به گزارش خبرگزاری تسنیم ، صنعت نساجی و پوشاک ایران که یکی از قدیمی ترین و پرجمعیت ترین صنایع کشور است، نقشی راهبردی در اقتصاد ملی ایفا می کند. این صنعت نه تنها در تامین نیازهای اساسی جامعه نقش دارد، بلکه می تواند موتور محرک توسعه صنعتی و ایجاد اشتغال نیز باشد. این در حالی است که در سال های اخیر مشکلات ساختاری و مدیریتی باعث شده است که جایگاه ایران در زنجیره ارزش جهانی پوشاک و منسوجات ضعیف باقی بماند و تولیدکنندگان داخلی نتوانسته اند سهم قابل توجهی از بازارهای منطقه ای و جهانی را به دست آورند.
در همین راستا، گزارش جدید معاونت مطالعات اقتصادی اتاق بازرگانی تهران با عنوان «توسعه زنجیره ارزش صنعت نساجی و پوشاک» به بررسی وضعیت موجود، چالش ها و فرصت های این صنعت پرداخته و راهکارهای عملی برای ارتقای فناوری، برندسازی و اتصال به بازارهای جهانی را پیشنهاد کرده است.
چالش های کلیدی صنعت نساجی و پوشاک در ایران
بر اساس یافته‌های جدید، صنعت نساجی ایران عمدتاً در حلقه‌های اولیه زنجیره ارزش تولید نخ و پارچه خام باقی مانده و بخش‌هایی با ارزش افزوده بالا مانند طراحی، مد، بازاریابی و صادرات مغفول مانده است.
مهمترین موانع رشد این صنعت عبارتند از:
استهلاک ماشین آلات و فن آوری های تولید؛
ضعف در نوآوری، طراحی و توسعه برندهای ملی؛
سیستم تعرفه ناکارآمد که از تولید پشتیبانی نمی کند و رقابت را محدود می کند.
قاچاق گسترده پوشاک خارجی که سهم تولیدکنندگان داخلی را کاهش داده است.
پراکندگی تصمیم گیری و فقدان سیاست صنعتی منسجم؛
عدم آموزش تخصصی و کاهش بهره وری نیروی کار.
وابستگی به واردات مواد اولیه و قطعات و محدود کردن سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه.
نتیجه این محدودیت ها تمرکز صنعت ایران بر تولید کم ارزش و استفاده کننده است که باعث شده کشور نتواند جایگاه موثری در محافل با ارزش افزوده بالا پیدا کند.
مطالعات نشان می دهد که کشورهایی مانند چین، ترکیه، ویتنام، بنگلادش و سریلانکا با تکیه بر مدل های «خریدار محور»، برندسازی قوی، شبکه های توزیع جهانی و پیوند بین طراحی، تولید و فروش، جایگاه خود را تثبیت کرده اند. این کشورها توانسته اند بیشترین سهم از ارزش افزوده و تاثیر بر اشتغال و صادرات را به دست آورند، در حالی که ایران همچنان در تولید پایه باقی مانده و حلقه های کلیدی مانند طراحی و مد را از دست داده است.
تجزیه و تحلیل فناوری و نوآورانه
در حوزه فناوری و نوآوری، فاصله ایران با کشورهای پیشرو افزایش یافته است. ایران در زمینه های منسوجات فنی، منسوجات هوشمند، دیجیتالی شدن فرآیند تولید، طراحی مبتنی بر هوش مصنوعی و بازاریابی دیجیتال عقب مانده است. برای جبران این عقب ماندگی، سه مرحله از تکامل فناوری پیشنهاد شده است:
کوتاه مدت (۱ تا ۳ سال): بازسازی زیرساخت ها، بهبود بهره وری و آموزش نیروی انسانی.
میان مدت (۳ تا ۵ سال): توسعه نوآوری محصول و فرآیند، حمایت از شرکت های دانش بنیان.
بلند مدت (۵ تا ۱۰ سال): دستیابی به رهبری فناوری و حضور فعال در زنجیره ارزش جهانی.
چالش حاکمیت و سیاست گذاری
پراکندگی نهادهای تصمیم گیر، نبود رگولاتور واحد و ضعف هماهنگی بین تولیدکنندگان و بازار از دیگر مشکلات مهم ساختاری است که توسعه صنعت نساجی را محدود کرده است. ایجاد یک نهاد نظارتی فراگیر برای صنعت نساجی و پوشاک می تواند سیاست ها را هماهنگ کند، قاچاق را کنترل کند، زنجیره تامین را بهبود بخشد و همکاری بین تولیدکنندگان داخلی و شرکت های بین المللی را تسهیل کند.
موقعیت و فرصت های داخلی
در ایران پراکندگی تولیدکنندگان، ضعف در نوآوری و سرمایه گذاری محدود باعث شده است که بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک نتوانند در زمینه طراحی، تحقیق و توسعه یا ارائه خدمات پس از فروش مؤثر واقع شوند. این موضوع باعث نارضایتی مصرف کنندگان شده و منجر به «تله مونتاژ کاری» در صنعت لوازم خانگی و پوشاک شده است. یعنی تولیدکنندگان بزرگی که برای تعمیق ساخت داخلی سرمایه گذاری کرده اند، با رقابت ناعادلانه شرکت های کوچک مواجه می شوند.
درس های جهانی آموخته شده و سناریوهای آینده
بر اساس تجربه کشورهایی مانند ترکیه و چین، موفقیت در صنعت پوشاک مستلزم یک سیاست صنعتی پایدار، تمرکز بر صادرات، حمایت از نوآوری و برندسازی، ایجاد مناطق ویژه تولید و پیوندهای موثر بین دانشگاه‌ها، صنعت و بازار است.
سه سناریوی آینده برای صنعت نساجی ایران ترسیم شده است:
رکود و تداوم وضعیت فعلی: کاهش تولید داخلی و افزایش واردات.
توسعه داخلی و تقویت بازار ملی: جایگزینی واردات و حمایت از تولیدکنندگان کوچک
رشد صادرات محور (سناریوی مختلط): توسعه بازار داخلی با افزایش سهم صادرات که واقع بینانه ترین مسیر توسعه محسوب می شود.
تحقق سناریوی سوم مستلزم سرمایه گذاری هدفمند در فناوری، توسعه برندهای ملی، اصلاح سیاست های صنعتی، تقویت زیرساخت های لجستیکی و بهره مندی از تجربیات بین المللی است.
خلاصه
صنعت نساجی و پوشاک ایران در نقطه حساسی قرار دارد. صنعتی با ظرفیت بالقوه بالا، اما با مشکلات ساختاری و مدیریتی. اگر این چالش ها به موقع حل نشود، ممکن است کشور جایگاه خود را در بازار داخلی و جهانی از دست بدهد. از سوی دیگر این صنعت با اعمال سیاست های مدون، سرمایه گذاری در فناوری و نوآوری و ایجاد سازوکارهای حاکمیتی منسجم می تواند موتور محرکه توسعه اقتصادی و اشتغال در ایران شود.
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
