بازار؛ گروه کشاورزی: پنبه یکی از مهم ترین محصولات کشاورزی جهان در حوزه فرش، پوشاک و صنایع مرتبط است و اعداد تولید سالانه براساس داده های سازمان های کشاورزی جهانی و شاخص های تجارت جهانی متفاوت اند، به طوری که در دهه اخیر معمولاً بین ۲۵ تا ۳۵ میلیون تن پنبه خام در سال تولید می شده است.
صنعت بذر پنبه، پیشرفت های تکنولوژیکی قابل توجهی را در تکنیک های اصلاح نژاد پنبه، به ویژه در توسعه صفات ژنتیکی بهبود یافته، تجربه می کند. زیست شناسی مولکولی مدرن و فناوری DNA نوترکیب، توسعه گونه های پنبه مقاوم به حشرات (IR) و مقاوم به علف کشها (HT) را متحول کرده اند. این در حالی است که طبق گزارشات جهانی از سال ۲۰۲۲، گونه های بذر پنبه هیبریدی ۹۴.۵ درصد از بازار جهانی بذر پنبه را تشکیل می دهند که نشان دهنده تغییر صنعت به سمت راه حل های پیشرفته اصلاح نژاد است.
در سال ۲۰۲۵ اندازه بازار بذر پنبه ۱.۵۷ میلیارد دلار تخمین زده می شود و انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰ به ۲.۰۸ میلیارد دلار برسد
این در شرایطی است که طبق جدیدترین گزارش سایت تحقیقی موردور، در سال ۲۰۲۵ اندازه بازار بذر پنبه ۱.۵۷ میلیارد دلار تخمین زده می شود و انتظار می رود تا سال ۲۰۳۰ به ۲.۰۸ میلیارد دلار برسد و در دوره ۵ ساله ۲۰۲۵-۲۰۳۰ با نرخ رشد مرکب سالانه ۵.۸۲ درصد رشد کند.
نکته قابل تامل اینکه تلاش های تحقیق و توسعه به طور فزاینده ای بر ایجاد گونه هایی متمرکز شده اند که می توانند در برابر تنش های محیطی متعدد مقاومت کنند و در عین حال کیفیت بالای الیاف را حفظ کنند. به همین واسطه شرکت ها در حال سرمایه گذاری در برنامه های اصلاح نژادی پیشرفته هستند که شامل تکنیک های سنتی و مدرن برای توسعه بذرهایی با سازگاری گسترده تر و تحمل تنش بیشتر است. این صنعت شاهد ادغام قابل توجهی در بین شرکت های بزرگ بذر بوده است که منجر به تلاش های تحقیقاتی متمرکزتر و توسعه سریع تر گونه های جدید شده است. این پیشرفت ها به ویژه در مناطقی مانند غرب آفریقا بسیار مهم هستند، جایی که کاهش عملکرد مرتبط با آفات از نظر تاریخی بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ بین ۲۵ تا ۳۵ درصد متغیر بوده است و نیاز مداوم به گونه های بهبود یافته با ویژگی های مقاومت بهتر را برجسته می کند. البته در این میان نقش ژنتیک پنبه در این پیشرفت ها را نمی توان نادیده گرفت، زیرا ستون فقرات این استراتژی های اصلاح نژادی نوآورانه را تشکیل می دهد.
روندهای بازار جهانی بذر پنبه (بذر برای کاشت)
پنبه محصول اصلی فیبر کشت شده در جهان است و طبق آمارهای فائو کل سطح زیر کشت پنبه در سال ۲۰۲۲ به ۳۳.۲ میلیون هکتار رسید که بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، ۳.۹ درصد کاهش یافته است. چرا که نوسانات قیمت پنبه و عدم قطعیت های بازار، کشاورزان را به سمت کشت سایر محصولات پایدار و سودآور سوق داد. از سوی دیگر مناطقی مانند آسیا و اقیانوسیه با کمبود آب در تولید پنبه مواجه شدند. در چنین مناطقی، کشاورزان به سمت محصولاتی که به آب کمتری نیاز دارند، روی آوردند.
در سطح جهانی هند بر کشت پنبه تسلط دارد
این در شرایطی است که گزارشات جهانی بیانگر این است که «هند» در کشت جهانی پنبه پیشرو است. این کشور با ۱۳.۷ میلیون هکتار در سال ۲۰۲۲، ۴۱.۳ درصد از سطح زیر کشت پنبه جهان را به خود اختصاص داده است. این کشور تقاضای داخلی و صادراتی قابل توجهی برای پنبه دارد. در نتیجه، تخمین زده می شود که سطح زیر کشت پنبه در این کشور تا سال ۲۰۳۰ به ۱۶.۱ میلیون هکتار برسد.
از سوی دیگر آفریقا دومین منطقه بزرگ است که ۱۵.۱ درصد از سطح زیر کشت پنبه جهان را در سال ۲۰۲۲ به خود اختصاص داده است. سطح زیر کشت در آفریقا بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲، ۷.۵ درصد افزایش یافته است. افزایش دسترسی به بازارهای جهانی و سیاست های دولتی مانند یارانه ها و بهبود زیرساخت ها برای ترویج تولید پنبه، کشاورزان را به گسترش زمین های کشت پنبه ترغیب کرده است.
همچنین آمریکای جنوبی از نظر سطح زیر کشت پنبه در سطح جهان، سریع ترین رشد را در منطقه دارد. سطح زیر کشت پنبه در آمریکای جنوبی بین سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ به دلیل دمای گرم و بارندگی مداوم در بسیاری از مناطق، ۵۱.۸ درصد افزایش یافته است که محیطی ایده آل برای گسترش سطح زیر کشت پنبه فراهم می کند. طبق آمارها، برزیل با سهم ۷۵.۶ درصدی در سال ۲۰۲۲، بر سطح زیر کشت پنبه در منطقه تسلط داشت. برزیل همچنین بازیگر مهم در بازار جهانی پنبه است و تخمین زده می شود که افزایش تقاضای داخلی و صادراتی برای پنبه و سیاست های مطلوب دولت، باعث گسترش سطح زیر کشت پنبه در سراسر جهان در طول دوره ۱۰ساله شده شود.
سهم ۹۵درصدی هیبریدهای بذر پنبه از کل بازار جهانی
نکته قابل تامل در این گزارش این است که می گوید: بخش «هیبریدهای بذر پنبه» بر بازار جهانی بذر پنبه تسلط دارد و تقریباً ۹۵ درصد از کل سهم بازار را در سال ۲۰۲۴ به خود اختصاص می دهد. این موقعیت مسلط در درجه اول به پذیرش گسترده بذر پنبه هیبرید تراریخته، به ویژه در مناطق اصلی کشت پنبه مانند آسیا و اقیانوسیه و آمریکای شمالی نسبت داده می شود. در بخش هیبریدها، گونه های تراریخته حدود ۸۷ درصد از بازار را تشکیل می دهند و هیبریدهای مقاوم به حشرات به دلیل محافظت بیشتر در برابر آفاتی مانند کرم غوزه، تریپس و سایر حشرات پروانه ای، محبوب ترین انتخاب در بین کشاورزان هستند. این بخش همچنین سریع ترین رشد را در بازار تجربه می کند و پیش بینی می شود بین سال های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۹ حدود ۶ درصد رشد کند که ناشی از افزایش پذیرش گونه های اصلاح شده ژنتیکی، افزایش تقاضا برای بذرهای مقاوم به آفات و گسترش مجوز کشت پنبه تراریخته در کشورهای مختلف است. گفتنی است ویژگی های برتر بذرهای پنبه هیبرید، از جمله پتانسیل عملکرد بالاتر، مقاومت در برابر بیماری و بهبود کیفیت الیاف، همچنان باعث پذیرش آنها در بین کشاورزان تجاری می شود.
جایگاه ایران در بازار بذر پنبه خاورمیانه
در این گزارش آمده است: منطقه آسیا و اقیانوسیه بر بازار جهانی بذر پنبه تسلط دارد و با مناطق کشت گسترده و شیوه های کشاورزی متنوع در سراسر کشورها مشخص می شود. بازار این منطقه در درجه اول توسط تقاضای قوی صنعت نساجی هدایت می شود و سهم عمده ای از آن را کشورهایی مانند «هند، چین، پاکستان و استرالیا» به خود اختصاص می دهند.
از سوی دیگر بازار بذر پنبه خاورمیانه، اگرچه در مقایسه با سایر مناطق نسبتاً کوچک تر است، اما اهمیت استراتژیک خود را در صنعت جهانی پنبه حفظ می کند. ایران به عنوان بزرگترین و سریع ترین بازار در حال رشد در منطقه، پیشرو در بخش بذر پنبه خاورمیانه است. بازار این منطقه با چالش هایی مربوط به دسترسی به آب و شرایط آب و هوایی مشخص می شود که تقاضا برای گونه های مقاوم در برابر خشکسالی را افزایش می دهد. با وجود این چالش ها، بازار از طریق پذیرش گونه های هیبریدی بهبود یافته و تکنیک های مدرن کشاورزی، پتانسیل رشد را نشان می دهد.
منبع:تحلیل بازار
