امید محمدی؛ بازار: بازار خودرو کشور دهه ها است که تصویری روشن و جاودانه از برندهای ژاپنی در ذهن مشتریان ساخته است. برندهایی مانند «تویوتا» و «نیسان» برای خریداران داخلی یادآور دوام بالا، استهلاک پایین و اطمینان خاطر بی بدیل بوده است. از تویوتا کرولای کم استهلاک گرفته تا نیسان ماکسیمای پرقدرت، این خودروها تنها یک وسیله نقلیه نبودند، بلکه به نوعی به معیار سنجش کیفیت و اصالت در بازار تبدیل شدند. نسل های مختلف مشتریان داخلی، برند ژاپنی را مساوی با «خرید مطمئن» می دانستند و این تصویر همچنان در حافظه جمعی جامعه باقی مانده است.
اکنون و پس از سال ها محدودیت واردات خودرو، طی دو سال گذشته دوباره نام برندهای ژاپنی در بازار خودرو بر سر زبان ها افتاده است. ورود مدل های جدید تویوتا و نیسان به بازار کشور امیدها را برای بازگشت کیفیت گذشته زنده کرده است؛ اما واقعیت این بار با گذشته تفاوت جدی دارد. خودروهایی که امروز وارد کشور می شوند، دیگر در خطوط تولید ژاپن ساخته نشدند، بلکه بخش بزرگی از آن ها در قالب سرمایه گذاری های مشترک در چین و توسط شرکت های چینی مونتاژ می شوند. این تغییر بنیادین، تردیدهای مهمی را در ذهن خریداران می تواند ایجاد کند که آیا این خودروها همان کیفیت افسانه ای دهه های گذشته را دارند؟ یا اینکه، آیا مونتاژ در چین، به معنای کاهش اعتمادپذیری و دوام خواهد بود؟ و مهم‌تر از همه، وقتی یک خودروی میان رده «چینی-ژاپنی» در بازار کشور با قیمتی چند برابر ارزش واقعی فروخته می شود، آیا مشتریان داخلی در واقع هزینه کیفیت را می پردازد یا قربانی ساختار معیوب بازار و تعرفه های سنگین است؟ در ادامه به بررسی وضعیت کیفیت خودروهای نیسان و تویوتا مونتاژی چین خواهیم پرداخت؛
«کرولا» و «کمری» که از خطوط تولید چین روانه بازار کشور شدند، روی کاغذ همچنان «ژاپنی» محسوب می شوند، اما در واقع کیفیت آن ها دیگر بازتاب مستقیم مهندسی و تولید ژاپنی نیست
سرمایه گذاری مشترک و تولید چینی با برند ژاپنی
برای درک واقعیت امروز صنعت خودرو در دنیا، باید به مدل تولید این خودروها توجه کرد. برندهای ژاپنی سال ها است که در چین از طریق سرمایه گذاری های مشترک با خودروسازان چینی فعالیت می کنند. نیسان با «دانگ فنگ موتور» و تویوتا با «FAW» و «GAC» همکاری دارند و بسیاری از مدل هایی که با برند ژاپنی شناخته می شوند، در حقیقت محصول همین زنجیره های چینی هستند.
نمونه بارز آن، نیسان سیلفی (این خودرو را با نام سنترا نیز در بازارهای جهانی می شناسند) است که امروز در چین تولید و سپس به کشور وارد شده است. یا برخی مدل های تویوتا مانند «کرولا» و «کمری» که از خطوط تولید چین روانه بازار کشور شدند، روی کاغذ همچنان «ژاپنی» محسوب می شوند، اما در واقع کیفیت آن ها دیگر بازتاب مستقیم مهندسی و تولید ژاپنی نیست.
کیفیت واقعی یا تصور ذهنی؟
در ارزیابی کیفیت، خودروهای ژاپنی که در کشور چین مونتاژ شدند، در داده های معتبر بین المللی تصویری متفاوت ارائه می دهند. موسسه جی. دی. پاور در گزارش سالانه خود درباره کیفیت اولیه خودروها در چین، اعلام کرده که برندهایی مانند نیسان و تویوتا عملکردی خوب اما نه خارق العاده دارند. به طور متوسط، این خودروها در رده های میانی جدول قرار می گیرند و از نظر مشکلات گزارش شده، تفاوت معناداری با برندهای کره ای یا حتی برخی چینی های نسل جدید ندارند.
این واقعیت با ذهنیت مشتریان ایرانی کیلومترها فاصله دارد. در ایران همچنان این تصور وجود دارد که خودرو با برند تویوتا یا نیسان الزاما برابر با همان کیفیت «افسانه ای ژاپنی» است؛ در حالی‌که در بازار جهانی، بسیاری از این محصولات در دسته خودروهای میان رده قرار می گیرند.
یکی از نقاط ضعف بارز در محصولات جدید نیسان، به ویژه در مدل سیلفی، گیربکس CVT است. گزارش های متعددی از بازار «چین» و حتی آمریکا نشان می دهد که این گیربکس ها دچار مشکلاتی مانند تاخیر در شتاب گیری و استهلاک زودرس می شوند
ضعف‌های فنی؛ از گیربکس CVT تا فراخوان های گسترده
یکی از نقاط ضعف بارز در محصولات جدید نیسان، به ویژه در مدل سیلفی، گیربکس CVT است. گزارش های متعددی از بازار «چین» و حتی آمریکا نشان می دهد که این گیربکس ها دچار مشکلاتی مانند تاخیر در شتاب گیری و استهلاک زودرس می شوند. فراخوان های رسمی نیسان طی سال های اخیر برای اصلاح یا تعویض این گیربکس ها به روشنی این چالش را نشان داده است.
در مورد تویوتا نیز هرچند تصویر عمومی از این برند مثبت تر است، اما در «بازار چین» مواردی از فراخوان به دلیل نقص های ایمنی و مشکلات نرم افزاری انجام شده است. به بیان دیگر، حتی این برند پرآوازه نیز از مشکلات فنی در امان نبوده است. حال فرض کنید که این مشکلات فنی که در مونتاژ برندهای تویوتا و نیسان در چین بیشتر دیده می شود، برای مشتریان داخلی ایجاد شود. در چنین شرایطی با فقدان قطعات یدکی مورد نیاز و ضعف شبکه خدمات پس از فروش خودروهای وارداتی، کیفیت برندهای ژاپنی مذکور را زیر سوال خواهد برد.
واقعیت تلخ بازار ایران؛ قیمت چند برابر و کیفیت میان رده
اگر بُعد اقتصادی واردات را بررسی کنیم، شکاف بزرگ تری نمایان می شود. یک نیسان سیلفی در بازار چین کمتر از ۲۰ هزار دلار قیمت دارد؛ اما همین خودرو در ایران با توجه به تعرفه های سنگین، هزینه های واردات و ساختار غیرشفاف بازار، با قیمتی بیش از ۳۵ هزار دلار عرضه می شود. (قیمت این خودرو در شرکت نامی خودرو برای مدل ۲۰۲۳ حدود ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان است که با احتساب دلار ۹۴ هزار تومانی بیشتر از ۳۵ هزار دلار قیمت دارد.)
به بیان ساده، مشتریان داخلی بهایی معادل یک خودروی لوکس اروپایی یا ژاپنی را می پردازند، اما در عمل خودرویی میان رده با کیفیت متوسط تحویل می گیرد. این تناقض، اعتماد مصرف کننده را خدشه دار خواهد کرد و با بازگشت برندهای ژاپنی به کشور کمتر از آنچه انتظار می رفت، موجب رضایت مندی مشتریان خواهد شد.
شیوه قیمت گذاری در کشور به هیچ وجه تناسبی با ارزش واقعی این خودروها در بازار جهانی ندارد
چالش مونتاژ چینی و قیمت ایرانی برای مشتریان داخلی
بازگشت برندهای ژاپنی به ایران، اگرچه نوید بخش تنوع و ارتقای نسبی بازار بود، اما با واقعیتی متفاوت همراه شده است. خودروهایی که امروز با برند تویوتا یا نیسان به کشور وارد می شوند؛ در بهترین حالت خودروهایی میان رده و مونتاژ چین هستند، نه تولید باکیفیت ژاپن، مشکلات فنی در گیربکس و برخی سیستم های دیگر، تصویر افسانه ای گذشته را کم رنگ کرده است. شیوه قیمت گذاری در کشور به هیچ وجه تناسبی با ارزش واقعی این خودروها در بازار جهانی ندارد.
در چنین شرایطی، آینده واردات خودروهای ژاپنی به ایران بیش از هر چیز به اصلاح سیاست های تعرفه ای، شفافیت در واردات و ارتقای نظام خدمات پس از فروش وابسته است. در غیر این صورت، مصرف کننده ایرانی همچنان بهای یک محصول لوکس جهانی را خواهد پرداخت، بی آنکه کیفیتی در تراز آن دریافت کند.
منبع:تحلیل بازار
