ارتقای اقتدار ملی با تقویت دیپلماسی علمی برجسته‌تر شده است/ارتباط علم و سیاست

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم ، حسن ابوالقاسمی رئیس دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج) در پانزدهمین جشنواره پژوهش و فناوری باقرالعلوم (عج) اظهار داشت: بر اساس ارزیابی های انجام شده کشورمان از نظر سرعت رشد تولیدات علمی در سال های اخیر رتبه نخست را به خود اختصاص داده است. اگرچه این دستاورد مایه مباهات است، اما همواره این سوال مطرح بوده که آیا این محصولات منجر به خلق ثروت شده است یا خیر؟ برخی از این فعالیت ها مستقیماً به تولید ثروت منجر شده و باعث شکل گیری و رشد شرکت های بزرگ فناوری شده است. شرکت هایی که در ابتدا فاقد زیرساخت بودند و با حمایت هدفمند به موقعیت های مهم تکنولوژیک رسیدند.

وی خاطرنشان کرد: در حوزه بیوتکنولوژی کشور از مزیت رقابتی قابل توجهی نسبت به بسیاری از کشورها برخوردار بوده است. انبوه نیروی انسانی متخصص و جوان در برخی حوزه ها زمینه ساز توسعه سریع و پایدار شد و این ظرفیت انسانی باعث ایجاد توان در بخش هایی مانند صنایع دفاعی و امنیت ملی شد. نتیجه این روند تقویت استقلال کشور و کاهش وابستگی به دیگران بوده است.

ابوالقاسمی تصریح کرد: در حوزه سلامت بخش مهمی از داروها و تجهیزات پزشکی مورد نیاز تامین شد. دانشگاه های ماموریت گرا با اولویت پاسخگویی به نیازهای ملی به ویژه در تامین نیروی انسانی و حمایت از نظام سلامت نقش فعالی داشتند. در زمان اپیدمی کرونا، علیرغم نظامی بودن برخی مراکز درمانی، بیش از ۵۰ درصد ظرفیت بیمارستان ها در اختیار مردم قرار گرفت و فعالیت های تحقیقاتی به طور کامل ادامه یافت.

وی ادامه داد: یکی از دستاوردهای قابل توجه این دوره تولید واکسن نورا بود. واکسنی که به عنوان یکی از بهترین واکسن های تولید شده در کشور معرفی شد. این پروژه نه تنها به بهبود سلامت عمومی کمک کرد، بلکه یک مجموعه فناوری را در آستانه ورشکستگی نجات داد. منابع مالی حاصل از تولید واکسن هزینه های تحقیقات صنعتی، تامین ارز و تجهیز آزمایشگاه ها را پوشش داد و نشان داد که تبدیل دانش به ثروت در عمل امکان پذیر است. این تجربه ثابت کرد که در صورت اولویت بندی پژوهش های کاربردی توسط دانشگاه ها، نتایج قابل اعتماد اقتصادی و فناوری به دنبال خواهد داشت.

ابوالقاسمی تصریح کرد: در سطح ملی پیوند علم با تحولات سیاسی و بین المللی بیشتر نمود پیدا کرده است. محدودیت انتشار مقالات، پس گرفتن آثار علمی و استفاده از ابزارهای علمی به عنوان اهرم قدرت نشان می دهد که دیپلماسی علمی به یکی از عرصه های اصلی رقابت جهانی تبدیل شده است. در این میان، هوش مصنوعی به عنوان یک فناوری آینده از اهمیت راهبردی برخوردار است و بی توجهی به آن می تواند منجر به محدودیت ها و تحریم های تکنولوژیکی شود.

وی افزود: در حوزه مسئولیت های انسانی و علمی به پیامدهای بحران های انسانی توجه شده است. در جریان مداوای مجروحان، مصدومان جنگ اعم از زنان، کودکان و بیماران در مراکز درمانی تحت مراقبت و دریافت خدمات قرار گرفتند. قدم بعدی مستندسازی و انتشار علمی این اقدامات است تا به روایت های دروغ پاسخ داده شود و دستاوردهای واقعی در مجامع علمی ثبت شود.

ابوالقاسمی تصریح کرد: رونمایی از اطلس های تخصصی و پاسخ علمی به مقالات هدفمند بخشی از این رویکرد فعال است. تجربه برخورد با انتشار اطلاعات نادرست مدیریت کرونا و جلوگیری از انتشار آنها نشان داد که حضور مسئولانه جامعه علمی می تواند از تحریف واقعیت ها جلوگیری کند.

وی خاطرنشان کرد: در مجموع مسیر طی شده نشان می دهد که با تمرکز بر پژوهش های کاربردی، توسعه فناوری های راهبردی و تقویت دیپلماسی علمی می توان همزمان به تولید علم، تولید ثروت و ارتقای اقتدار ملی دست یافت.

در ادامه این مراسم شاهین آخوندزاده معاون تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت اظهار داشت: یکی از ویژگی های مهم دانشگاه های نظامی در کشورهای پیشرفته دنیا هدفمند بودن آنها از ابتدای تاسیس است. این دانشگاه ها با مأموریت خاصی ایجاد شده اند و از ابتدا می دانند برای چه هدفی تشکیل شده اند. به همین دلیل ماهیتی کاملاً متفاوت با دانشگاه های غیرنظامی دارند.

وی ادامه داد: بسیاری از دانشگاه های معروف نظامی اگرچه معمولا در رتبه بندی های عمومی جهانی دیده نمی شوند، اما در مرزهای دانش فعالیت می کنند و از نتایج تحقیقات آنها به صورت مستقیم یا غیرمستقیم در سطح بین المللی استفاده می شود.

آخوندزاده افزود: در این زمینه دانشگاه بقیه الله علیرغم سابقه کوتاهتر نسبت به بسیاری از دانشگاه های کشور در تولید علم و خدمات رسانی به مردم ایران پیشرفت چشمگیری داشته است. این در خور ستایش است. سال گذشته نمایندگان دانشگاه بقیه الله نیز در همایش باقرالعلوم حضور داشتند و این حضور برای دومین سال متوالی باعث افتخار است.

وی تصریح کرد: واقعیت این است که رتبه بندی جهانی دانشگاه ها با مشکلات و ضعف های زیادی همراه است. در برخی از این رتبه‌بندی‌ها، دانشگاهی از ایران رتبه اول و در سایر رتبه‌بندی‌ها جایگاه متفاوتی دارد. اما توجه مدیران پژوهشی و دانشگاهی به این ارزیابی ها و بررسی سالانه نقاط قوت و ضعف اقدامی مثبت و انضباطی است.

وی خاطرنشان کرد: نمونه ای از تفاوت عملکرد دانشگاه های نظامی و غیرنظامی را در نظم و برنامه ریزی می توان دید. دانشگاه های نظامی با برنامه ریزی دقیق و زمان بندی مشخص فعالیت می کنند و این ویژگی نقش مهمی در پیشرفت آنها دارد. حضور در رتبه بندی ها و تجزیه و تحلیل نتایج آنها به شناسایی نقاط ضعف و اصلاح مسیر کمک می کند و نباید از آن فاصله گرفت.

وی خاطرنشان کرد: در بین رهبران جهان کمتر کسی به اندازه مقام معظم رهبری بر نقش علم و فناوری در قدرت ملی تاکید کرده است. اما متاسفانه در دولت های مختلف این تاکیدات آن طور که باید اجرا نشده و بخشی از ضعف های موجود ناشی از همین بی توجهی است.

آخوندزاده تصریح کرد: رتبه های متفاوتی در سطح جهانی وجود دارد. برخی از آنها کلی هستند و تمرکز اصلی آنها بر روی تحقیقات دانشگاهی و کمتر روی فناوری است. برعکس، رتبه بندی هایی وجود دارند که بیشتر بر نوآوری و فناوری تمرکز دارند و جایگاه کشورها در آن ها متفاوت است.

وی افزود: رتبه هایی مانند QS و شانگهای جزو رتبه های عمومی هستند. در کنار آنها، رتبه بندی های تخصصی نیز وجود دارد که هر کدام حوزه خاصی را بررسی می کنند. تمرکز بحث فعلی بر رتبه بندی کلی شانگهای و رتبه بندی موضوعی آن است.

وی به بررسی معیارهای رتبه بندی شانگهای اشاره کرد و افزود: حدود ۹۰ درصد آن به پژوهش اختصاص دارد. حتی شاخص هایی مانند کیفیت آموزش نیز از مسیر دستاوردهای پژوهشی سنجیده می شود. مواردی مانند دریافت جوایز معتبر یا انتشار مقالات برجسته همگی به خروجی های تحقیقاتی دانشگاه ها مربوط می شود.

وی بیان کرد: به همین دلیل رتبه بندی شانگهای بیش از بسیاری از رتبه بندی های عمومی دیگر بر پژوهش متمرکز است و این موضوع باید در تحلیل نتایج آن مورد توجه مدیران و محققان دانشگاه قرار گیرد.

آخوندزاده اذعان داشت: نخبگان جوان کشور در شرایطی مشغول به کار هستند که چراغ پژوهش در کشور به نحو مطلوب روشن نشده است. با این حال بدون تردید عملکرد موفق در عرصه های علمی و پژوهشی می تواند نقش موثری در کاهش مهاجرت نخبگان و افزایش انگیزه ماندن آنها داشته باشد.

وی به بررسی رتبه بندی رشته ها پرداخت و افزود: ارزیابی ها در حوزه هایی مانند پزشکی بالینی، دندانپزشکی، داروسازی، بهداشت، پرستاری و فناوری های پزشکی انجام می شود. این رتبه بندی موضوعی علاوه بر عملکرد داخلی دانشگاه ها، شاخص های بین المللی را نیز در نظر می گیرد.

وی خاطرنشان کرد: در این ارزیابی ها نهادهای بین المللی به موضوعاتی مانند جوایز بین المللی برای اعضای هیات علمی توجه می کنند. به دلیل محدودیت ها و تحریم های علمی، طبیعی است که کشور در این بخش با افت مواجه شود. بخشی از امتیازدهی نیز بر اساس میزان ارجاعات به پژوهشگران با ارجاع بالا است که آن نیز کاملاً پژوهش محور است.

انتهای پیام/