اثر مرکب تعرفه ها بر زنجیره قیمت

شاخص قیمت مسکن با ثبت رکورد جدیدی در تورم اجاره بها در مهر ۱۴۰۴ به بالاترین حد خود در سال گذشته رسید و نقش خود را به عنوان یک «تقویت‌کننده» بر تورم کلی برجسته کرد. در همین حال، مطالعات بین‌المللی اثر مرکب تعرفه‌ها را بر زنجیره تامین نشان می‌دهد. مطالعه NBER نشان می دهد که تعرفه ۲۵ درصدی ایالات متحده بر نوشیدنی های اروپایی در نهایت به افزایش ۲۶.۷ درصدی قیمت برای مصرف کننده منجر شد که فراتر از نرخ تعرفه رسمی است و نقش واسطه ها را در تشدید تورم برجسته می کند.

در عرصه جهانی تقاضا برای طلا در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۵ با رشدی تاریخی به ۱۳۱۳ تن رسید و ارزش بازار آن به ۱۴۶ میلیارد دلار رسید که نشان دهنده تغییرات ساختاری تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیکی است. در داخل اما، سیاست های اقتصادی ایران همچنان در میانه راه حل های شکست خورده گذشته مانند ارز ترجیحی و نوار کالایی در نوسان است. مجله تجارت فردا در تازه ترین شماره خود با عنوان «تنها در خانه» به تحلیل بحران های پیش روی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۵ پرداخته و هشدار داده است که سال آینده ممکن است محل برخورد چندین بحران باشد.

دوئل اجاره و درآمد

بررسی روند گزارش شاخص قیمت مصرف کننده به تفکیک بخش مسکن نشان می دهد که تورم اجاره بها در یک سال اخیر رکورد جدیدی را به ثبت رسانده است.

روند تورم ماهانه مسکن که درصد تغییر اجاره بها را نشان می دهد، از ابتدای سال جاری تاکنون تورم این بخش همواره در کانال ۲ درصد متغیر بوده که در مهرماه با ورود به کانال ۳ درصد به ۳.۳ درصد رسید.

تورم مسکن مهر ۱۴۰۴ با ثبت بالاترین نرخ از مهر ۱۴۰۳ به بالاترین حد خود در سال گذشته رسید و مسکن به دلیل اهمیت بالای آن در بین گروه‌های اصلی، یکی از بخش‌های مهم و تأثیرگذار در تورم کلی است و به نوعی «تقویت‌کننده» تورم کل کشور نیز از آن یاد می‌شود.

اثر مرکب تعرفه ها بر زنجیره تامین

بر اساس مطالعه ای که توسط دفتر ملی تحقیقات اقتصادی (NBER) در اکتبر ۲۰۲۵ منتشر شد، تعرفه های اعمال شده توسط ایالات متحده نه تنها هزینه های گمرکی را افزایش می دهد، بلکه تورم قابل توجهی را در مراحل مختلف توزیع و فروش از طریق مکانیسم های زنجیره تامین ایجاد می کند. این تحقیق که تاثیر تعرفه ۲۵ درصدی بر نوشیدنی‌های وارداتی از اروپا را در بازه زمانی ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۱ بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که اگرچه تولیدکنندگان اروپایی برای جبران بخشی از بار تعرفه‌ها، قیمت‌های صادراتی خود را حدود ۵ درصد کاهش دادند، اما ساختار بازار داخلی آمریکا و نقش واسطه‌ها باعث شد قیمت نهایی برای مصرف‌کننده ۲۶.۷ درصد افزایش یابد. رقمی فراتر از نرخ تعرفه رسمی.

در این تحقیق اشاره می شود که زنجیره تامین نوشیدنی در آمریکا شامل سه مرحله واردات، توزیع و خرده فروشی است که هر کدام از این پیوندها درصد سود خود را به قیمت اضافه می کنند. زمانی که تعرفه در ابتدای این زنجیره قیمت را افزایش می دهد، اثر مرکب آن در مراحل بعدی تشدید می شود و در نهایت هزینه نهایی مصرف کننده را به طور نامتناسبی بالا می برد. به عنوان مثال، در یک سناریوی فرضی، قیمت یک بطری نوشیدنی از ۷.۵ دلار به ۹ دلار افزایش یافت، در حالی که درآمد دولت از این تعرفه تنها ۱.۲ دلار بود و مابه التفاوت به عنوان سود به واسطه ها پرداخت شد.

این یافته‌ها نشان می‌دهد که برای اندازه‌گیری دقیق تأثیر تعرفه‌ها، تنها تکیه بر داده‌های گمرکی یا قیمت‌های صادراتی کافی نیست و باید نقش ساختار بازار و رفتار بازیگران زنجیره تأمین را در تحلیل لحاظ کرد. از منظر جهانی، چنین سیاست هایی نه تنها ثبات تجاری را کاهش می دهد، بلکه با ایجاد بی ثباتی در قیمت های جهانی و افزایش ریسک فعالیت های اقتصادی، شرایط را برای کشورهای تحریم شده مانند ایران دشوارتر می کند.

محصولی که قیمت ها را تثبیت نکرد

زمانی که آمریکا در سال ۱۹۹۷ از برجام خارج شد، نرخ ارز در ایران شروع به افزایش کرد و دولت تصمیم گرفت برای جلوگیری از افزایش قیمت کالاهای وارداتی، این اقلام را با نرخ ارز ثابت کمتر از بازار آزاد وارد کند. ابتدا سیاست ارز ترجیحی با نرخ ۴۲۰۰ تومان آغاز شد. در ابتدا همه اقلام گنجانده شده بود، اما به تدریج دامنه موارد گنجانده شده محدود شد.

این طرح به دلیل ناکارآمدی و توزیع گسترده رانت که منجر به فساد شده بود متوقف شد، اما نه در قالب آزادسازی نرخ ارز، بلکه در قالب افزایش نرخ ترجیحی متوقف شد. این نرخ به جای ۴ هزار و ۲۰۰ تومان به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان تغییر یافت.

در حال حاضر اقلام اساسی که عمدتا نهاده های دامی است و دارو و تجهیزات پزشکی با نرخ ترجیحی وارد کشور می شود.

اما تداوم تورم در این اقلام و چالش های تامین ارز ترجیحی در کنار سایر سیاست های حمایتی از جمله تخصیص کالا و یارانه، دولت و مجلس را بر آن داشته تا در اجرای همزمان این سیاست ها تغییراتی ایجاد کنند.

رشد تاریخی تقاضای جهانی طلا در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۵

بر اساس داده های شورای جهانی طلا، مجموع تقاضای این فلز گرانبها در سه ماهه سوم سال ۲۰۲۵ با رشد ۳ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۳۱۳ تن رسید که بالاترین رقم ثبت شده در تاریخ آمار این سازمان بین المللی است. از سوی دیگر ارزش مالی تقاضای جهانی طلا با افزایش چشمگیر ۴۴ درصدی به رکورد ۱۴۶ میلیارد دلار رسید که نشان دهنده تاثیر قابل توجه افزایش قیمت در بازار است.

سرمایه گذاران همچنان محرک اصلی بازار طلا بوده اند به طوری که خرید وجوه بورسی طلا به ۲۲۲ تن رسید و تقاضای مستمر شمش و سکه برای چهارمین فصل متوالی از مرز ۳۰۰ تن عبور کرد. از سوی دیگر، اگرچه خرید طلا توسط بانک‌های مرکزی در این فصل با ۲۸ درصد افزایش نسبت به فصل قبل به ۲۸۰ تن رسید، اما آمار کل سال ۲۰۲۵ نسبت به ۷۲۴ تن در مدت مشابه سال ۲۰۲۴ به ۶۳۴ تن کاهش یافته است.

در بخش مصارف صنعتی، تقاضای طلا در بخش فناوری، علیرغم حمایت نسبی از حوزه هوش مصنوعی، تحت تاثیر سیاست‌های تعرفه‌ای آمریکا و افزایش شدید قیمت‌ها قرار گرفت. همچنین تقاضا برای طلا و جواهر با کاهش حجم به ۳۷۱ تن رسید که ناشی از اثرات تورمی گرانی است که البته ارزش این بخش با رشد ۱۳ درصدی به ۴۱ میلیارد دلار رسید. این آمار حاکی از تغییرات ساختاری در بازار طلا تحت تاثیر عوامل اقتصادی و ژئوپلیتیکی است.

پشت صحنه یک جلسه

توافق استراتژیک واشنگتن و پکن ظاهراً در مورد سویا و فنتانیل و در واقع فراتر از آن بود. در نهایت، آمریکا و چین گامی رو به جلو برای کاهش تنش اقتصادی برداشتند.

به گزارش «گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد»، دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و شی جین پینگ رئیس جمهور چین در کره جنوبی با یکدیگر دیدار کردند و در این دیدار به توافقاتی دست یافتند.

برخلاف انتظار بسیاری از طرفداران بازار و علاقه مندان سیاسی و اقتصادی، در توافق دو طرف خبری از خودروهای برقی، تراشه ها و فناوری های نظامی نشده است. در این جلسه تمرکز روی فنتانیل و سویا بود! اما جریان چیست؟

مجله تجارت فردا: عبور از بحران های پیش روی اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۵

شماره ۶۱۳ هفته نامه تجارت فردا با عنوان «تنها در خانه» به بررسی چالش ها و بحران های پیش روی اقتصاد و جامعه ایران در سال آینده می پردازد. با تحلیل های این موضوع احتمالا سال ۱۴۰۵ شاهد تلاقی چند بحران خواهد بود که در میزگردی تخصصی با حضور پویا جبل عاملی و علی چشمی به آن پرداخته شده است.

در بخش گزارش های ویژه، موضوعاتی مانند انحلال بانک آینده، عقب ماندگی خاورمیانه از معادلات جهانی و وضعیت اقتصاد مقاومتی ایران مورد تحلیل قرار گرفته است. فایل های تخصصی این شماره شامل گفتگو با مصطفی هاشمی طب در مورد تاثیر ترکیبی سیاست های غلط و تحریم ها بر فرسایش اقتصاد ایران و همچنین بررسی موضوع تعلل در تصمیم گیری ها با احمد تقی زاده است. همچنین ارزیابی دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در گفت و گو با کمال سیدعلی ارائه می شود.

بخش نوآوری به تاثیر تحریم ها بر فناوری و پایان دوران تد تاک ها پرداخت و در بخش کافه با معرفی کتاب «افسانه جهانی شدن» اثر شانون اونیل به این سوال محوری پاسخ داد که چرا تجارت منطقه ای در مقایسه با جهانی شدن موفق تر بوده است؟ معرفی شوشانا گروسبارد، اقتصاددان شاگرد گری بکر و کارشناس اقتصاد ازدواج، از دیگر مطالب قابل توجه این شماره است. این موضوع چالش های پیش رو را به طور جامع توضیح داده و تحلیل های چند بعدی ارائه کرده است.