در این مطلب آخرین خودرو به پیشرانه هایی که با مشقت فراوان طراحی و تولید شدند ولی در دسته موتور های که به تولید نرسیدند قرار گرفتند می پردازیم.
یکی از اصلی‌ترین و چالش‌برانگیزترین مشکلات مصرف‌کنندگان ایرانی حین خرید خودروی داخلی، انتخاب خودرویی است که از پیشرانه مناسب و دارای استانداردهای روز برخوردار باشد.
در بین دو خودروساز اصلی، وضعیت ایران‌خودرو با اختلاف بسیار زیادی از سایپا بهتر است، چراکه سایپا در عمل تنها موتور پراید را برای خودرو های سواری دارد که به مرور زمان انواع و اقسام تغییرات و بلاها را بر سر آن آورده و به اسم یک موتور جدید، آن را روی یک فیس‌لیفت جدید سوار و روانه بازار کرده است.
در این بین هرگاه در مورد موضوع پیشرانه‌ها در ایران صحبتی به میان بیاید، چند سوال و چالش تکراری مطرح می‌شوند؛ مانند اینکه:
چرا با اینکه برای بیش از ۴۵ سال مالک هر دو خودروسازی دولت بود، آن‌ها را مجبور به اشتراک‌گذاری موتور با یکدیگر نکرد؟
یا چرا موتور های که به تولید نرسیدند با هزینه‌های گزاف طراحی و ساخته شدند، اما هیچگاه بر روی هیچ خودرویی نصب نشدند؟
پولی که از جیب همه مردم خرج شد؛ اما سودش در هیچ جیبی نرفت
در پاسخ به اینکه چرا دو خودروساز دولتی هیچگاه از موتور مشترک استفاده نکردند، مانند بسیاری از سوالات دیگری که با صنعت خودروی ایران در ارتباط هستند، با منطق، اقتصاد و صنعت نمی‌توان پاسخ داد، اما قطعاً اگر موتوری مانند TU5 روی خودروهایی مثل کوییک و اطلس نصب می‌شد، این خودروها برای خریدارانشان که قشر جوان یا متوسط جامعه هستند، رضایت و جذابیت بیشتری را به همراه داشت، چراکه خانواده ۲۰۶ اتاق بزرگی ندارند و در سوی دیگر تمام خودروهای توسعه‌یافته بر روی پلتفرم پراید پیشرانه متناسب و به روز ندارند.
یا در مثالی دیگر نصب موتور EF7 روی خودروی شاهین که از یک پلتفرم به روز، طراحی زیبا و اتاقی ایمن بهره می‌برد، می‌توانست خودرویی به مراتب بهتر را روانه بازار کند، هرچند که در نهایت سایپا به سراغ نمونه ای همانند TU5+ رفت و هنوز هم تنها یک دوره توانسته است با این پیشرانه شاهین را روانه بازار کند، اما این اقدام چیزی از تلخی درام خودروسازی ایران کم نمی‌کند.
آغاز طراحی موتورهای مخصوص موزه ایران‌خودرو
موضوعی که شاید کمتر به آن پرداخته شده باشد، هزینه‌های گزافی است که ایران‌خودرو برای طراحی و ساخت موتورهای گوناگون از جیب دولت و مردم پرداخت کرد، اما هیچگاه این موتورها مورد استفاده قرار نگرفتند.
سال ۱۳۸۴ بود که ایران‌خودرو با هزینه ۸۰ میلیون دلاری و با همکاری شریک F.E.V آلمان تصمیم به طراحی و ساخت خانواده موتورهای EF در ایران کرد. امروز اغلب مردم از این خانواده موتور، تنها قوی‌ترین نسخه آن یعنی EF7 و نسخه توربوشارژ آن را می‌شناسند، اما خانواده موتورهای EF شامل ۳ موتور بود که شامل EF4،EFD و EF7 بود. اولین نسخه آن یعنی EF4 به نوعی برای جایگزین شدن با موتور محبوب TU5 طراحی شد و در سال ۱۳۹۰ که آغاز تحریم‌های جهانی بر علیه خودروسازی ایران بود، رسانه‌ها خبر استفاده از این موتور را اعلام کردند، اما هنوز هم بعد از ۱۴ سال این موتور روی هیچ خودرویی نصب نشده است و این پیشرانه جزء موتور هایی شد که هیچگاه به تولید نرسیدند.
طراحی بی‌فایده دو پیشرانه؛ موتور دیزلی + کپی برابر اصل TU5
EFDنسخه دیزل خانواده موتور EF بود که هم نسخه تنفس طبیعی و هم توربوشارژر داشت، واقعیت این است که شاید برخی اسم مدل اول را شنیده باشند، اما بعید است که تعداد افراد زیادی از نام این پیشرانه هم مطلع باشند، یک پیشرانه ۴ سیلندر خطی با حجم ۱.۴ لیتر و ۱۶ سوپاپ که توانایی تولید ۱۰۳ اسب‌بخار توان و ۱۲۵ نیوتن‌متر گشتاور را با مصرف ترکیبی ۵.۲ لیتر گازوئیل در هر ۱۰۰ کیلومتر داشت، اما خب متأسفانه این موتور نیز تمام پتانسیل‌هایش را با خود به گور برد.
دست آخر هم که نوبت به EF7، یعنی خوش‌شانس‌ترین موتور این خانواده که توانست از دست ایران‌خودرو جان‌سالم به در ببرد و در نهایت به خط تولید برسد، اما خب این موتور هم پس از چند سال صاحب نسخه پلاس شد و سپس نسخه توربو آن هم دست‌خوش ارتقا شد تا دو کد فنی جدید با نام‌های EFP و TCP روانه بازار شوند.
این موتورها تنها بخشی از حکایت تلخ به‌باد رفتن پول، وقت، منابع و انگیزه متخصصان ایرانی در صنعت خودرو بود، اما متأسفانه پایان کار نبود و از سوی دیگر نکته تلخ‌تر این است که هیچ‌کس و هیچ‌نهادی هیچگاه هیچ‌یک از مسئولان این پروژه و شرکت را مواخذه نکرد یا حتی از آن‌ها سوالی نپرسید.
سوالی مانند اینکه چرا موتوری مثل EF4 را که نمونه آن یعنی TU5 در کشور بود ساختید و بدتر از آن چرا وقتی ساختید، هیچگاه آن‌را وارد خط تولید نکردید.
یا اینکه چرا موتوری پایه‌گازسوز ساختید، اما تعداد تولید نسخه دوگانه‌سوز آن نسبت به نسخه بنزینی آن کمتر از ۵۰ درصد است؟ گویا این سرمایه و منابع در گلوی مدیران وقت شرکت ایران‌خودرو گیر کرده بود.
موتورهایی که در زمان طراحی به روز بودند؛ اما نه در زمان تولید
موتورهای ۳سیلندر ایران‌خودرو
ایران‌خودرو در ادامه فرایند طراحی و عدم تولید، بله درست خواندید، در حال حاضر اتفاقی در ایران‌خودرو تا به امروز رخ داده است طراحی و عدم تولید است؛ سال ۱۳۹۵ با همکاری کمپانی ماهله آلمان اقدام به طراحی یک خانواده موتور سه سیلندر کرد. به دلیل آغاز تحریم‌ها، این همکاری طی سال ۹۷ به حالت تعلیق درآمد و ایپکو مجبور شد تا به تنهایی فرایند طراحی موتور سه سیلندر ایران‌خودرو را ادامه داد. این پیشرانه نهایتاً در اواسط سال ۱۴۰۰ مورد تست قرار گرفت و در سال ۱۴۰۲ نیز به طور رسمی در نمایشگاه‌های مرتبط به نمایش گذاشته شد. در حال حاضر ۴ مدل از سری موتورهای سه سیلندر ایران‌خودرو (IK3) در فهرست تولید قرار گرفته‌اند که تمام آن‌ها دارای برخی مشخصات مشترک مانند برخورداری از حجم ۱ تا ۱.۳ لیتر، ۳ سیلندر و ۱۲ سوپاپ و مصرف سوخت زیر ۶ لیتر هستند.
موتور۳F3H: پرقدرت‌ترین موتور این خانواده است که می‌تواند با حجم ۱.۳ لیتری خود و فناوری توربوشارژر و تزریق مستقیم سوخت، ۱۴۹ اسب‌بخار توان و ۲۴۰ نیوتن‌متر گشتاور را با نوشیدن ۵.۵ لیتر بنزین تولید کند.
موتور۳F3N: نسخه تنفس طبیعی ۱.۳ لیتری که ۸۷ اسب‌بخار قدرت و ۱۲۲ نیوتن‌متر گشتاور را با مصرف سوخت ترکیبی ۵.۴ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر در اختیار راننده می‌گذارد.
موتور۳F3L: یک موتور ۱.۳ لیتری توربوشارژر که با سوخت CNG نیز سازگاری بالایی دارد و ۱۲۱ اسب‌بخار توان و ۱۸۵ نیوتن‌متر گشتاور را با مصرف ۵.۴ لیتر سوخت به ازای هر ۱۰۰ کیلومتر پیمایش می‌تواند تولید کند.
موتور۳FON: کوچک‌ترین عضو این خانواده نیز با حجم ۱ لیتر و تنفس طبیعی که ۷۲ اسب و ۹۸ نیوتن‌متر گشتاور را در نهایت توان خود می‌تواند تولید کند؛ گزینه‌ای مناسب برای خودروهای شهری، میکروکارها و … است.
این موتورها بارها قرار شده است تا روی خودروهای ایران‌خودرو نصب شود، مشهورترین محصولی هم که قرار بوده روی آن نصب شود، تارا بوده است. احتمال اینکه این موتورها هم به موزه تاریخ ایران‌خودرو روانه شوند، اصلاً کم نیست، چراکه با تغییر مدیریت شرکت و همچنین تغییر فرایندهای تولید خودرو در دنیا و ایران ممکن است تا زمان آماده شدن این موتورها، تکنولوژی آن‌ها نیز قدیمی شود و از سوی دیگر چالش تامین قطعات این خودروها در شرایط فعلی کار آسانی نیست. خانواده پیشرانه ۳ سیلندر ایران خودرو در دسته موتور های که هیچگاه به تولید نرسیدند قرار دارد.
خواندنی: پیشرانه IK3 ایران خودرو ؛ موتور ۳ سیلندر ایران خودرو چه مشخصاتی دارد؟
