به گزارش تیتر۲۴، ایران در آستانه یک بحران آبی فراگیر قرار گرفته است. سال‌ها سوءمدیریت منابع، مصرف بی‌رویه در بخش کشاورزی، و وابستگی شدید به منابع زیرزمینی باعث شده منابع آبی کشور به نقطه بحرانی برسند. این بحران نه‌تنها زندگی روزمره مردم را تحت تأثیر قرار داده است، بلکه چالش‌هایی جدی برای تولید، اشتغال، و توسعه صنعتی نیز ایجاد کرده است. یکی از صنایعی که اغلب زیر ذره‌بین قرار می‌گیرد، صنعت فولاد است.
در این مقاله تلاش شده با نگاهی دقیق به آمار مصرف آب در کشور، جایگاه واقعی صنعت فولاد در بحران آبی بررسی شود.
وضعیت بحران آب در ایران
میانگین بارندگی سالانه در ایران حدود ۲۲۴ تا ۲۷۵ میلی‌متر است که این مقدار در مقایسه با میانگین جهانی که حدودا ۸۰۰ میلی‌متر است بسیار پایین تر است. همچنین با کاهش ۳۰ الی ۶۰ درصدی ذخایر سد ها در کشور، زنگ خطر بحران آب را به صدا دراورده است. آمارها نشان می‌دهند که از حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب مصرف سالیانه آب در ایران، بخش اعظم آن در حوزه‌ای صرف می‌شود که چندان بازده اقتصادی ندارد.
مقایسه مصرف آب ایران با کشورهای توسعه‌یافته
سیدرضا شهرستانی، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران به نقل از دنیای اقتصاد، در گفت‌وگویی به تفاوت ساختار مصرف آب در ایران و اروپا اشاره کرده است:
«در اروپا، ۳۰ درصد آب در کشاورزی، ۱۱ درصد در بخش شهری و ۵۹ درصد در صنعت مصرف می‌شود. در حالی که در ایران، سهم بخش کشاورزی از کل آب مصرفی ۹۰ درصد، سهم بخش شهری ۸ درصد و سهم صنعت تنها ۲ درصد است.»
این اعداد به‌خوبی نشان می‌دهند که برخلاف تصور عمومی، مصرف صنعت از منابع آب کشور بسیار ناچیز است. شهرستانی در ادامه می‌گوید:
«آمارها به صراحت نشان می‌دهند که بخش صنعت، سهم بسیار پایینی از کل آب مصرفی در کشور دارد و بنابراین، این بخش اصولاً نمی‌تواند عامل بحران آب در کشور باشد.»
آیا صنعت فولاد بحران‌ساز است؟
به گفته مشاور وزیر نیرو: در ایران سالانه ۱۰۰ میلیارد متر مکعب مصرف آب داریم که قریب ۹۰ درصد آن در بخش کشاورزی، ۶ درصد در بخش شرب و بقیه در بخش صنعت مصرف می شود. اگرچه صنعت فولاد به‌دلیل فرآیندهای خنک‌کاری، شست‌وشوی سنگ و خالص‌سازی، در ظاهر پرمصرف به‌نظر می‌رسد، اما واقعیت‌ها متفاوت است.در صنعت فولاد، محصولات متنوعی همچون میلگرد، تیرآهن، ورق‌های فولادی و تسمه نوردی تولید می‌شوند که هرکدام در بخش‌های مختلف ساخت‌وساز، صنایع خودروسازی، ماشین‌آلات و زیرساخت‌های عمرانی کاربرد دارند. آمار رسمی وزارت نیرو و شرکت‌های فولادی بزرگ نشان می‌دهد که مصرف آب کل صنعت فولاد در کشور حتی از ۰٫۲ درصد مصرف کل فراتر نمی‌رود.
با این حال، مشکل اصلی در اینجاست که برخی واحدهای فولادی، به‌خصوص آن‌هایی که در مناطق خشک احداث شده‌اند، برداشت مستقیم از منابع آبی محدود همان مناطق دارند و همین موضوع باعث حساسیت افکار عمومی شده است. ولی در واقع، نسبت مصرف صنعت فولاد به کل منابع آبی کشور در سطح بسیار پایین باقی مانده است.
فولاد و صرفه‌جویی: تجربه فولاد مبارکه
در شرایطی که بخش کشاورزی همچنان با هدررفت بالا در سیستم‌های سنتی آبیاری دست‌وپنجه نرم می‌کند، صنعت فولاد در مسیر مدیریت مصرف و بهره‌وری پیشگام شده است.
شهرستانی در این زمینه توضیح می‌دهد:
«شرکت‌های بزرگ نظیر فولاد مبارکه اقدامات شایان توجهی در زمینه افزایش بهره‌وری در حوزه آب و صرفه‌جویی در مصرف آب انجام داده‌اند که از جمله آنها می‌توان به خریداری پساب شهرهای مختلف و تصفیه پساب و استفاده از آن در فرآیند تولید صنعتی اشاره کرد. تصفیه پساب در کنار بازچرخانی آب، اقدامات موثری بوده که این شرکت‌ها انجام داده‌اند.»
این اقدامات باعث شده است که مجتمع‌هایی نظیر فولاد مبارکه بتوانند تا ۸۵ درصد آب مصرفی خود را بازچرخانی کنند. این رقم در مقایسه با بسیاری از صنایع مشابه در منطقه خاورمیانه، عملکردی بسیار موفق تلقی می‌شود.
چالش تأمین انرژی و تاثیر آن بر تولید
در کنار مشکلات مربوط به آب، چالش تأمین پایدار انرژی نیز به دغدغه‌ای جدی برای فولادسازان بدل شده است. شهرستانی در این خصوص گفته است:
«سال گذشته، تولید فولاد ایران به بیش از ۳۰ میلیون تن رسید و برنامه تولید امسال ۳۴ میلیون تن بود. در فصل بهار امسال نیز تولید فولاد کشور رشد حدودا ۱۵ درصدی نسبت به فصل بهار سال گذشته تجربه کرد. اما متاسفانه بحران قطعی برق شرکت‌های فولادی در تابستان باعث شد تا تولید فولاد کشور در این فصل نسبت به فصل بهار سال جاری، ۵۰ درصد کاهش یابد.»
وی می‌افزاید:
«قطعی برق شرکت‌های فولادی در تابستان امسال باعث شد تا ۲.۵ میلیون تن تولید فولاد کشور در مقایسه با سال گذشته از دست برود. در فصل سرد امسال نیز با چالش گاز روبه‌رو شدیم و پیش‌بینی این است که قطعی یا اعمال محدودیت مصرف گاز نیز باعث شود ۲.۵ میلیون تن دیگر از تولید فولاد کشور را نسبت به سال گذشته از دست بدهیم.»
این اعداد بیانگر آن است که علی‌رغم چالش‌های جدی، صنعت فولاد همچنان توان تولید بالا دارد و اگر زیرساخت‌های انرژی و آب به‌درستی مدیریت شوند، می‌تواند رشد قابل‌توجهی تجربه کند.
منبع:تحلیل بازار
