منتشر شده در ۱۱ آذر ۱۴۰۴ ساعت ۱۷:۵۶
آلایندههای حقیقی تهران فراتر از خودروهای شخصیاند و منابع ثابت مانند صنایع، پالایشگاهها، نیروگاهها و تبخیر بنزین نقش پررنگتری دارند، اما تمرکز انتقادها همچنان بر خودروسازان مانده است.
در هفتههای اخیر که شاخص آلودگی تهران بار دیگر به سطوح خطرناک رسیده، موج جدیدی از انتقادها خودروسازان داخلی را هدف گرفته است. کارشناسان میگویند این تمرکز یکجانبه، تصویری ناقص از منابع حقیقی آلاینده ارائه میدهد و مانع شناسایی و کنترل عوامل اصلی آلودگی میشود.
منابع ثابت در برابر منابع متحرک
بر اساس گزارشهای سازمان حفاظت محیطزیست و دانشگاههای معتبر، حدود ۶۰ درصد آلایندههای گازی تهران از منابع ثابت (صنایع، پالایشگاهها، نیروگاهها و سیستمهای گرمایشی) و تنها ۴۰ درصد از منابع متحرک (خودروها و موتورسیکلتها) تولید میشود. حتی در بین آلایندههای متحرک سهم موتور سیکلت ها به دلیل فرسوده بودن و کاربراتوری بودن اغلب آنها به مراتب بیشتر از خودروها است؛ البته در این بین ناوگان اتوبوسرانی و حمل و نقل فرسوده شهری را نیز نباید فراموش کرد.
با وجود این، در رسانهها و اظهارات مسئولان، انگشت اتهام بیشتر به سمت خودروسازان نشانه میرود؛ در حالی که بخش زیادی از خودروهای صفر داخلی استاندارد یورو۵ را پاس میکنند و میزان آلایندگی آنها بسیار کمتر از خودروهای فرسودهای است که همچنان در خیابانها تردد میکنند.
تبخیر بنزین؛ چهره پنهان آلایندههای حقیقی تهران
یکی از بزرگترین منابع نادیدهگرفتهشده آلودگی، تبخیر بنزین در مراحل مختلف توزیع و مصرف است. بنزین ایران به دلیل کیفیت پایین و درصد بالای آروماتیکها و اولفینها، فرّاریت بالایی دارد. همین فرّاریت باعث میشود در مخازن ذخیره، تانکرهای حمل، نازلهای پمپبنزین و حتی باک خودروها مقدار قابل توجهی هیدروکربن وارد هوا شود. طبق برآورد شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سالانه بیش از ۳۵۰ هزار تن هیدروکربن تنها از تبخیر بنزین در تهران آزاد میشود؛ رقمی تقریباً معادل کل هیدروکربنهای خروجی از اگزوز همه خودروهای سواری شهر.
هیدروکربنهای نسوخته و ناوگان فرسوده
علاوه بر تبخیر سوخت، بخش قابل توجهی از آلودگی از هیدروکربنهای نسوخته خودروهای قدیمی و موتورسیکلتهای کاربراتوری ناشی میشود؛ وسایلی که اغلب بیش از ۱۵ سال عمر دارند. بهدلیل نبود کاتالیزور فعال یا انژکتور سالم، سوخت در این خودروها کامل نمیسوزد و آلودگی چندبرابری تولید میشود. تعداد خودروهای فرسوده و موتورسیکلتهای قدیمی بیش از ۴ میلیون دستگاه برآورد شده، اما برنامه اسقاط آنها سالهاست متوقف مانده است.
تأثیر برجسازی غیراصولی بر افزایش آلایندههای حقیقی
برجسازیهای غیراصولی در غرب تهران، بهویژه در منطقه ۲۲ و دامنههای البرز، با سه اثر مشخص آلودگی را تشدید میکنند:
۱- نابودی پوشش گیاهی و کاهش ظرفیت جذب آلایندهها.
۲- ایجاد دیوارههای بلند که تهویه طبیعی را مختل میکند و وارونگی دما را تقویت میکند.
۳- افزایش ترافیک محلی و تولید آلودگی بیشتر به دلیل کمبود حملونقل عمومی.
کارشناسان میگویند این برجها مانند سد عمل میکنند و آلایندهها را در نیمه غربی تهران محبوس میسازند؛ به همین دلیل در روزهای آلوده، شاخص کیفیت هوای غرب معمولاً بدتر از شرق است.
چرا همه حملات متوجه خودروسازان است؟
چند دلیل اصلی وجود دارد: انتقاد از خودروسازان هزینه سیاسی و اجرایی کمتری دارد. مردم آلودگی را با دود اگزوز میبینند، اما تبخیر بنزین و آلایندگی پالایشگاهها دیده نمیشود. در دهههای گذشته، ناهماهنگی استاندارد سوخت و خودرو باعث شده نگاه عمومی، خودروساز را مقصر اصلی بداند.
راهکارهای واقعی کاهش آلودگی
کارشناسان تأکید میکنند فشار یکطرفه بر خودروسازان راهحل نیست. کاهش واقعی آلودگی نیازمند اجرای بستهای جامع است:
| ارتقای کیفیت بنزین و گازوئیل |
| نوسازی ناوگان حملونقل عمومی |
| اسقاط سریع خودروها و موتورسیکلتهای فرسوده |
| جلوگیری از ساختوساز غیراصولی بر مسیرهای باد تهران |
| توسعه سامانههای بازیافت بخار بنزین در پمپبنزینها |
| جابهجایی صنایع آلاینده یا تجهیز آنها به فیلترهای پیشرفته |
جمعبندی؛ آلایندههای حقیقی تهران چندوجهیاند
آلایندههای حقیقی تهران حاصل ترکیب پیچیده منابع ثابت و متحرک، کیفیت پایین سوخت، الگوی غلط شهرسازی و تصمیمهای نادرست سیاستی است.
تا زمانی که تمرکز تنها بر خودروسازان باشد و منابع واقعی مانند تبخیر بنزین، هیدروکربنهای نسوخته، صنایع و برجسازی غیراصولی نادیده گرفته شوند، تهران هر سال در فصل سرد با بحران آلودگی هوا مواجه خواهد بود.
اصلاح این نگاه یکجانبه، نخستین گام برای رسیدن به هوای پاک در پایتخت است.
تویوتا bZ3X ؛ ویدیو معرفی + مشخصات فنی
