بازار؛ گروه آب و انرژی: اخیرا زمزمه‌هایی درباره فعالیت‌های غیرقانونی برخی پالایشگاه‌های کوچک، از جمله قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی، بار دیگر توجهات را به خود جلب کرده است.
منابع آگاه گزارش داده‌اند که تعدادی از این پالایشگاه‌ها، با سوءاستفاده از رانت‌های مواد اولیه و اختلاف قیمت فرآورده‌های نفتی در داخل و خارج از کشور، اقدام به قاچاق می‌کنند. با این حال، نبود اظهارات شفاف از سوی وزارت نفت و وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت)، و همچنین سکوت مدیران این پالایشگاه‌ها، وضعیت را پیچیده‌تر کرده و پرسش‌های بی‌پاسخی را در افکار عمومی ایجاد کرده است.
پالایشگاه نفت آفتاب، بزرگ‌ترین پالایشگاه خصوصی کشور واقع در بندرعباس است. این پالایشگاه به دلیل شایعات مربوط به قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی، در کانون توجه قرار گرفته است و برخی منابع ادعا کرده‌اند که خوراک این پالایشگاه به دلیل تخلفات احتمالی قطع شده و در حال حاضر قادر به ادامه تولید نیست. این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که هیچ مقام رسمی یا نهادی تاکنون این گزارش‌ها را تأیید یا تکذیب نکرده است
یکی از پالایشگاه‌هایی که نامش در این گزارش‌ها مطرح شده، پالایشگاه نفت آفتاب، بزرگ‌ترین پالایشگاه خصوصی کشور واقع در بندرعباس است. این پالایشگاه به دلیل شایعات مربوط به قاچاق سوخت و فرآورده‌های نفتی، در کانون توجه قرار گرفته است و برخی منابع ادعا کرده‌اند که خوراک این پالایشگاه به دلیل تخلفات احتمالی قطع شده و در حال حاضر قادر به ادامه تولید نیست. این ادعاها در حالی مطرح می‌شود که هیچ مقام رسمی یا نهادی تاکنون این گزارش‌ها را تأیید یا تکذیب نکرده است.
خبرنگار ما برای پیگیری این موضوع، در جریان نمایشگاه نفت به سراغ پالایشگاه نفت آفتاب رفت تا با دوستی، رئیس هیئت مدیره این پالایشگاه، گفت‌وگو کند.
با وجود پیگیری‌های مکرر، این مقام پالایشگاه آفتاب از پاسخگویی به سؤالات خودداری کرد و هیچ توضیحی درباره وضعیت تولید، قطع احتمالی خوراک، یا شایعات قاچاق ارائه نداد.
این سکوت، که نه‌تنها از سوی مدیران پالایشگاه آفتاب، بلکه از سوی مقامات وزارت نفت و صمت نیز ادامه دارد، ابهامات را تشدید کرده و گمانه‌زنی‌ها درباره فعالیت‌های غیرقانونی این پالایشگاه‌ها را تقویت کرده است.
قاچاق سوخت در ایران، به دلیل اختلاف قابل‌توجه قیمت فرآورده‌های نفتی یارانه‌ای با بازارهای کشورهای همسایه، پدیده‌ای دیرینه است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که شبکه‌های قاچاق، با استفاده از زیرساخت‌های پیچیده مانند انبارهای مخفی و انشعابات غیرقانونی، سالانه حجم قابل‌توجهی سوخت را از کشور خارج می‌کنند. در این میان، پالایشگاه‌های کوچک، که به دلیل انعطاف‌پذیری و موانع بروکراتیک کمتر، جذابیت بالایی برای سرمایه‌گذاری دارند، گاهی ممکن است به بستری برای چنین فعالیت‌هایی تبدیل شده‌اند.
یکی از موارد جنجالی اخیر، توقیف یک کشتی حامل ۱۰ میلیون لیتر فرآورده نفتی متعلق به یک پالایشگاه خصوصی در هرمزگان بود که به اتهام قاچاق سوخت توسط دادگستری این استان متوقف شد.
این پرسش اساسی مطرح است که اگر پالایشگاه‌هایی مانند آفتاب درگیر قاچاق سوخت باشند، چرا پرونده‌های آن‌ها با جدیت پیگیری نمی‌شود تا جلو این اقدامات گرفته شود و اگر این گزارش‌ها صرفاً شایعه هستند، چرا مقامات دولتی و مدیران پالایشگاه‌ها با اصل شفافیت، ماجرا را روشن نمی‌کنند؟ نبود پاسخ‌های روشن، می‌تواند سرمایه‌گذاری در این بخش را نیز با ریسک‌های بیشتری مواجه سازد.
کارشناسان معتقدند که نبود نظارت کافی، فقدان تجهیزات اندازه‌گیری دقیق (مانند میتر) در پالایشگاه‌ها، و روابط مالی غیرشفاف بین پالایشگاه‌های کوچک و دولت، زمینه‌ساز چنین تخلفاتی شده است
کارشناسان معتقدند که نبود نظارت کافی، فقدان تجهیزات اندازه‌گیری دقیق (مانند میتر) در پالایشگاه‌ها، و روابط مالی غیرشفاف بین پالایشگاه‌های کوچک و دولت، زمینه‌ساز چنین تخلفاتی شده است.
پالایشگاه‌های کوچک، که به دلیل بازدهی سریع (۲ تا ۳ سال) و امکان صادرات آسان‌تر، مورد حمایت سیاست‌گذاران قرار گرفته‌اند، می‌توانند نقش مهمی در افزایش تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی ایفا کنند. اما بدون نظارت دقیق، همین مزیت‌ها می‌توانند به فرصتی برای سوءاستفاده تبدیل شوند.
در این خصوص چندی پیش ناصر عاشوری، دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش نفت، پیش‌تر هشدار داده بود که سیاست‌های نادرست و کاهش سودآوری پالایشگاه‌ها، توسعه این صنعت را متوقف کرده و می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات بیشتری شود.
وزارت نفت و صمت، به‌عنوان متولیان اصلی صنعت پالایش، تاکنون موضع مشخصی درباره این شایعات اتخاذ نکرده‌اند. این سکوت، در کنار خودداری مدیران پالایشگاه‌هایی مانند آفتاب از پاسخگویی، نه‌تنها به ابهامات دامن زده، بلکه این تصور را ایجاد کرده که ممکن است اراده‌ای برای پیگیری جدی این تخلفات وجود نداشته باشد
در پایان، این وضعیت پیچیده نشان‌دهنده نیاز فوری به شفافیت و پاسخگویی در صنعت پالایش است. اگر شایعات درباره قاچاق سوخت توسط پالایشگاه‌های کوچک صحت داشته باشد، نهادهای نظارتی باید با قاطعیت وارد عمل شوند تا از هدررفت منابع ملی جلوگیری کنند.
اما اگر این گزارش‌ها نادرست هستند، وظیفه وزارت نفت، صمت و مدیران پالایشگاه‌هاست که با ارائه اطلاعات روشن، اعتماد عمومی را بازسازی کنند. تا زمانی که این ابهامات برطرف نشود، صنعت پالایش، که یکی از ستون‌های اقتصاد ایران است، در معرض آسیب‌های جدی قرار خواهد داشت.
منبع:تحلیل بازار
