منتشر شده در ۱۵ مهر ۱۴۰۴ ساعت ۰۹:۰۰
شرکت تویوتا به تازگی با تکیه بر تحقیقات علوم رفتاری و روان‌شناسی کاربران، پروژه‌ای به نام ChargeMinder را در اپلیکیشن خود توسعه داده است.
مقدمه
خودروهای هیبریدی شارژی (Plug-in Hybrid Electric Vehicles یا همان PHEV) با هدف ایجاد تعادل میان دنیای سنتی موتورهای درون‌سوز و آینده پاک خودروهای برقی به بازار آمدند. آن‌ها در تئوری بهترین حالت را دارند: در مسیرهای شهری و کوتاه می‌توانند کاملاً بی‌صدا و بدون مصرف سوخت حرکت کنند و در سفرهای طولانی نیز نگرانی از بابت تمام شدن شارژ وجود ندارد زیرا موتور بنزینی آماده پشتیبانی است. اما این ایده روی کاغذ زیبا است؛ مشکل در عمل اینجاست که بسیاری از مالکان به دلیل وجود همان موتور بنزینی، هیچ انگیزه‌ای برای شارژ کردن خودرو ندارند و به مرور خودرو عملاً مثل یک هیبرید معمولی استفاده می‌شود.
اما اگر کمی دقیق‌تر نگاه کنیم می‌بینیم این بی‌توجهی عواقب جدی دارد. نخست آن‌که یک PHEV بدون شارژ، عملاً تبدیل به خودرویی سنگین‌تر و پرمصرف‌تر می‌شود. باتری‌های بزرگ و موتورهای الکتریکی که شارژ نمی‌شوند تنها بار اضافی هستند و به جای صرفه‌جویی در مصرف سوخت، مصرف را بالاتر می‌برند. دوم آن‌که فلسفه ساخت این خودروها از بین می‌رود: شما پول بیشتری پرداخته‌اید تا یک خودروی دوگانه‌کارآمد داشته باشید اما در نهایت همان راندمان یک هیبرید ساده (یا حتی بدتر) نصیبتان می‌شود.
اینجاست که تویوتا وارد عمل شده است. این خودروساز ژاپنی با تکیه بر تحقیقات علوم رفتاری و روان‌شناسی کاربران، پروژه‌ای به نام ChargeMinder را در اپلیکیشن خود توسعه داده است. هدف ساده است اما اجرای آن خلاقانه: تبدیل فرآیند شارژ به یک بازی موبایلی. درست همان‌طور که بازی‌های ویدئویی با پاداش‌ها، چالش‌ها و یادآوری‌های روزانه ما را به ادامه دادن وادار می‌کنند، تویوتا تلاش دارد با همین فرمول مالکان PHEV را به شارژ کردن منظم خودروهایشان ترغیب کند. نتایج آزمایش در ژاپن و آمریکا هم نشان می‌دهد این راهکار واقعاً جواب داده است.
راهکار تویوتا چیست؟
قابلیت نمونه اولیه در اپلیکیشن تویوتا با نام ChargeMinder شناخته می‌شود و هم در ایالات متحده و هم در ژاپن مورد آزمایش قرار گرفته است. طبق یافته‌های مؤسسه تحقیقات تویوتا (TRI)، تبدیل فرآیند شارژ به یک بازی باعث بهبود عادات شارژ هم در خودروهای هیبریدی شارژی (PHEV) و هم در خودروهای تمام‌برقی (EV) میان کاربران شده است.
به‌طور خاص در ایالات متحده، مالکان PHEV تحت تأثیر قرار گرفتند تا دفعات شارژ خود را ۱۰ درصد افزایش دهند و این اقدام همچنین باعث شد که میزان رضایت مالکان نیز به اندازه‌ی ۱۶ واحد درصد افزایش پیدا کند. برای دستیابی به این افزایش‌ها اپلیکیشن از یادآوری‌های به‌موقع مانند اعلان‌های پوش (Push Notifications) استفاده کرد که گفته می‌شود ۵۰ درصد مؤثرتر از پیام‌های عمومی عمل کرده‌اند. همچنین از تقویت مثبت بهره برد؛ به این صورت که پیام‌هایی برای پاداش دادن به شارژهای متوالی ارسال می‌شد، پیام‌های تشویقی به کاربر داده می‌شد و خلاصه‌ای از عادات شارژ آن‌ها ارائه می‌گردید.
در نهایت، قابلیت‌های تعاملی داخل برنامه مانند آزمون‌ها و پرسش‌وپاسخ‌ها به مالکان کمک کرد تا بیاموزند چرا شارژ کردن خودروی PHEV بخش جدایی‌ناپذیر مالکیت آن است. در واقع اگر شما خودروی هیبریدی شارژی خود را به برق نزنیدعملاً در حال رانندگی با یک هیبرید معمولی هستید که صدها کیلوگرم تجهیزات و قطعات الکترونیکی اضافه را با خود حمل می‌کند. این موضوع نه‌تنها ناکارآمدتر است بلکه اساساً هدف اصلی از داشتن یک خودروی هیبریدی شارژی را از بین می‌برد.
اگر فکر می‌کنید این موضوع شبیه به دستاوردها و اهدافی است که هنگام بازی کردن ویدئویی یا موبایلی مورد علاقه‌تان به آن‌ها می‌رسید اشتباه نمی‌کنید. یادآوری‌ها و پاداش‌های روزانه در بازی‌ها نیز محرک‌های رفتاری هستند با این تفاوت که در آنجا برای بیشتر بازی کردن (و احتمالاً خرج کردن) طراحی شده‌اند. دست‌کم در مورد تویوتا، همان روان‌شناسی رفتاری به کار گرفته شده است تا به‌طور بالقوه به شما کمک کند با رانندگی کارآمدتر، پول بیشتری صرفه‌جویی کنید. این حس رقابت در بین مالکین خودروهای PHEV یا حداقل کسانی که از این اپلیکیشن استفاده می کنند هم به نوعی یک سرگرمی دیگر ایجاد می کند و باعث ایجاد انگیزه دوچندان در آن ها خواهد شد تا بیشتر از قابلیت های موجود در خودروی خود استفاده کنند.
اگر برنامه آزمایشی همچنان نتایج مثبت نشان دهد، تعجب نکنید اگر اپلیکیشن تویوتای شما در آینده با قابلیت ChargeMinder به‌روزرسانی شود یا خودروسازان دیگر هم قابلیت‌های مشابهی را به اپلیکیشن‌های موبایلی خود اضافه کنند.
جمع بندی
این پرسش ساده‌ای است: مگر چه می‌شود اگر یک مالک، خودروی هیبریدی شارژی خود را شارژ نکند؟ پاسخ واضح است؛ او در عمل فقط با یک هیبرید معمولی رانندگی می‌کند که چند صد کیلوگرم وزن اضافی ناشی از باتری و موتورهای برقی بلااستفاده را نیز حمل می‌کند. این یعنی مصرف سوخت بیشتر، استهلاک بالاتر و در نهایت راندمانی پایین‌تر نسبت به آنچه برایش هزینه کرده است. به زبان ساده‌تر، نه‌تنها از مزایای خودرو استفاده نمی‌شود بلکه کارایی آن عملاً کاهش هم می‌یابد.
به همین دلیل است که پروژه ChargeMinder اهمیت زیادی دارد. این تنها یک ابزار نرم‌افزاری نیست؛ یک تلاش هوشمندانه برای اصلاح رفتار مصرف‌کنندگان است. تویوتا با درک این واقعیت که تغییر عادت‌های روزمره کاربران از طریق نصیحت یا اجبار دشوار است، به سراغ رویکردی سرگرم‌کننده و روان‌شناسانه رفته است. با یادآوری‌های هوشمند، پیام‌های انگیزشی و حتی آزمون‌های کوچک، کاربران نه‌تنها بیشتر شارژ می‌کنند بلکه حس رضایت بیشتری هم از خودروی خود به دست می‌آورند.
اگر این طرح در آینده گسترش یابد احتمالاً شاهد خواهیم بود که سایر خودروسازان نیز به سراغ راهکارهای مشابه بروند. شاید چند سال دیگر اپلیکیشن هر خودروی PHEV یا حتی EV به یک همراه هوشمند و بازی‌محور تبدیل شود که نه‌تنها به نگهداری بهتر از خودرو کمک می‌کند بلکه تجربه مالکیت را لذت‌بخش‌تر می‌سازد. در نهایت باید گفت: اگر قرار است PHEVها همچنان جایگاهی در بازار داشته باشند تنها راهش این است که مالکان واقعاً از قابلیت‌های آن‌ها استفاده کنند. و چه روشی بهتر از آن‌که شارژ کردن، از یک وظیفه فراموش‌شده به یک عادت سرگرم‌کننده و پاداش‌دهنده تبدیل شود؟
