌ترین تولیدکننده پروپیلن در جهان است و تولید سالانه آن به ۶۸.۱ میلیون تن می‌رسد. پس از این منطقه، آمریکای شمالی، اروپای غربی و سپس خاورمیانه در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
۹۶ درصد تقاضای پروپیلن در ایران معطوف به تولید پلی‌پروپیلن
هم اکنون در ایران ۷ پتروشیمی و ۲ پالایشگاه تولیدکننده پروپیلن هستند. تمامی پتروشیمی‌ها از روش کراکر بخار استفاده می‌کنند. با این وجود چندین واحد PDH در دست احداث هستند. ۹۶ درصد تقاضای پروپیلن در ایران معطوف به تولید پلی‌پروپیلن است. مهم‌ترین موضوع در توسعه زنجیره ارزش پروپیلن در ایران تأمین پایدار خوراک (پروپیلن) است. برای گسترش این زنجیره و افزایش سهم اقتصادی آن در سبد صنایع پتروشیمی کشور، توجه و هم‌فکری در سطح کلان ضروری است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، ۹۵درصد پروپیلن تولیدی در کشور به پلی‌پروپیلن و تنها ۵درصد آن نیز در مجتمع پتروشیمی شازند اراک به دو اتیل هگزانول تبدیل می‌شود. این در حالی است که سایر محصولات با ارزش موجود در زنجیره ارزش این ماده استراتژیک به دلایل مختلف از جمله نبود پروپیلن کافی در داخل کشور تولید نمی‌شوند.
باید در نظر داشته باشید که ارزش افزوده پلیمرها نسبت به بسیاری از محصولات پایه بسیار بیشتر است. به گفته عباس زاده معاون وزیر نفت، در حالی که ارزش برخی محصولات شیمیایی پایه تنها ۳۰۰ تا ۶۰۰ دلار به ازای هر تن است در حالیکه پلیمرها می‌توانند بیش از هزار دلار در هر تن ارزش داشته باشند.
منبع:تحلیل بازار
