زهرا ترابی؛ تحلیل بازار: مرتضی افقه تحلیلگر اقتصادی براین باور است: ریشه اصلی بحران‌های اقتصادی ایران نه تنها تحریم‌ها، بلکه ناکارآمدی داخلی و تنش‌های سیاسی است. در شرایط فعلی تیم اقتصادی دولت توان اثرگذاری مستقیم ندارد و آینده اقتصاد بیشتر به سیاست خارجی و روابط بین‌الملل گره خورده است.
برون‌رفت از بحران‌ها، نیازمند برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت است. حل مشکلات اقتصادی فقط در اختیار دولت نیست و فراتر از آن به کل حاکمیت برمی‌گردد
حل مشکلات اقتصادی در اختیار دولت نیست
وی ادامه داد: متأسفانه اقتصاد کشور در شرایط بحرانی به سر می‌برد و هر روز وضعیت به نظر می‌رسد بدتر شود. دولت در این شرایط با چالش‌های شدیدی روبه‌رو است و برای برون‌رفت از بحران‌ها، نیازمند برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت است. حل مشکلات اقتصادی فقط در اختیار دولت نیست.
اقتصاد ایران به شدت وابسته به روابط خارجی است و همین روابط، متغیر اصلی و تعیین‌کننده شاخص‌های اقتصادی کشور به شمار می‌روند
متاسفانه اقتصاد ایران بشدت وابسته به روابط خارجی شده است
افقه اضافه کرد: اقتصاد ایران به شدت وابسته به روابط خارجی شده است و همین روابط، متغیر اصلی و تعیین‌کننده شاخص‌های اقتصادی کشور به شمار می‌روند. تصمیم‌گیری در این حوزه تنها تا حدودی در اختیار دولت است و بخش عمده‌ای از آن در دست نهادهایی مانند شورای عالی امنیت ملی و دیگر مراکز تصمیم‌گیر قرار دارد. این محدودیت‌ها باعث شده دولت نتواند بسیاری از اقدامات لازم برای اصلاح اقتصاد را به طور کامل اجرا کند.
تا زمانی که مساله تحریم‌ها، تنش‌های موجود، اختلاف با اروپا و آمریکا و تهدیدهای بین‌المللی حل نشود، وضعیت اقتصادی نه تنها بهتر نخواهد شد
پشتوانه اقتصادی دیگر نداریم
این استاد دانشگاه تصریح کرد: تا زمانی که مساله تحریم‌ها، تنش‌های موجود، اختلاف با اروپا و آمریکا و تهدیدهای بین‌المللی حل نشود، وضعیت اقتصادی نه تنها بهتر نخواهد شد، بلکه به مرور وخیم‌تر خواهد شد. در سال ۱۳۹۷، دولت هنوز منابع و ذخایری برای جایگزینی درآمد نفت در اختیار داشت و تحریم‌ها فشار کمتری بر اقتصاد وارد می‌کردند. اما امروز دیگر چنین پشتوانه‌ای وجود ندارد و شرایط پیچیده‌تر شده است.
افقه اضافه کرد: تهدیدهای خارجی، نگرانی از جنگ و احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه باعث شده نه تنها سرمایه‌گذاران خارجی وارد بازار ایران نشوند، بلکه سرمایه‌گذاران داخلی هم از سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت باز بمانند. یک سرمایه‌گذار برای ورود به پروژه‌های بزرگ و بلندمدت، نیاز دارد آینده ۱۰ تا ۱۵ ساله اقتصاد را روشن و قابل پیش‌بینی ببیند. در شرایطی که چشم‌انداز اقتصادی مبهم و پرریسک است، چنین تصمیمی غیرممکن به نظر می‌رسد.
او تصریح کرد: برخی اقدامات دولت، مانند کنترل هزینه‌های اضافی، تنها می‌توانند اقدامات حداقلی باشند و اثربخشی چندانی ندارند. حتی اگر چنین اقدامات اجرایی شوند، محدودیت‌ها و مقاومت‌های داخلی و فشارهای اقتصادی مانع تأثیرگذاری کامل آنها می‌شود.
ریشه اصلی بحران‌ها در ناکارآمدی داخلی است؛ ناکارآمدی در مدیریت، ساختار تصمیم‌گیری و انتصابات غیرتخصصی که بیشتر بر معیارهای ایدئولوژیک تکیه دارند تا شایستگی‌های علمی و مدیریتی
ضعف ساختاری باعث شده اقتصاد آسیب پذیر شود
این کارشناس گفت: مشکلات اقتصادی ایران صرفاً ناشی از تحریم‌ها نیست. ریشه اصلی بحران‌ها در ناکارآمدی داخلی است؛ ناکارآمدی در مدیریت، ساختار تصمیم‌گیری و انتصابات غیرتخصصی که بیشتر بر معیارهای ایدئولوژیک تکیه دارند تا شایستگی‌های علمی و مدیریتی. همین ضعف ساختاری باعث شده اقتصاد کشور در برابر تحریم‌ها آسیب‌پذیر شود و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی متوقف شود.
تا زمانی که ساختارهای ناکارآمد اصلاح نشود و تیم سیاست خارجی فعال عمل نکند، مشکلات اقتصادی همچنان پابرجا خواهند بود
تا زمانی که ساختارها حل نشود وضعیت اقتصادی همین است
افقه اظهار کرد: حتی اگر تحریم‌ها برداشته شوند، مشکل به‌طور کامل حل نخواهد شد. تنها با افزایش فروش نفت و درآمدهای نفتی ممکن است وضعیت موقتاً بهتر شود، اما تا زمانی که ساختارهای ناکارآمد اصلاح نشود و تیم سیاست خارجی فعال عمل نکند، مشکلات اقتصادی همچنان پابرجا خواهند بود.
سیاست خارجی می تواند مسیر اقتصاد را عوض کند
این استاد دانشگاه براین باور است: در چنین شرایطی، نقش تیم اقتصادی دولت بسیار محدود است. آنچه می‌تواند اقتصاد را از بحران خارج کند، یک دیپلماسی فعال و قدرتمند است. وزیر امور خارجه، معاونان و سفرا امروز بیش از وزیر اقتصاد و رئیس بانک مرکزی، بر شاخص‌های اقتصادی کشور اثر می‌گذارند. به عبارت دیگر، مسئولان اقتصادی منفعل‌اند و تنها سیاست خارجی می‌تواند مسیر اقتصاد را تغییر دهد.
اگر تحریم‌ها و اختلافات سیاسی با آمریکا و اروپا حل نشود، بحران‌ها در نیمه دوم سال شتاب بیشتری خواهند گرفت. حتی اگر مذاکرات اخیر مقامات ایرانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا دیگر گفت‌وگوهای دیپلماتیک، گامی مثبت تلقی شود
بحران های اقتصادی در نیمه دوم سال بیشتر می شود
او با اشاره به چشم انداز اقتصاد در این شرایط کنونی ادامه داد: چشم‌انداز اقتصاد نیز چندان روشن نیست. اگر تحریم‌ها و اختلافات سیاسی با آمریکا و اروپا حل نشود، بحران‌ها در نیمه دوم سال شتاب بیشتری خواهند گرفت. حتی اگر مذاکرات اخیر مقامات ایرانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یا دیگر گفت‌وگوهای دیپلماتیک، گامی مثبت تلقی شود، نتیجه نهایی به میزان همراهی قدرت‌های جهانی و توانایی دستگاه سیاست خارجی کشور بستگی دارد.
افقه در پایان خاطرنشان کرد: اقدامات فوری دولت باید شامل کاهش تنش‌های بین‌المللی و بهبود روابط سیاسی باشد تا امکان سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی فراهم شود. بدون این اقدام، اقتصاد همچنان وابسته به درآمدهای نفتی و تحت فشار تهدیدهای خارجی باقی خواهد ماند.
منبع:تحلیل بازار
