به گزارش آهن آنلاین؛ بازار فولاد ایران در آستانه پاییز ۱۴۰۴ وارد مرحله‌ای تازه و حساس شده است؛ مرحله‌ای که همزمان دو نیروی متضاد بر آن اثر می‌گذارد: بازگشت تحریم‌های اتحادیه اروپا و پایان موقت قطعی‌های برق. این هم‌زمانی فضای صنعت فولاد کشور را به صحنه‌ای پرتنش و در عین حال پر از فرصت‌های پنهان بدل کرده است.
صنعت فولاد به‌عنوان یکی از پایه‌های اصلی اقتصاد ایران، نه تنها در اشتغال‌زایی و ارزآوری نقش کلیدی دارد، بلکه پیوند مستقیمی با بخش‌های عمرانی، مسکن و زیرساختی کشور برقرار کرده است. از همین رو هر تغییری در شرایط سیاسی و اقتصادی جهانی، به سرعت در این صنعت انعکاس می‌یابد.
تحریم‌های تازه و سایه سنگین آن بر صادرات آهن آلات
از یک‌سو، تحریم‌های جدید بروکسل محدودیت‌های مالی و تجاری تازه‌ای را به فعالان فولادی تحمیل می‌کند. انتقال ارز، پوشش بیمه‌ای محموله‌ها و حتی بستن قراردادهای صادراتی در این شرایط به‌شدت دشوارتر می‌شود. بسیاری از خریداران خارجی در چنین وضعیتی یا خریدهای خود را متوقف می‌کنند یا به دنبال تأمین‌کنندگان جایگزین می‌روند.
این اتفاق برای صنعتی که بخش قابل‌توجهی از درآمد خود را از صادرات به بازارهای بین‌المللی به دست می‌آورد، یک زنگ خطر جدی است. به‌ویژه که تجربه‌های گذشته نشان داده است هرگاه نقل‌وانتقال مالی و بیمه‌ای با مانع روبه‌رو شود، هزینه‌های مبادلاتی بالا رفته و سودآوری تولیدکنندگان کاهش می‌یابد.
اگر پرداخت‌ها و بیمه‌نامه‌ها تحت تأثیر این تحریم‌ها قرار بگیرند، خریداران خارجی یا تجار منطقه‌ای ممکن است خریدهای خود را تعلیق کنند یا به سراغ تأمین‌کنندگان دیگر بروند. چنین وضعیتی می‌تواند صادرات میلگرد و سایر مقاطع فولادی ایران را به‌شدت محدود کند و دسترسی به بازارهای اروپایی یا حتی برخی کشورهای آسیایی را دشوار سازد.
برق، فرصتی برای جبران ظرفیت‌های از دست‌رفته تولید فولاد
اما در سوی دیگر ماجرا، توقف برنامه‌ریزی‌شده قطعی برق خبر امیدوارکننده‌ای برای فولادسازان داخلی بوده است. صنعت فولاد در تابستان سال جاری به‌طور جدی از محدودیت‌های انرژی آسیب دید؛ بسیاری از خطوط تولید یا متوقف شدند یا با ظرفیت حداقلی کار کردند. بازگشت نسبی برق می‌تواند امکان جبران بخشی از تولید ازدست‌رفته را فراهم کند و حجم عرضه داخلی و حتی صادراتی را افزایش دهد.
فولادسازان طی ماه‌های اخیر بارها نسبت به خسارت‌های ناشی از قطعی برق هشدار داده بودند. از کاهش تولید و افزایش هزینه‌های ثابت گرفته تا به خطر افتادن تعهدات صادراتی، همه از پیامدهای مستقیم بحران انرژی بودند. حالا با کاهش فشار روی شبکه برق، کارخانه‌ها می‌توانند برای مدتی کوتاه نفسی تازه کنند و بخشی از زیان‌های گذشته را جبران کنند. با این حال، کارشناسان تأکید دارند که این آرامش موقت است و تا زمانی که سرمایه‌گذاری بلندمدت در زیرساخت‌های انرژی صورت نگیرد، سایه بحران همچنان بر سر صنعت فولاد باقی خواهد ماند.
بازار جهانی آهن آلات؛ فشار ناشی از چین و قراضه
در سطح جهانی نیز شرایط برای فولاد چندان مساعد نیست. قیمت محصولات فولادی در بازار چین طی هفته‌های اخیر روندی کاهشی داشته و شاخص‌های جهانی فولاد نیز افت جزئی را نشان می‌دهند. چین به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده فولاد جهان، نقش تعیین‌کننده‌ای در روند قیمت‌ها دارد. وقتی بازار داخلی این کشور نشانه‌های رکود و کاهش تقاضا را بروز می‌دهد، عملاً کل زنجیره جهانی فولاد تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد.
از سوی دیگر، کاهش بهای قراضه در بازارهای بین‌المللی فشار تازه‌ای بر حاشیه سود فولادسازان وارد کرده است. کاهش قیمت قراضه معمولاً رقابت داخلی را تشدید می‌کند و بازار صادراتی را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. فولادسازان ایرانی که بخش مهمی از مواد اولیه خود را از بازار داخلی قراضه تأمین می‌کنند، در نگاه اول ممکن است از کاهش قیمت‌ها منتفع شوند، اما افت بهای جهانی همزمان باعث می‌شود محصولات نهایی در بازارهای هدف با کاهش قیمت عرضه شوند و در نتیجه درآمد صادراتی محدود گردد.
رشد صادرات مقاطع فولادی در سایه تحریم‌ها
با وجود همه این چالش‌ها، آمار رسمی از رشد صادرات فولاد ایران در پنج ماهه نخست سال حکایت دارد. افزایش حجم و ارزش صادرات نشان می‌دهد که تولیدکنندگان ایرانی آهن آلات همچنان موفق شده‌اند مسیرهای جایگزین برای محصولات خود بیابند. این موضوع بیانگر انعطاف‌پذیری فعالان صنعت در شرایط سخت است. بازارهای منطقه‌ای و همسایه، به‌ویژه در چارچوب همکاری با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، بیش از پیش اهمیت پیدا کرده‌اند و می‌توانند بخشی از خلأ بازارهای غربی را پر کنند.
همچنین تجربه نشان داده که بازارهای همسایه مانند عراق، افغانستان، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس همواره مقصد قابل اتکایی برای فولاد ایران بوده‌اند. حالا با تشدید محدودیت‌های غربی، توجه به این بازارها نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقای صنعت به شمار می‌رود.
راهبردهای کوتاه‌مدت و نیازهای بلندمدت
ترکیب تحریم‌های تازه، تغییرات بازار جهانی و فراز و فرودهای تأمین انرژی، آینده فولاد ایران را در کوتاه‌مدت به‌شدت پرنوسان کرده است. راهکارهای فوری برای مدیریت این وضعیت شامل تمرکز بیشتر بر بازارهای همسایه، توسعه ابزارهای تسویه مالی غیر دلاری، و همکاری با شرکت‌های بیمه منطقه‌ای عنوان می‌شود. در همین حال، استفاده از بورس کالا برای مدیریت شفاف معاملات داخلی و ایجاد اعتماد میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان می‌تواند بخشی از فشارها را تعدیل کند.
با این حال، آنچه برای آینده بلندمدت صنعت فولاد حیاتی است، سرمایه‌گذاری پایدار در بخش انرژی و ایجاد زیرساخت‌هایی است که بتواند تضمین‌کننده رقابت‌پذیری این صنعت در سطح بین‌المللی باشد. بدون رفع مشکلات مزمن در حوزه برق و گاز، هر بار که فشار تقاضا یا تغییرات فصلی رخ دهد، صنعت فولاد ناچار به کاهش ظرفیت تولید خواهد شد؛ موضوعی که هزینه‌های هنگفتی به اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
فرصت تولید بیشتر آهن آلات در سایه رفع موقت محدودیت انرژی
فولاد ایران امروز در نقطه‌ای حساس ایستاده است؛ نقطه‌ای که هرچند با فشارهای بیرونی و داخلی احاطه شده، اما ظرفیت‌های بزرگی برای بقا و حتی رشد در دل خود دارد. بازگشت تحریم‌ها زنگ خطری برای صادرات و درآمدهای ارزی است، اما پایان موقت قطعی برق فرصتی کوتاه برای افزایش تولید فراهم می‌آورد. از سوی دیگر، نوسانات جهانی و افت قیمت قراضه فضای رقابت را سخت‌تر کرده است. در چنین شرایطی، انتخاب مسیر درست میان فشارها و فرصت‌ها، تعیین‌کننده آینده صنعتی است که ستون فقرات اقتصاد ایران محسوب می‌شود.
اگرچه چشم‌انداز کوتاه‌مدت پرابهام است، اما انعطاف‌پذیری تولیدکنندگان، توانایی در یافتن بازارهای جایگزین و ضرورت سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های انرژی می‌تواند امیدی برای آینده ایجاد کند. فولاد ایران اگر بتواند از این چالش‌ها عبور کند، همچنان یکی از موتورهای اصلی توسعه صنعتی کشور باقی خواهد ماند.
منبع:تحلیل بازار
