به گزارش تیتر۲۴، کارخانه جات صنایع بهداشتی و شوینده ، برای تولید محصولات متنوع خود از طیف گسترده‌ای از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند که هر کدام نقش خاصی در پاک‌کنندگی، ایجاد کف، ضدعفونی، یا بهبود ظاهر و بوی محصول دارند.
این مواد به طور کلی در دسته‌های زیر قرار می‌گیرند:
۱. سورفکتانت‌ها
مهم‌ترین جزء در هر شوینده‌ای هستند. وظیفه اصلی آنها کاهش کشش سطحی آب است تا بتوانند روغن، چربی و کثیفی را احاطه کرده و از سطح جدا کنند.
- سورفکتانت‌های آنیونی: بیشترین استفاده را در شوینده‌های لباس و ظرف دارند. قدرت پاک‌کنندگی عالی دارند اما می‌توانند کف زیادی تولید کنند (مثال: سدیم لوریل اتر سولفات یا SLES).
- سورفکتانت‌های کاتیونی: بیشتر در نرم‌کننده‌های پارچه استفاده میشوند، زیرا بار مثبت آنها به الیاف پارچه می‌چسبد و باعث نرم شدن و کاهش الکتریسیته ساکن می‌شود.
- سورفکتانت‌های غیر یونی: قدرت کف‌کنندگی کمتری دارند و برای شوینده‌های ماشین ظرفشویی یا لباسشویی اتوماتیک مناسب‌اند (جایی که کف زیاد مشکل‌ساز است). همچنین در ترکیب با آنیونی‌ها استفاده میشوند.
- سورفکتانت‌های آمفوتری: ملایم‌تر هستند و بیشتر در شامپوها و شوینده‌های بدن کودک استفاده میشوند (مثال: کوکامیدوپروپیل بتائین).
۲. سازنده‌ها
این مواد به افزایش کارایی سورفکتانت‌ها کمک می‌کنند، به ویژه در آب سخت. آب سخت حاوی یون‌های کلسیم و منیزیم است که کارایی شوینده‌ها را کاهش می‌دهد. سازنده‌ها با به دام انداختن این یون‌ها (فرایند کلات‌سازی)، اجازه می‌دهند سورفکتانت‌ها آزادانه به وظیفه پاک‌کنندگی خود بپردازند.
- فسفات‌ها: بسیار مؤثرند، اما به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی (مانند تغذیه بیش از حد جلبک‌ها و پدیده یوتروفیکاسیون)، استفاده از آنها در بسیاری کشورها محدود شده است.
- زئولیت‌ها: جایگزین‌های رایج و غیرفسفاتی.
- پلی‌کربوکسیلات‌ها و سیترات سدیم: از دیگر جایگزین‌های رایج.
۳. حلال‌ها و مواد افزودنی
- آب: مهم‌ترین جزء اکثر شوینده‌های مایع.
- آنزیم‌ها: پروتئین‌های بیولوژیکی که برای تجزیه لکه‌های خاص پروتئینی (مانند خون و غذا)، نشاسته‌ای و چربی استفاده میشوند.
- سفیدکننده‌ها: موادی مانند پربورات سدیم یا پراکسید هیدروژن که برای از بین بردن لکه‌ها و سفید کردن پارچه‌ها استفاده میشوند.
- پرکننده‌ها: مواد افزودنی (مانند نمک‌ها) در پودرهای شوینده که به حجم دادن و افزایش جریان پودر کمک می‌کنند.
- مواد نگهدارنده: برای جلوگیری از رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در فرمولاسیون‌های مایع که حاوی آب هستند (مثال: متیل‌ایزوتیازولینون یا بنزوات سدیم).
- عوامل معلق‌کننده: موادی که به جلوگیری از ته نشین شدن اجزای جامد در شوینده‌های مایع کمک می‌کنند.
- عوامل تنظیم pH: موادی مانند اسید سیتریک یا هیدروکسید سدیم که برای تنظیم اسیدیته یا قلیائیت محصول به کار می‌روند.
- رایحه‌ها و عطرها: اسانس ها برای ایجاد بوی خوش و پوشاندن بوی مواد شیمیایی.
- رنگ‌ها: برای جذابیت بصری محصول.
خمیردندان از چه مواد اولیه شیمیایی ساخته شده؟
| دسته‌بندی ماده شیمیایی | نام رایج (مثال) | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
| مواد فعال (ضد پوسیدگی) | سدیم فلوراید (Sodium Fluoride)، مونوفلوروفسفات سدیم (SMFP) یا فلوراید قلع (Stannous Fluoride) | تقویت مینای دندان و جلوگیری از پوسیدگی. |
| مواد ساینده (Abrasives) | کربنات کلسیم (Calcium Carbonate)، سیلیس آبدار (Hydrated Silica)، یا آلومینا (Alumina) | پاک کردن پلاک دندان و بقایای غذا از سطح دندان. |
| مرطوب‌کننده‌ها (Humectants) | گلیسیرین (Glycerin)، پروپیلن گلیکول یا سوربیتول | حفظ رطوبت خمیردندان و جلوگیری از خشک شدن آن در تیوب. |
| مواد شوینده/کف‌ساز (Detergents) | سدیم لوریل سولفات (SLS) یا کوکامیدوپروپیل بتائین | ایجاد کف برای پخش شدن ماده فعال در دهان و کمک به حذف ذرات. |
| مواد طعم‌دهنده | اسانس نعناع ، ساکارین سدیم (Sodium Saccharin) یا زایلیتول (Xylitol) | بهبود طعم خمیردندان. زایلیتول علاوه بر شیرین کردن، خواص ضد پوسیدگی ملایمی نیز دارد. |
| مواد غلیظ‌کننده (Thickeners) | صمغ زانتان یا کربوکسی متیل سلولز (CMC) | کنترل ویسکوزیته (غلظت) خمیردندان برای جلوگیری از سرازیر شدن از مسواک. |
| مواد اضافی | تری‌کلوزان (در برخی برندها، برای خاصیت ضد باکتری)، نیترات پتاسیم (برای حساسیت‌زدایی) | اهداف درمانی یا زیبایی خاص. |
مواد شیمیایی اصلی در تولید و فرمولاسیون صابون کدامند؟
| دسته‌بندی ماده شیمیایی | نام رایج (مثال) | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
| ماده فعال (عامل پاک‌کننده) | سدیم استئارات (Sodium Stearate)، سدیم اولئات (Sodium Oleate) (اینها نمک‌های اسیدهای چرب هستند که خود صابون را می‌سازند) | عمل کردن به عنوان سورفکتانت برای امولسیون کردن و حذف چربی و کثیفی از روی سطوح. |
| بازها (در فرایند تولید) | سدیم هیدروکسید (NaOH – سود سوزآور) یا پتاسیم هیدروکسید (KOH – پتاس سوزآور) | لازم برای واکنش صابونی‌شدن چربی‌ها و روغن‌ها. (مقدار باقی‌مانده در صابون نهایی بسیار کم است یا وجود ندارد.) |
| سورفکتانت‌های کمکی | سدیم لوریل اتر سولفات (SLES) یا کوکامیدوپروپیل بتائین (CAPB) | اغلب در صابون‌های مایع و شوینده‌ها برای افزایش قدرت کف‌دهی و بهبود خاصیت پاک‌کنندگی استفاده میشوند. |
| مواد افزودنی | گلیسیرین (Glycerin) | به عنوان محصول جانبی طبیعی فرایند صابونی‌شدن یا به صورت افزودنی برای حفظ رطوبت و جلوگیری از خشکی پوست. |
| افزودنی‌های خاص (برای صابون‌های مدرن) | کلرید سدیم (NaCl) یا الکل‌ها | برای تنظیم غلظت و سختی صابون‌های مایع. |
| مواد نگهدارنده | BHT یا Parabens (در صابون‌های مایع) | جلوگیری از رشد میکروب‌ها در فرمولاسیون‌های مبتنی بر آب. |
| مواد اضافی | رنگ‌ها، عطرها (Fragrances) و مواد مرطوب‌کننده | برای بهبود ظاهر، بو و حس محصول روی پوست. |
به طور خلاصه، هسته اصلی هر صابونی، نمک اسید چرب است که با آب و چربی‌ها واکنش داده و آنها را از سطح جدا می‌کند.
شامپو بسیار پیچیده‌تر از صابون‌های ساده است، زیرا باید همزمان قدرت پاک‌کنندگی داشته باشد، کف کند، رطوبت مو را حفظ کند و حالت‌پذیری خوبی به مو بدهد، بدون اینکه ریشه مو را بیش از حد چرب کند یا آن را خشک نماید.
در اینجا دسته‌بندی مواد شیمیایی اصلی موجود در شامپوها آمده است:
دسته‌بندی مواد شیمیایی اصلی در شامپو
| دسته‌بندی ماده شیمیایی | نام رایج (مثال) | کاربرد اصلی |
|---|---|---|
|
سورفکتانت‌های اصلی (عامل پاک‌کننده) |
سدیم لوریل اتر سولفات (SLES)، سدیم لوریل سولفات (SLS) | وظیفه اصلی شستشو: از بین بردن چربی (سبوم) و آلودگی پوست سر و مو. |
| سورفکتانت‌های کمکی/ملایم‌کننده | کوکامیدوپروپیل بتائین (CAPB)، کوکامید MEA/DEA | کاهش ملایم شدت پاک‌کنندگی سورفکتانت‌های اصلی، بهبود کف‌دهی و غلظت دهی. |
| عوامل غلظت‌دهنده (Thickeners) | سدیم کلراید (نمک طعام)، پلی‌اتیلن گلیکول (PEG) | کنترل ویسکوزیته (غلظت) شامپو تا حالت مایع غلیظی داشته باشد. |
| عوامل نرم‌کننده/ضد استاتیک (Conditioning Agents) | پلی‌کواترنیوم‌ها (Polyquaternium)، دایمتیکون (Dimethicone) (نوعی سیلیکون) | پوشاندن ساقه مو، کاهش الکتریسیته ساکن، افزایش نرمی و قابلیت شانه زدن. |
| تنظیم‌کننده‌های pH | اسید سیتریک (Citric Acid) یا سدیم هیدروکسید | تنظیم pH فرمولاسیون تا با pH طبیعی پوست سر سازگار باشد (معمولاً کمی اسیدی). |
| نگهدارنده‌ها (Preservatives) | متیل کلروایزوتیازولینون (CMIT/MIT)، فنوکسی‌اتانول | جلوگیری از رشد باکتری‌ها، کپک‌ها و قارچ‌ها در محیط مرطوب شامپو. |
| افزودنی‌های ویژه | پانتنول (ویتامین B۵)، عصاره‌های گیاهی، کراتین هیدرولیز شده | تقویت‌کننده، مرطوب‌کننده، یا ارائه خواص خاص (مانند ضد شوره). |
| عطر و رنگ | اسانس‌ها (Fragrances) و رنگ‌های مجاز (Dyes) | برای جذابیت حسی و ظاهری محصول. |
شامپوهای تخصصی (مثل شامپوهای ضد شوره) حاوی مواد فعال بیشتری مانند پیروکتیون اولامین یا سولفید سلنیوم نیز خواهند بود.
مایع ظرفشویی به دلیل نیاز به قدرت بالا در حذف چربی‌های سخت و روغن‌ها، فرمولاسیون متفاوتی نسبت به شامپو یا صابون بدن دارد. تمرکز اصلی در آن بر روی سورفکتانت‌هایی است که توانایی بالایی در نفوذ به چربی‌ها و امولسیون کردن آنها در آب دارند.
در اینجا مواد شیمیایی اصلی مورد استفاده در تولید مایع ظرفشویی (هم دستی و هم ماشینی) آورده شده است:
مواد شیمیایی اصلی در مایع ظرفشویی
| دسته‌بندی ماده شیمیایی | نام رایج (مثال) | نقش و کاربرد |
|---|---|---|
| سورفکتانت‌های اصلی (پاک‌کننده قوی) | سدیم لوریل اتر سولفات (SLES)، لورامید DEA/MEA | وظیفه اصلی: حذف سریع و مؤثر چربی‌ها و بقایای غذا از ظروف. |
| سورفکتانت‌های کمکی/تقویت‌کننده | آلکیل اتر سولفات‌های خطی (LAS)، بتائین‌ها | تقویت قدرت کف‌دهی و پاک‌کنندگی، به ویژه در آب سخت، و کمک به امولسیون کردن بهتر روغن‌ها. |
| عامل رنگی و غلظت‌دهنده | سدیم کلراید (نمک طعام)، پلیمرهای آکریلیک (مانند Carbomer) | سدیم کلراید رایج‌ترین عامل برای افزایش ویسکوزیته (غلیظ شدن) مایع است. پلیمرها برای پایداری بیشتر ساختار استفاده میشوند. |
| تنظیم‌کننده pH و اسیدیته | اسید سیتریک یا سولفوریک اسید | تنظیم pH به مقداری که برای پوست دست ایمن باشد (معمولاً کمی اسیدی) و در عین حال به حذف باقی‌مانده‌های غذایی کمک کند. |
| عامل مرطوب‌کننده پوست | گلیسیرین، آلوئه‌ورا | برای جلوگیری از خشکی و آسیب دیدن پوست دست که در تماس مداوم با سورفکتانت‌ها قرار می‌گیرد. |
| عطر و رنگ | مواد معطر (Fragrances)، رنگ‌های مصنوعی | برای ایجاد بوی خوشایند پس از شستشو و جذابیت بصری محصول. |
| مواد نگهدارنده | بنزوات سدیم، فرمالدئید آزاد کننده‌ها | جلوگیری از فساد محصول در محیط‌های مرطوب و چند ماه نگهداری. |
به طور خلاصه، کارایی مایع ظرفشویی عمدتاً به دلیل غلظت بالای سورفکتانت‌های قوی (مانند SLES) است که به آن قدرت لازم برای امولسیون کردن چربی‌ها را می‌دهد.
در هنگام خرید چطور مناسبترین شوینده را انتخاب کنیم؟
انتخاب شوینده مناسب نه فقط کیفیت شستشو، بلکه سلامت پوست، دوام لباس‌ها و حتی هزینه مصرف روزانه را تعیین می‌کند.
در واقع، «برچسب محصولات شوینده» اطلاعات حیاتی دارد که اغلب نادیده گرفته می‌شود.
۱. بر اساس نوع کاربرد انتخاب کنید
| نوع شوینده | نکات کلیدی در انتخاب |
|---|---|
| مایع ظرفشویی | به دنبال برچسب “ملایم برای پوست” باشید، چون سورفکتانت‌ها ممکن است باعث خشکی شوند. وجود گلیسیرین یا آلوئه‌ورا نشانه خوبی است. |
| شامپو و صابون بدن | از محصولاتی بدون پارابن و SLS/SLES کمتر استفاده کنید، مخصوصاً اگر پوست حساس دارید. |
| پودر یا مایع لباسشویی | برای ماشین لباسشویی، حتماً نوع “ماشین” را انتخاب کنید (پودر دستی کف زیادی دارد و ممکن است به ماشین آسیب بزند). در صورت استفاده از آب سخت، وجود زئولیت یا سیترات سدیم اهمیت دارد. |
۲. ترکیبات را بخوانید
برخی ترکیبات نشانه کیفیت یا ایمنی بالاتر هستند:
- سورفکتانت‌های ملایم‌تر: CAPB، کوکامید MEA → مناسب برای پوست حساس.
- ترکیبات حساسیت‌زا: فرمالدئید، CMIT/MIT، پارابن‌ها → ممکن است موجب خارش یا آلرژی شوند.
- ترکیبات طبیعی یا زیست‌تخریب‌پذیر: برای محیط‌زیست بهترند (برچسب eco-friendly, biodegradable formula را بررسی کنید).
۳. غلظت و قدرت شویندگی
- مایع‌های بسیار رقیق معمولاً قدرت شویندگی کمتر دارند.
- اگر در برچسب نوشته شده: “Concentrated” یعنی با مقدار کمتر نتیجه مشابه می‌گیرید — اقتصادی‌تر است.
- شوینده‌های صنعتی یا قوی را برای مصرف خانگی استفاده نکنید (می‌توانند باعث تخریب بافت و رنگ پارچه شوند).
۴. بو و اسانس‌ها
- رایحه‌های قوی و مصنوعی ممکن است حساسیت‌زا باشند.
- برای پوست‌های حساس، محصولات با Fragrance-Free یا اسانس طبیعی (مانند اسطوخودوس، نارگیل) مناسب‌ترند.
۵. سازگاری زیست‌محیطی
- به دنبال برچسب‌های مانند “Phosphate-Free”, “Biodegradable”, یا “Eco-label” باشید.
- فسفات‌ها در شوینده‌های قدیمی، یکی از عوامل اصلی آلودگی آب و رشد جلبک‌ها بودند — نسخه‌های جدید آنها را حذف کرده‌اند.
۶. بسته‌بندی و برند
- بسته‌بندی ضد نشت و قابل بازیافت انتخاب کنید.
- برندهای معتبر معمولاً در فرمولاسیون و ایمنی پوست آزمایش‌های استاندارد دارند (مثل Unilever، Henkel، یا برندهای ایرانی معتبر نظیر گلرنگ، پریل، آریل).
۷. شرایط شخصی خودتان را در نظر بگیرید
- اگر آسم، آلرژی یا پوست حساس دارید → شوینده بدون رایحه و بدون رنگ انتخاب کنید.
- برای نوزاد یا کودک → از شوینده مخصوص لباس کودک با pH خنثی استفاده کنید.
- برای لباس‌های تیره یا خاص (پشم، ابریشم) → شوینده ملایم مخصوص آن نوع پارچه تهیه کنید.
اگر تولید کننده انواع شوینده ها هستید جهت خرید اسید سیتریک،گلیسیرین، تگزاپون یا سدیم لوریل اتر سولفات (sles) و…که از پرکاربردترین مواد اولیه در این صنعت هستند،میتوانید با تامین کننده های معتبر مانند شرکت پتروآلتون تجهیز در تماس باشید.
منبع:تحلیل بازار
