خبرگزاری تسنیم – علیرضا مکتبدار*; در عصر امروز که جهان با سرعتی سرگیجهآور در حال تغییر است و امواج متوالی تحولات فرهنگی، اجتماعی و فناوری زندگی بشر را فراگرفته است، موضوع هویت دینی نسل جوان به یکی از چالشهای اساسی جوامع اسلامی تبدیل شده است. در این میان حوزه های علمیه به عنوان مراکز تولید و بازتولید معارف دینی مسئولیت سنگینی بر عهده دارند. این مقاله به بررسی ابعاد این مسئولیت و راهکارهای عملی آن می پردازد.
بحران هویت در نسل جوان
جوانان امروز در تقاطع دو جهان قرار دارند. دنیایی که والدین و اجدادشان در آن زندگی می کردند و دنیای جدیدی که با سرعت فوق العاده ای در حال شکل گیری است. این موضع میانی سوالات عمیقی را در ذهن آنها ایجاد کرده است. دسترسی آسان به اطلاعات از طریق اینترنت، مواجهه با افکار گوناگون و گاه متناقض، و فاصله آموزه های سنتی دینی با واقعیت های زندگی مدرن، همگی منجر به چالش برانگیز هویت دینی در میان جوانان شده است.
در مواجهه با این وضعیت، برخی از جوانان به بیتفاوتی دینی گرایش پیدا میکنند، برخی دیگر دین را صرفاً به عنوان یک هویت فرهنگی بدون درک عمق معنوی آن حفظ میکنند و برخی به دنبال درک جدید و معاصر از دین هستند. در این میان پرسش اساسی این است که حوزه های علمیه چه نقشی در شکل گیری هویت دینی سالم و پویا نسل جوان می توانند داشته باشند؟
درک دقیق مخاطب؛ اولین قدم
حوزه های علمیه برای ایفای مؤثر نقش خود ابتدا باید نسل جوان امروز را به درستی بشناسند. جوانان امروزی با نسل های گذشته تفاوت های اساسی دارند. آنها در دنیای دیجیتال بزرگ شدهاند، دسترسی فوری به اطلاعات دارند، بیشتر پرسشگر و انتقادگر هستند و انتظار دارند پاسخهای قانعکننده و منطقی دریافت کنند، نه اینکه فقط حرفهای گذشته را تکرار کنند.
این نسل از جوانان دین را نه به عنوان مجموعه ای از قوانین تحمیلی، بلکه به عنوان منبع معنا بخشیدن به زندگی می جویند. آنها می خواهند بدانند چگونه دین می تواند به سؤالات اساسی آنها در مورد معنای زندگی، عدالت، آزادی و خوشبختی پاسخ دهد. از این رو حوزه های علمیه باید از رویکردهای تلقین گرایانه فاصله گرفته و به سمت گفت وگو و تعامل معنادار با جوانان بروند.
بازنگری در روش های آموزشی
یکی از مهمترین وظایف حوزه های علمیه، بازنگری در شیوه های آموزشی است. نظام آموزشی سنتی حوزه که بیشتر مبتنی بر حفظ متون و تکرار توضیحات کهن است، دیگر نمی تواند پاسخگوی نیازهای شناختی نسل جوان باشد. حوزه ها باید به سمت روش های تعاملی، پژوهش محور و مسئله محور حرکت کنند.
آموزش علوم دینی باید با مسائل زندگی واقعی جوانان مرتبط باشد. بحث های اخلاقی نباید به تکرار فضایل و رذایل محدود شود، بلکه باید به چالش های اخلاقی معاصر مانند اخلاق در فضای مجازی، عدالت اجتماعی، محیط زیست و حقوق بشر بپردازد. فقه باید از چارچوب های صرفا سنتی خارج شود و به فقه مدرن تجارت، فقه پزشکی و فقه اجتماعی توجه ویژه ای داشته باشد.
پرورش دانش آموزان با دیدگاه معاصر
حوزه های علمیه باید طلابی تربیت کنند که نه تنها در علوم سنتی اسلامی مسلط باشند، بلکه با علوم انسانی، اجتماعی و حتی طبیعی نیز آشنا باشند. روحانیونی که می خواهند با نسل جوان ارتباط برقرار کنند باید زبان آنها را بفهمند، با دغدغه هایشان آشنا باشند و بتوانند وارد گفتمان معاصر شوند.
این امر مستلزم آن است که دروسی مانند جامعه شناسی، روانشناسی، فلسفه معاصر و مطالعات رسانه در برنامه درسی این رشته گنجانده شود. دانشجویانی که از این دوره ها بهره مند می شوند، می توانند پل مؤثرتری بین سنت دینی و مدرنیته ایجاد کنند.
حضور فعال در فضاهای عمومی
حوزه های علمیه نباید خود را در برج عاج انزوا محبوس کنند. باید در فضای عمومی حضور فعال و موثر داشته باشند. این حضور می تواند از طریق رسانه های جمعی، فضای مجازی، برگزاری نشست های علمی و فرهنگی در دانشگاه ها و مشارکت در گفت و گوهای اجتماعی انجام شود.
امروزه بسیاری از جوانان اطلاعات دینی خود را نه از منبرها و کتب سنتی، بلکه از اینترنت و شبکه های اجتماعی به دست می آورند. مساجد باید در این فضا حضور داشته باشند و محتوای دینی اصیل، جذاب و قابل فهم تولید کنند. این امر مستلزم تربیت دانشآموزانی است که با فناوریهای جدید آشنا باشند و بتوانند از آن برای ارتقای آموزش دینی استفاده کنند.
تقویت بعد معنوی و اخلاقی
در کنار بعد شناختی، بعد معنوی و اخلاقی دین نیز باید مورد توجه قرار گیرد. بسیاری از جوانان به دنبال تجربه معنوی و عمیق دین هستند. حوزه ها باید به عرفان، اخلاق عملی و خودآموزی بیشتر توجه کنند و نشان دهند که دین صرفاً مجموعه احکام نیست، بلکه مسیر تعالی انسان و تقرب به خداوند است.
برگزاری جلسات معنوی، محافل ذکر و دعا و برنامه های آموزشی می تواند به تقویت این بعد کمک کند. جوانان باید احساس کنند که دین فقط برای آخرت نیست، بلکه می تواند باعث آرامش، معنا و هدف در زندگی دنیوی آنها شود.
هویت دینی نسل جوان در گرو تعامل سازنده سنت و مدرنیته است و حوزه های علمیه می توانند نقش اساسی در تسهیل این تعامل داشته باشند. این امر مستلزم تغییر در ساختار، روش ها و نگرش های حوزه است. حوزههایی که بتوانند خود را با نیازها و چالشهای عصر همسو کنند، میتوانند نسلی از جوانان متدین، آگاه و متعهد تربیت کنند که نه تنها دین را حفظ کنند، بلکه آن را در بستر زندگی معاصر زنده و پویا نگه دارند. این مهم ترین وظیفه بر دوش حوزه های علمیه در عصر حاضر است.
* سردبیر مجله عربی الآفاق
انتهای پیام/
منبع:تسنیم
