بهترین تصمیم دولت برای فعالسازی مکانیسم ماشه چیست؟

زهرا ترابی؛تحلیل بازار: با فعال‌ شدن دوباره بحث مکانیسم ماشه، نگرانی تازه‌ای در بازارهای ایران شکل گرفته است؛ مهمترین و کیلیدی‌ترین سوال این است که آیا این مکانیسم می‌تواند موج جدیدی از فرار سرمایه را رقم بزند یا با سیاست‌های درست دولت می‌توان ثبات روانی و اقتصادی را حفظ کرد؟

بحث فعال‌سازی مکانیسم ماشه، دوباره در صدر خبرها قرار گرفته و بازارهای داخلی ایران با نگرانی به تحولات می‌نگرند. فعالان اقتصادی می‌پرسند؛ آیا اجرای این سازوکار می‌تواند به فرار سرمایه از کشور منجر شود؟ و اگر چنین است، دولت چه راهی برای جلوگیری از این اتفاق در اختیار دارد؟ مکانیسم ماشه در ادبیات سیاسی به معنای بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران است؛ موضوعی که اگر به‌طور کامل اجرایی شود، می‌تواند فضای روانی و اقتصادی کشور را دستخوش تغییرات عمیق کند. فعال شدن مکانیسم و بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی با پیام روشنی مواجه خواهند شد و متاسفانه ریسک سرمایه‌گذاری در ایران افزایش می‌یابد.

برخی کارشناسان براین باورند که در شرایط فعلی، مهم‌ترین چالش برای اقتصاد ایران ریسک‌گریزی سرمایه‌گذاران است. اگر مکانیسم ماشه فعال شود، حتی آن بخش از سرمایه‌هایی که در بازار مسکن، طلا یا بورس باقی مانده‌اند، به سمت خروج یا تبدیل سریع به دارایی‌های امن حرکت می‌کنند. که به نظر می آید این موضوع کاملا طبیعی بشمار می آید و انتظار دیگری دیده نمی شود. همچنین فعالان بازار طلا هم نگران آینده‌اند. متاسفانه فروشندگان طلا براین باورند که هر بار خبر تحریم جدید می‌آید، تقاضا برای خرید سکه و طلای آب‌شده بالا می‌رود. اگر مکانیسم ماشه فعال شود، حتی کسانی که الان تردید دارند، پول های خود را به طلا تبدیل می‌کنند که ظاهرا این امر کاملا در این چند سال اخیر طبیعی شده است.

در مقابل، سناریوی دیگری هم وجود دارد؛ اینکه دولت بتواند با دیپلماسی فعال و اقدامات اقتصادی مناسب، فضای روانی ناشی از تهدید ماشه را مدیریت کند. بازارها بیش از آنکه به تحریم‌های واقعی واکنش نشان دهند، به خبرها و جو روانی حساس‌اند. اگر دولت بتواند در همین مقطع به‌صورت شفاف با مردم حرف بزند و راهکارهای اقتصادی عملی ارائه دهد، می‌توان جلوی موج روانی فرار سرمایه را گرفت. در گذشته نشان داده که حتی با وجود فشارهای خارجی، اگر سیاست‌های داخلی درست تنظیم شوند، بازار می‌تواند ثبات نسبی پیدا کند.

متاسفانه فرار سرمایه به معنای خروج سرمایه‌های مالی و انسانی از کشور است. براساس برآوردهای غیررسمی، طی سال‌های اخیر میلیاردها دلار سرمایه به دلیل بی‌ثباتی اقتصادی و تحریم‌ها از ایران خارج شده است. مکانیسم ماشه می‌تواند این روند را سرعت ببخشد. متاسفانه وضعیت اقتصادی و تحولات بین المللی که با سرعت اتفاق می افتاد مردم نه تنها به طلا و ارز پناه میبرنند بلکه پول خود را به مسکن تبدیل می کنند. البته نه در ایران بلکه در ترکیه،عمان،قطر،ارمنستان و دبی در این زمینه سرمایه گذاری می کنند. لازم به ذکر است اگر وضعیت سیاسی بدتر شود، این روند خروج ارز نیز بیشتر می‌شود. مردم دنبال جایی‌اند که سرمایه‌شان در امنیت باشد حال چه در بازار ارز و طلا چه مسکن آن هم در خارج از کشور.

از سوی دیگر، شرکت‌های کوچک و متوسط هم در معرض خطرند. به گفته رئیس یکی از انجمن‌های تولیدی، وقتی فضای سرمایه‌گذاری مبهم باشد، حتی کارآفرینان داخلی هم ترجیح می‌دهند سرمایه‌شان را به شکل ارز نگه دارند تا در پروژه‌های تولیدی. کارشناسان بر این باورند که دولت در برابر فضای روانی ناشی از مکانیسم ماشه بی‌دفاع نیست. چند اقدام فوری می‌تواند به تثبیت اوضاع کمک کند. شفافیت در اطلاع‌رسانی، کنترل بازار ارز، حمایت از سرمایه‌های خرد، دیپلماسی فعال، تقویت تولید داخلی.

فعال شدن مکانیسم ماشه بی‌تردید خطری جدی برای اقتصاد ایران و سرمایه‌های داخلی خواهد بود. اما بسیاری از کارشناسان تأکید می‌کنند که این خطر بیشتر ماهیت روانی دارد تا فنی. به عبارت دیگر، اگر دولت بتواند با سیاست‌های درست اقتصادی و دیپلماسی هوشمندانه فضای روانی جامعه را کنترل کند، می‌توان جلوی موج بزرگ فرار سرمایه را گرفت. آنچه امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد، اعتمادسازی است؛ اعتمادی که با گفتار شفاف، اقدامات عملی و توجه به دغدغه‌های مردم و فعالان بازار ایجاد می‌شود.