بازار؛ گروه صنعت: بر اساس گزارش انجمن جهانی فولاد، تولید فولاد خام ایران در اردیبهشت امسال با کاهش زیادی نسبت به مدت مشابه سال قبل مواجه شده اما در چهار ماهه تا حدودی جبران شده است این نوسان تولید فولاد در حالی رخ داده که ظرفیت اسمی تولید فولاد کشور طی سال‌های اخیر افزایش یافته، اما عوامل داخلی و خارجی مانع از بهره‌برداری کامل از این ظرفیت‌ها شده‌اند. در نتیجه، ایران در میان کشورهای عضو انجمن جهانی فولاد از جایگاه هشتم به جایگاه دهم سقوط کرده است.
در سطح جهانی نیز تولید فولاد خام در ماه ژوئن با کاهش ۰.۵ درصدی نسبت به سال گذشته به ۱۵۸.۵ میلیون تن رسیده است. این کاهش عمدتاً ناشی از افت تولید در چین و برخی کشورهای اروپایی بوده، اما افت تولید ایران در مقایسه با سایر کشورها بسیار جزیی است. سهم ایران از تولید جهانی فولاد اکنون کمتر از ۱.۴ درصد است؛ موضوعی که در صورت تداوم می‌تواند جایگاه صادراتی کشور را تضعیف کرده و بر درآمدهای ارزی و اشتغال در این بخش اثر منفی بگذارد.
دلایل کاهش تولید فولاد خام ایران را می‌توان در چند محور اصلی دسته‌بندی کرد؛ نخست، افت تقاضای داخلی و صادراتی به‌ویژه در بخش ساخت‌وساز و صنایع وابسته، انگیزه تولید را کاهش داده است. دوم، محدودیت‌های انرژی و زیرساختی نظیر قطعی برق و گاز در فصل تابستان، ظرفیت عملیاتی کارخانه‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند. سوم، نوسانات قیمت جهانی فولاد و کاهش نرخ‌های فروش، تولیدکنندگان را به کاهش عرضه ترغیب کرده است. افزون بر این، مشکلات لجستیکی و محدودیت‌های حمل‌ونقل و صادرات نیز در افت تولید نقش داشته‌اند.
کاهش قیمت سنگ‌آهن
در همین راستا، گزارش‌های مربوط به قراردادهای فروش محصولات فولادی و مواد اولیه نیز حاکی از نوسانات قابل‌توجه در بازار جهانی هستند. قیمت سنگ‌آهن با عیار ۶۲ درصد از استرالیا به ایران حدود ۱۱۵ دلار در هر تن CFR اعلام شده که نسبت به هفته گذشته کاهش یافته است. همچنین قیمت سنگ‌آهن نوع مک با عیار ۶۰ درصد به ۹۹.۹ دلار در هر تن رسیده است. این کاهش قیمت‌ها نشان‌دهنده فشارهای نزولی در بازار جهانی مواد اولیه فولاد است که می‌تواند بر سودآوری صادرکنندگان ایرانی تأثیرگذار باشد، به‌ویژه در شرایطی که هزینه‌های حمل‌ونقل و تولید نیز رو به افزایش‌اند.
در بازار داخلی ایران، قیمت شمش فولادی در بنادر جنوبی به ۴۲۲ دلار در هر تن FOB رسیده که نسبت به هفته گذشته تغییر چندانی نداشته است. این ثبات نسبی در بازار صادراتی ایران، در شرایطی که بازار جهانی با نوسانات همراه است، نیازمند مدیریت دقیق عرضه، تعامل فعال با بازارهای هدف، و پایش مستمر قیمت‌های جهانی و منطقه‌ای است
در بازار قراضه آهن نیز، قیمت‌ها ثبات نسبی را نشان می‌دهند. قیمت قراضه آهن در بازار ترکیه به ۳۹۰ دلار و در بازار هند به ۳۶۵ دلار در هر تن CFR رسیده است. با این حال، نوسانات منطقه‌ای، تغییرات نرخ ارز، و سیاست‌های تجاری کشورها همچنان بر روند قیمت‌ها تأثیرگذارند.
در بازار داخلی ایران، قیمت شمش فولادی در بنادر جنوبی به ۴۲۲ دلار در هر تن FOB رسیده که نسبت به هفته گذشته تغییر چندانی نداشته است. این ثبات نسبی در بازار صادراتی ایران، در شرایطی که بازار جهانی با نوسانات همراه است، نیازمند مدیریت دقیق عرضه، تعامل فعال با بازارهای هدف، و پایش مستمر قیمت‌های جهانی و منطقه‌ای است.
هم‌زمان با افت تولید ایران، بازار جهانی فولاد نیز تحت‌تأثیر عوامل متعددی در حال بازتنظیم است. کاهش فعالیت‌های ساخت‌وساز در چین به دلیل بارندگی‌های فصلی و گرما، موجب افت تقاضا و مازاد عرضه شده است. تولیدکنندگان چینی ناچار به کاهش تولید شده‌اند تا از افت بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کنند. این شرایط حاشیه سود تولیدکنندگان را تحت فشار قرار داده و با سیاست‌های حمایتی آمریکا و اروپا برای تقویت تولید داخلی، صادرات فولاد چین با موانع بیشتری مواجه شده است. تنش‌های ژئوپلیتیکی و تجاری نیز فضای بازار جهانی را با تردید و نوسان همراه کرده‌اند.
تولید جهانی فولاد خام با کاهش همراه شد
بر اساس داده‌های نیمه نخست سال ۲۰۲۵، تولید جهانی فولاد خام با کاهش ۰.۵ درصدی همراه بوده است. چین با افت ۱.۳ درصدی و روسیه با کاهش ۷.۴ درصدی مواجه شده‌اند، در حالی‌که ایران با افت ۱۵.۱ درصدی در ماه ژوئن یکی از کشورهایی بوده که بیشترین کاهش تولید را تجربه کرده است. در این میان، تنها هند موفق به افزایش تولید شده و رشد ۴.۹ درصدی را ثبت کرده است؛ موضوعی که این کشور را به یکی از معدود بازیگران موفق در بازار رکودی فولاد تبدیل کرده است.
بازار فولاد ایران در شرایطی قرار دارد که نوسانات جهانی می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهای هم‌زمانی را ایجاد کند. برای عبور از این دوره، بازنگری در سیاست‌های تولید، تنوع‌بخشی به بازارهای هدف، ارتقای بهره‌وری، و تحلیل دقیق تحولات بازیگران اصلی بازار جهانی فولاد نظیر چین، هند و روسیه ضروری است
در بخش صادراتی، قیمت شمش فولادی بیلت با ابعاد ۱۳۰ در ۱۵۰ میلی‌متر از ایران به مقصد کشورهای مختلف حدود ۴۲۲ دلار در هر تن FOB گزارش شده است. همچنین، قیمت ورق گرم ضخامت ۲ میلی‌متر از روسیه به ترکیه حدود ۵۴۰ دلار CFR و از چین به روسیه حدود ۴۴۰ دلار FOB تعیین شده است. این اختلاف قیمت‌ها بیانگر تفاوت در هزینه‌های حمل‌ونقل، کیفیت محصول، و شرایط بازارهای منطقه‌ای است.
در مجموع، بازار فولاد ایران در شرایطی قرار دارد که نوسانات جهانی می‌تواند فرصت‌ها و تهدیدهای هم‌زمانی را ایجاد کند. برای عبور از این دوره، بازنگری در سیاست‌های تولید، تنوع‌بخشی به بازارهای هدف، ارتقای بهره‌وری، و تحلیل دقیق تحولات بازیگران اصلی بازار جهانی فولاد نظیر چین، هند و روسیه ضروری است. این اقدامات می‌توانند ضمن تثبیت جایگاه ایران در بازار جهانی، به افزایش تاب‌آوری و بهره‌وری صنعت فولاد کشور کمک کنند
در چنین شرایطی، نقش سیاست‌گذاری‌های داخلی در تعیین مسیر آینده صنعت فولاد ایران بیش از پیش اهمیت یافته است. با توجه به افت تولید، کاهش سهم در بازار جهانی، و نوسانات قیمت مواد اولیه، بازنگری در سیاست‌های حمایتی، به‌ویژه در حوزه انرژی و زیرساخت، می‌تواند گام نخست در احیای ظرفیت‌های تولیدی کشور باشد. تأمین پایدار برق و گاز برای واحدهای تولیدی، به‌ویژه در فصل‌های پرمصرف، باید در اولویت قرار گیرد تا از اختلال در فعالیت‌های صنعتی جلوگیری شود.
از سوی دیگر، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک، به‌ویژه در بنادر و مسیرهای صادراتی، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش رقابت‌پذیری محصولات ایرانی در بازارهای جهانی کمک کند. در این راستا، تسهیل فرآیندهای گمرکی، بهبود خدمات بندری، و ارتقای ناوگان حمل‌ونقل از جمله اقدامات ضروری هستند.
در حوزه بازار، تنوع‌بخشی به مقاصد صادراتی و انعقاد قراردادهای بلندمدت با کشورهای هدف می‌تواند ثبات بیشتری برای تولیدکنندگان فراهم کند. با توجه به رشد تولید هند و کاهش تولید در چین و روسیه، فرصت‌هایی برای ورود به بازارهای جدید و جایگزینی بخشی از عرضه جهانی وجود دارد. شناسایی این فرصت‌ها و طراحی راهبردهای صادراتی متناسب با تحولات منطقه‌ای و جهانی، نیازمند تحلیل مستمر داده‌ها و تعامل نزدیک با فعالان بازار است.
همچنین، ارتقای بهره‌وری در واحدهای تولیدی از طریق نوسازی تجهیزات، آموزش نیروی انسانی، و به‌کارگیری فناوری‌های نوین می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و افزایش سودآوری کمک کند. در شرایطی که قیمت‌های جهانی تحت فشار قرار دارند، توانایی تولید با هزینه پایین و کیفیت بالا، مزیت رقابتی مهمی برای صادرکنندگان ایرانی خواهد بود.
در نهایت، تقویت نهادهای تنظیم‌گر و ایجاد سازوکارهای شفاف برای رصد بازار، تنظیم قیمت‌ها، و حمایت از تولیدکنندگان، می‌تواند به ایجاد ثبات در بازار داخلی و افزایش اعتماد فعالان اقتصادی منجر شود. این اقدامات، در کنار تعامل سازنده با انجمن‌های بین‌المللی و بهره‌گیری از تجربیات موفق کشورهایی مانند هند، می‌تواند مسیر بازگشت صنعت فولاد ایران به مدار رشد را هموار سازد.
در مجموع، افت تولید فولاد خام ایران در ماه ژوئن ۲۰۲۵ نه‌تنها یک چالش صنعتی، بلکه نشانه‌ای از نیاز به بازنگری در سیاست‌های کلان اقتصادی و صنعتی کشور است. عبور از این دوره نیازمند رویکردی جامع، هماهنگ، و مبتنی بر داده‌های واقعی بازار است؛ رویکردی که بتواند ضمن حفظ جایگاه ایران در بازار جهانی، تاب‌آوری و بهره‌وری صنعت فولاد را در بلندمدت افزایش دهد.
در این مسیر، توجه به تحولات سیاستی در سطح بین‌الملل نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. با افزایش سیاست‌های حمایتی در کشورهای غربی برای تقویت تولید داخلی فولاد و محدودسازی واردات، فضای رقابتی برای صادرکنندگان مانند ایران پیچیده‌تر شده است. این سیاست‌ها، که اغلب با تعرفه‌های جدید، استانداردهای زیست‌محیطی سخت‌گیرانه، و حمایت‌های مالی از تولیدکنندگان داخلی همراه‌اند، می‌توانند موانع جدیدی در مسیر صادرات فولاد ایران ایجاد کنند. از این‌رو، دیپلماسی اقتصادی فعال و مذاکره برای دسترسی به بازارهای هدف، به‌ویژه در آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین، باید در دستور کار قرار گیرد.
در کنار این اقدامات، ارتقای شفافیت در زنجیره تأمین فولاد کشور نیز ضروری است. ایجاد سامانه‌های هوشمند برای رصد تولید، مصرف، و صادرات، می‌تواند به تصمیم‌گیری دقیق‌تر و واکنش سریع‌تر به نوسانات بازار کمک کند. همچنین، تقویت همکاری میان بخش خصوصی و نهادهای دولتی در قالب شوراهای مشورتی یا کارگروه‌های تخصصی، می‌تواند به هم‌افزایی در سیاست‌گذاری و اجرای مؤثرتر برنامه‌ها منجر شود.
از منظر سرمایه‌گذاری، جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت فولاد، به‌ویژه در حوزه فناوری‌های نوین و کاهش آلایندگی، می‌تواند ضمن ارتقای بهره‌وری، جایگاه ایران را در بازارهای جهانی بهبود بخشد. در شرایطی که بسیاری از کشورها به‌دنبال تولید فولاد سبز و کاهش ردپای کربن هستند، حرکت به‌سوی تولید پایدار می‌تواند مزیت رقابتی جدیدی برای ایران فراهم کند.
در نهایت، آموزش و توسعه نیروی انسانی متخصص در صنعت فولاد، به‌ویژه در حوزه‌های فنی، مدیریتی، و تحلیل بازار، باید به‌عنوان یک اولویت راهبردی مورد توجه قرار گیرد. تربیت نسل جدیدی از مدیران و کارشناسان آشنا با تحولات جهانی، فناوری‌های نوین، و الزامات صادراتی، می‌تواند به پایداری و رشد بلندمدت این صنعت کمک کند.
با توجه به مجموعه این عوامل، آینده صنعت فولاد ایران در گرو اتخاذ رویکردی چندبعدی، داده‌محور، و منعطف است. عبور از چالش‌های فعلی و بهره‌برداری از فرصت‌های پیش‌رو، نیازمند هم‌گرایی سیاست‌گذاران، تولیدکنندگان، و فعالان بازار در چارچوبی منسجم و هدفمند خواهد بود. تنها در این صورت است که می‌توان انتظار داشت صنعت فولاد کشور نه‌تنها از رکود فعلی عبور کند، بلکه جایگاه خود را در بازار جهانی تثبیت و تقویت نماید.
منبع:تحلیل بازار
