در برنامه تیتر شنبه ۳۱ آذر ۱۴۰۴ سعی کردیم تصویری جامع از مهم ترین متغیرهای موثر بر اقتصاد ایران ارائه دهیم؛ از تحلیل گزارش جدید مرکز پژوهش های مجلس درباره هزینه کرد بودجه ۱۴۰۴ و سهم بالای حقوق و دستمزد در رشد هزینه های دولت تا تداوم رکود بی سابقه اقتصاد کشور بر اساس شاخص مدیران خرید.
در ادامه آخرین تحولات بازار مسکن تهران، پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آلودگی هوا، روند صادرات و واردات مس، تحرکات بازار نقره در برابر طلا و همچنین محورهای اصلی شماره جدید هفته نامه تجارت فردا با عنوان «انگل های بودجه» بررسی شد. موضوعاتی که هر کدام بخشی از تصویر پیچیده اقتصاد امروز ایران را روشن می کند.
مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی که اخیرا منتشر کرده است، میزان هزینهکردن قانون بودجه سال ۱۴۰۴ را تحلیل کرده و آن را با قانون سال ۱۴۰۳ و عملکرد آن مقایسه کرده است. از آنجایی که فصل بودجه نزدیک بود و دولت باید لایحه بودجه ۱۴۰۵ را در دی ماه سال جاری به مجلس ارائه کند، بررسی دقیق هزینه های دولت و چالش های مربوط به بودجه از اهمیت بالایی برخوردار است. لذا در یادداشت پیش رو به بررسی گزارش مرکز پژوهش های مجلس در خصوص هزینه های بودجه سال ۱۴۰۴ پرداخته ایم.
نیمی از رشد اعتبارات مربوط به حقوق است
هزینه های عمومی قانون بودجه سال ۱۴۰۴ شامل اعتبارات هزینه ای، سرمایه ای و تملک دارایی های مالی است.
بررسی ها نشان می دهد اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی های مالی در قانون بودجه سال ۱۴۰۴ نسبت به قانون سال ۱۴۰۳ رشد چشمگیری داشته است. به این ترتیب بیش از نیمی از رشد هزینه های عمومی دولت که ۹۳ درصد افزایش داشته، مربوط به امور جاری یا همان اعتبارات هزینه ای بوده و ۳۰ درصد آن نیز ناشی از بازپرداخت تعهدات مالی بوده است. لازم به ذکر است که بیشترین اعتبارات هزینه ای مربوط به حقوق و دستمزد است و بنابراین می توان نتیجه گرفت که بخش قابل توجهی از رشد هزینه های دولت در سال جاری نسبت به سال گذشته مربوط به حقوق و دستمزد کارکنان دولت است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، یکی از اقلام قابل توجه بودجه ۱۴۰۴ رشد زیاد سایر اعتبارات از جمله اعتبارات متفرقه است. دلیل اصلی این افزایش کسری هدفمندی یارانه ها به دلیل عدم تعادل انرژی، قانون تناسب حقوق بازنشستگان و عرضه محصولات از اتاق پایاپای است.
در زمینه تملک داراییهای مالی، اگرچه اضافه شدن برخی تعهدات مالی دولت که قبلاً در بودجه نبود به ردیفهای بودجه، اتفاق مثبتی تلقی میشود، اما رشد چشمگیر سهم اعتبارات تملک داراییهای مالی از هزینههای عمومی دولت در قانون ۱۴۰۴ به ۲۰ درصد، نگرانی قابلتوجهی را نسبت به کاهش بودجه در سالهای آتی ایجاد کرده است. در حوزه تملک داراییهای مالی، پرداخت بدهیهای دولت به صندوق بازنشستگی، افزایش سرمایه بانکهای دولتی و پرداخت سایر بدهیهای دولتی موجب رشد بیسابقه این نوع اعتبارات شده است. این بی سابقه است.
تلاطم در عملکرد هزینههای دولت در سالهای اخیر
از سوی دیگر، عملکرد رشد هزینه های دولت و مقایسه آن با قانون که در دهه ۹۰ روند نسبتاً ثابتی داشت، از سال ۱۴۰۰ تا کنون دچار نوسانات زیادی شده است به طوری که در برخی سال ها عملکرد هزینه ای دولت از قانون فراتر رفته و در برخی سال ها برعکس این اتفاق افتاده است. به گفته کارشناسان مرکز پژوهش های مجلس، این حادثه احتمالا در اثر سه عامل رخ داده است. مورد اول افزایش کسری هدفمندی یارانه ها، رشد سهم سود اوراق و تناسب حقوق بازنشستگان است. همچنین سیاست انقباضی دولت در یک سال به ناچار منجر به گسترش در سال آینده شده است. از سوی دیگر میانگین تورم که در دهه ۹۰ حدود ۲۰ درصد بود، در سال های اخیر به نزدیک به ۴۰ درصد افزایش یافته است.
بودجه عمرانی، ضربه گیر کسری بودجه دولت
ارقام و داده ها حاکی از آن است که از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۳ بودجه عمرانی محقق شده کمتر از رقم مصوب بوده است. کارشناسان عدم تحقق منابع درآمدی لازم و تخصیص بخشی از بودجه عمرانی برای تامین کسری اعتبارات هزینه ای را عامل این حادثه دانسته اند.
شاخص دیگری که این پدیده را نشان می دهد، نسبت تحقق عملکرد به تایید است. به طوری که در چند سال گذشته این نسبت برای اعتبارات هزینه ای ۹۵ درصد و برای اعتبارات عمرانی ۷۱ درصد برآورد شده است.
در نهایت به گفته کارشناسان، عدم هدفمندی یارانه ها، کمبود منابع تامین محصولات، عدم تعادل نظام بازنشستگی و افزایش بار مالی اوراق بدهی از جمله چالش های بودجه ۱۴۰۴ است. عواملی که می تواند در سال های آینده مشکلات زیادی را برای دولت ایجاد کند. بنابراین لازم است سیاستگذار به فکر کوچک شدن و کاهش حجم دولت و در نتیجه کاهش کسری بودجه باشد. اگر این اتفاق بیفتد می تواند تا حدودی تورم را کنترل کند.
رکود ۲۰ ماهه اقتصاد ایران ادامه دارد
آخرین گزارش شاخص مدیران خرید (شمخ) با عدد ۴۶.۶ نشان می دهد که فعالیت اقتصادی ایران در آبان ماه ۱۴۰۴ همچنان در رکود به سر می برد و شاخص کل برای بیستمین ماه متوالی زیر ۵۰ باقی مانده است. این روند باثبات نشان دهنده ضعف تقاضا، کاهش سفارشات جدید و اختلال در زنجیره تامین شرکت ها است و نشان می دهد که اقتصاد ایران هنوز بر آثار رکود بلندمدت غلبه نکرده است.
جستجوی تلفنی در بازار مسکن
بررسی های حوزه مسکن روزنامه دنیای اختاز از وضعیت بازار تهران در روز بیست و یکم آذرماه نشان می دهد که استعلام تلفنی در معاملات مسکن افزایش داشته و تعداد تماس ها با واسطه ها یا مشاوران املاک افزایش یافته است اما تنها بخشی از این تماس های تلفنی منجر به معاملات خرید و فروش آپارتمان شده است. اما تنها بخشی از این تماس ها منجر به معاملات واقعی خرید و فروش آپارتمان شده است.
نبض معاملات ملکی تهران در آذرماه مشابه مهر و آبان ماه به روند افزایشی ادامه داد.
حجم معاملات افزایش یافته است، البته آمار دقیقی از تعداد خرید و فروش ثبت نشده است.
تحقیقات میدانی نشان می دهد میانگین قیمت یک آپارتمان در این سه هفته حدود ۱۰۸ میلیون تومان بوده است.
آخرین وضعیت بازار مسکن و روند قیمت ها در دنیای اقتصاد بررسی شده است.
آلودگی هوا با تهران چه کرد؟
آلودگی هوا چه تاثیری بر سلامت جامعه دارد؟ چه مقدار از تولید ناخالص داخلی به دلیل آلودگی هوا از بین می رود؟ آیا تعطیلی های ناشی از آلودگی هوا بر اقتصاد تاثیر می گذارد؟ آیا آلودگی فقط انسان را آزار می دهد؟ چه چیزی هوای تهران را آلوده کرد؟ در گروه منهای اقتصاد اکو ایران به این سوالات پاسخ داده بودیم. سوگل دانایی در برنامه امروز تیتر یک شنبه ۳۱ آذرماه با اشاره به این گزارش ها به تشریح مهمترین موضوعات مرتبط با آلودگی هوا پرداخته است.
روند صادرات و واردات از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵
روند صادرات مس ایران بین سال های ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵ در نوسان بوده است، صادرات این فلز مهم در سال ۲۰۱۹ حدود ۱۲۸۰ میلیون دلار بوده و در ۹ ماهه سال ۲۰۲۵ به ۱۴۰۰ میلیون دلار رسیده است و پیش بینی می شود ارزش صادرات مس تا پایان سال جاری به ۱۸۰۰ میلیون دلار برسد.
کاهش صادرات در سال ۲۰۱۹ عمدتاً به دلیل همهگیری کرونا و کاهش تقاضای جهانی بود، اما در سالهای ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ افزایش تقاضا و رشد قیمت کالاها منجر به جهش صادرات شد.
صنعت مس یکی از محورهای صادراتی ایران است و به دلیل وجود معادن داخلی، وابستگی به واردات این فلز بسیار محدود بوده و تنها حدود ۳ درصد از کل صادرات کشور را شامل می شود. این نشان دهنده اهمیت مس در اقتصاد و توانایی ایران در بازارهای جهانی است.
نقره بخریم یا طلا؟
نقره در سال ۲۰۲۵ افزایش قیمت بی سابقه ای را تجربه کرد و اکنون زیر ذره بین بازارهای جهانی قرار گرفته است.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، عوامل دست به دست هم داده و قیمت نقره را از سال گذشته به بیش از دو برابر افزایش داده است! چه چیزی باعث این افزایش شد؟
در ویدئوی بالا به اهمیت افزایش قیمت نقره پرداخته شده و توضیح داده می شود که آیا نقره تبدیل به طلای جدیدی شده که پناهگاهی امن برای سرمایه گذاران است؟
انگل های بودجه ای
شصت و هشتمین شماره هفته نامه تجارت فردا با عنوان جلد «انگل های بودجه» امروز منتشر شد. در مورد خاص این موضوع بررسی می شود که آیا دولت توانایی قطع بودجه موسسات غیر ضروری را دارد یا خیر. میزگردی با حضور پویا جبل عاملی و داوود سوری به تحلیل بودجه از منظر اقتصاد سیاسی و بررسی نامههای اقتصاددانان و امید آنها به اصلاح بودجه پرداخت.
فصل گزارش به سوالاتی مانند موتور محرک انزوای اجتماعی جوانان، ارزش اقتصادی جمعه سیاه ایرانیان، وضعیت مذاکرات ایران و امارات در مورد جزایر سه گانه و جهت گیری سیاست های جهانی دونالد ترامپ می پردازد.
در فصل پرونده با پدرام سلطانی و سومیا توحیدلو درباره امکان مذاکره بخش خصوصی ایران با آمریکا و تاب آوری جامعه گفت وگو شده و دلایل تضعیف جایگاه بین المللی ایران بررسی شده است.
بخش تحقیق دو مقاله در مورد استفاده انحصاری از داده ها و شکل گیری انتظارات مردم ارائه کرد و در فصل کافه کیت راورث و نظریه «اقتصاد دونات» معرفی شد. همچنین کتاب های «بازی با واقعیت» و مجموعه «ماموریت توسعه و صلح» معرفی شدند.
