علی مرشدی؛ بازار: در دنیایی که تغییرات فناورانه، فشارهای نظارتی، تحولات اقتصادی و رقابت جهانی با سرعتی چشمگیر رخ می‌دهد، بدون داشتن استراتژی منسجم، حتی قدیمی‌ترین شرکت‌های داروسازی نیز در معرض خطر قرار می‌گیرند. در ایران نیز، صنعت دارو به مرحله‌ای رسیده که تدوین و اجرای استراتژی دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی برای بقا و رشد پایدار است.
ضرورت استراتژی در صنعت دارو
استراتژی در این صنعت به معنای طراحی و هدایت مجموعه‌ای از تصمیمات هدفمند است که مسیر تولید، توزیع، تحقیق و توسعه و بازاریابی دارو را در چارچوب سیاست‌های ملی و بین‌المللی تعیین می‌کند. تصمیمات استراتژیک در صنعت دارو محدود به فروش و تبلیغات نیست، بلکه شامل انتخاب حوزه‌های تحقیقاتی، سیاست‌های قیمت‌گذاری، نحوه تعامل با نهادهای نظارتی و جهت‌گیری اخلاقی شرکت‌ها می‌شود.
صنعت دارو بیش از سایر صنایع تحت تأثیر عوامل بیرونی متغیر قرار دارد؛ از محدودیت‌ها و نوسانات اقتصادی گرفته تا تغییر الگوهای بیماری، سیاست‌های دارویی دولت‌ها و پیشرفت‌های فناوری زیستی. داشتن استراتژی شفاف، شرکت‌ها را قادر می‌سازد تا از واکنش‌های کوتاه‌مدت عبور کرده و مسیر بلندمدت خود را با ثبات و هماهنگی دنبال کنند.
استراتژی‌های کلیدی در شرکت‌های داروسازی
شرکت‌های داروسازی در جهان و ایران بسته به موقعیت، منابع و اهداف خود از چند رویکرد استراتژیک بهره می‌برند:
استراتژی نوآوری: شرکت‌هایی که بخش عمده منابع خود را صرف تحقیق و توسعه می‌کنند تا داروهای جدید با ارزش درمانی بالا ارائه کنند و از طریق ثبت پتنت‌ها، بازار را در اختیار بگیرند و سودآوری بلندمدت خود را تضمین نمایند.
استراتژی تولید داروهای ژنریک: شرکت‌هایی که بر تولید داروهای ژنریک تمرکز دارند، هزینه تحقیق را کاهش داده و با بهینه‌سازی تولید، کیفیت و توزیع، دسترسی به داروهای ارزان‌تر و سهم بازار پایدار را امکان‌پذیر می‌سازند.
استراتژی یکپارچگی عمودی: برخی شرکت‌ها مسیر تولید تا توزیع را در داخل سازمان متمرکز می‌کنند تا وابستگی به منابع خارجی کاهش یابد، کنترل کیفیت افزایش یابد و مدیریت زنجیره تأمین تسهیل شود.
استراتژی دیجیتال‌سازی و تحول فناورانه: استفاده از هوش مصنوعی، تحلیل داده‌های بالینی و مدیریت هوشمند بازاریابی، سرعت تصمیم‌گیری و بهره‌وری را به‌طور چشمگیر افزایش می‌دهد. حرکت به سمت نسخه‌نویسی الکترونیک و پایش هوشمند مصرف دارو نیز نمونه‌ای از همین رویکرد در ایران است.
چالش‌ها و فرصت‌های استراتژیک در ایران
صنعت داروسازی ایران اکنون در نقطه عطفی تاریخی قرار دارد. ظرفیت علمی و نیروی انسانی متخصص در حال گسترش است، اما محدودیت‌ها و ضعف زیرساخت‌ها چالش‌هایی جدی ایجاد کرده‌اند. در چنین شرایطی، تدوین استراتژی ملی دارو باید بر خودکفایی در مواد اولیه، سرمایه‌گذاری هدفمند در تحقیق و توسعه و شفافیت در زنجیره تأمین و قیمت‌گذاری متمرکز باشد.
شرکت‌های پیشرو در ایران، از تولید انبوه به مدیریت هوشمند بازار و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین حرکت کرده‌اند. این تغییر رویکرد، پاسخ مستقیمی به شرایط رقابتی و الزامات جهانی است و نمونه‌ای از ضرورت استراتژی در شرایط متغیر را نشان می‌دهد.
اهمیت منابع انسانی در استراتژی دارویی
نیروی انسانی متخصص، ترکیبی از دانش داروسازی، مدیریت و فناوری، رکن پنهان و تعیین‌کننده استراتژی دارویی است. شرکت‌های موفق با آموزش مستمر، جانشین‌پروری و ایجاد انگیزه علمی در میان کارکنان، دانش سازمانی را حفظ کرده و نسل جدید متخصصان دارویی را پرورش می‌دهند.
یکی از ضعف‌های کلیدی صنعت دارو در ایران، فقدان ارتباط مؤثر میان دانشگاه، صنعت و بازار کار است. استراتژی موفق باید این شکاف را پر کند و مسیر رشد نیروهای متخصص را با نیاز واقعی بازار هماهنگ سازد.
رقابت جهانی و آینده‌پژوهی
رقابت در صنعت دارو نه‌تنها بر سر سود، بلکه بر سر زمان و دانش است. شرکت‌هایی موفق‌اند که نیازهای آینده را پیش‌بینی کنند و در حوزه‌هایی مانند درمان‌های نوین، ژن‌درمانی و داروهای زیستی سرمایه‌گذاری نمایند. ورود شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی به حوزه بیوتکنولوژی و داروهای نوترکیب نشان‌دهنده حرکت استراتژیک به سمت هم‌پایی با تحولات جهانی است. استمرار این مسیر نیازمند حمایت سیاست‌گذاران، اصلاح نظام قیمت‌گذاری و تسهیل صادرات است تا صنعت دارو بتواند از مرزهای داخلی فراتر رود.
سخن پایانی
صنعت دارو دیگر صرفاً یک صنعت تولیدی نیست، بلکه اکوسیستمی پیچیده از علم، اقتصاد، سیاست و فناوری است. استراتژی در چنین صنعتی باید چندلایه، منعطف و داده‌محور باشد.
در سطح ملی، ایران نیازمند یک نقشه راه استراتژیک است که هماهنگی میان وزارت بهداشت، شرکت‌های تولیدی، مراکز تحقیقاتی و داروخانه‌ها را برقرار کند. در سطح بنگاه، هر شرکت باید بر اساس مزیت رقابتی خود استراتژی تدوین و به‌روزرسانی نماید.
آینده صنعت داروی ایران در گرو نگاه بلندمدت مدیران است. استراتژی باید به فرهنگ سازمانی تبدیل شود؛ فرهنگی که در آن هر تصمیم تولید، تحقیق یا بازاریابی بخشی از نقشه بزرگ‌تر برای ارتقای سلامت جامعه و جایگاه ایران در بازار جهانی دارو باشد. استراتژی در صنعت دارو تنها یک برنامه نیست، بلکه نقشه بقا و رشد در دنیایی است که دارو دیگر فقط درمان نیست، بلکه سرمایه، دانش و قدرت محسوب می‌شود.
منبع:تحلیل بازار
