سر پیتر جکسون به همراه بن لم، مدیرعامل شرکت Colossal Biosciences و کایل دیویس، باستان‌شناس قبیله Ngāi Tahu، در گفت‌وگویی با اسکرین رنت شرکت می‌کنند تا درباره طرح جسورانه بازگرداندن پرنده منقرض‌شده مائوی غول‌پیکر که برای نخستین‌بار با رهبری مستقیم جامعه مائوری انجام می‌شود، صحبت کنند.
اگرچه پیتر جکسون کارگردانی فیلم Jurassic World: Rebirth را بر عهده ندارد، اما ممکن است در تحقق آن به واقعیت نقش ایفا کند. این فیلم‌ساز برنده اسکار که با سه‌گانه ارباب حلقه‌ها شناخته می‌شود، به‌طور رسمی همکاری خود را با شرکت Colossal Biosciences و مرکز پژوهشی Ngāi Tahu برای اجرای پروژه‌ای بلندپروازانه در دنیای واقعی آغاز کرده است: احیای مائوی غول‌آسا، پرنده‌ای ناتوان از پرواز با ارتفاعی بیش از ۳.۵ متر که حدود ۶۰۰ سال پیش از نیوزیلند ناپدید شد.
این گونه پرنده که در کنار اجداد مائوری در سرزمین آئوتئاروا (نام مائوری نیوزیلند) زیست می‌کرد، اکنون در کانون پروژه‌ای منحصربه‌فرد قرار گرفته است که احیای گونه‌های منقرض‌شده را از منظر دانش بومی و فناوری‌های نوین زیستی ترکیب می‌کند. برای کسب اطلاعات بیشتر، گفت‌وگویی با پیتر جکسون، بن لم و کایل دیویس ترتیب داده شد که در آن، جزئیاتی از روند اجرایی پروژه و مسیر آینده آن با اسکرین رنت در میان گذاشته شد.
جکسون می‌گوید:
در نخستین تماس تلفنی با بن، من و شریکم فران گفتیم که حاضر به سرمایه‌گذاری در این شرکت هستیم، به شرطی که هزینه‌ها صرف احیای مائوآ شود. همه‌چیز در همین جمله خلاصه می‌شد. پس از نمایش اولیه فیلم Jurassic World: Rebirth، گفت‌وگویی با بن لم داشتیم تا نظرش درباره نگاه جدید این مجموعه به موضوع احیای زیستی را جویا شویم؛ همچنین چند هفته پیش‌تر، درباره تلاش‌های Colossal برای بازگرداندن گرگ عظیم‌جثه با وی صحبت کرده بودیم. اما این‌بار با موضوعی کاملاً جدید مواجه بودیم که مشارکت مستقیم یک فیلم‌ساز برجسته را در کنار توسعه قابل‌توجه آزمایشگاه‌های Colossal به دنبال دارد.
آشنایی پیتر جکسون با شرکت Colossal از طریق مایکل دوگرتی، فیلم‌ساز همکارش (سازنده آثار Krampus و Godzilla: King of the Monsters) صورت گرفت؛ دوگرتی پیش از آن در حال همکاری محرمانه و مستندسازی تلاش‌های Colossal برای احیای گونه‌هایی مانند موش پشمالو بود. اما علاقه جکسون نسبت به موضوع مائوآ کاملاً فردی و مبتنی بر تجربه زیسته‌اش بود.
برای کسی که در نیوزیلند بزرگ شده، مائوآ همیشه بخش مهمی از فرهنگ ماست. با وجود اینکه ۶۰۰ سال از انقراضش گذشته، بزرگ‌ترین پرنده‌ای بود که تاکنون وجود داشته. آن‌را نمی‌توان با دایناسورها مقایسه کرد، چون در دوران انسان‌ها زیست می‌کرد. همواره از آن به عنوان رؤیایی دیرینه یاد می‌شود؛ اینکه شاید روزی دوباره بازگردد. او و فران والش پیشنهاد سرمایه‌گذاری خود را به شرط اختصاص آن به احیای مائوآ مطرح کردند؛ طرحی که اکنون در حال تحقق است.
بن لم هنگام صحبت از جنبه‌های علمی پروژه با شور و شوق می‌گوید که نمونه‌برداری‌ها از اواخر سال ۲۰۲۴ آغاز شده‌اند و بخشی از آن با استفاده از مجموعه ۳۰۰ تا ۴۰۰ استخوان مائوآ متعلق به جکسون و والش و بخشی نیز از طریق منابع موزه کانتربری انجام شده است. او می‌افزاید: «فرایند توالی‌یابی را نیز آغاز کرده‌ایم که بسیار هیجان‌انگیز است.»
جکسون اضافه می‌کند:
در سال پیش رو، تمرکز اصلی ما جمع‌آوری بیشتر استخوان‌های مائوآ خواهد بود؛ زیرا از میان آن ۴۰۰ قطعه، تنها ۲۵ استخوان برای استخراج DNA مناسب شناخته شدند. این استخوان‌ها باید سنگین و متراکم باشند، نمونه‌های سبک‌وزن قابل‌استفاده نیستند. و از میان آن ۲۵ قطعه، فقط دو نمونه توانستند ژنوم قابل‌تحلیل ارائه دهند؛ یکی مربوط به گونه پا کلفت مائوآ و دیگری از گونه درخت‌زی کوچک بود. اگرچه در کل، هر ۹ گونه منقرض‌شده را در مجموعه خود داریم، اما از میان ۴۰۰ قطعه، فقط دو تای آن‌ها قابل استفاده برای تحلیل ژنتیکی بود؛ این یعنی درصد موفقیت بسیار پایین است.
بر اساس توضیحات لم، شرکت Colossal در حال حاضر در حال تدوین ژنوم مرجع نه فقط برای مائوی غول‌آسا، بلکه برای تمامی ۹ گونه منقرض‌شده است. پروژه آن‌ها شامل پرورش گروهی از پرندگان تینامو (نزدیک‌ترین خویشاوند زنده مائوآ)، مطالعه روی شترمرغ استرالیایی (اِمو)، و توسعه سلول‌های زایا برای تولیدمثل مصنوعی است. به گفته لَم، تیناموها ممکن است میزبان‌های جایگزین مناسبی برای پرورش مائوآی مهندسی‌شده باشند:
در حال حاضر، گروهی از تیناموها را برای اهداف تحقیقاتی نگه‌داری می‌کنیم؛ چرا که ممکن است آن‌ها میزبان‌های مناسبی باشند. ما همچنین موفق به ایجاد سلول‌های زایای اولیه در گونه اِمو شده‌ایم، که گامی بسیار بزرگ است؛ کاری که پیش‌تر هیچ‌کس انجام نداده بود. بنابراین، فرایند آغاز شده است. سال پیش‌رو برای ما به تکمیل تحلیل محاسباتی و ادامه توالی‌یابی اختصاص خواهد داشت.
لم ابراز امیدواری می‌کند که تا اواسط سال ۲۰۲۶ بتوانند وارد مرحله ویرایش ژنتیکی و آغاز فرایند مهندسی ژنوم مائوآ شوند.
با وجود اینکه بسیاری تصور می‌کنند مائوآ بازمانده‌ای از دوران دایناسورهاست، اما پژوهش‌های زیست‌شناسان چنین دیدگاهی را رد می‌کند. بر اساس یافته‌های پروفسور متیو فیلیپس، پرندگان غول‌پیکر ناتوان از پرواز مانند مائوآ، شترمرغ و اِمو، همگی از یک نیای زمینی و غیرپرنده منشأ نگرفته‌اند. در واقع، نیاکان پرنده و قادر به پرواز آن‌ها به مناطق مختلف جهان مهاجرت کرده‌اند و بعدها به‌تدریج توانایی پرواز را از دست داده‌اند. بنابراین، مائوآ نتیجه‌ای منحصربه‌فرد از فرگشت در زیست‌بوم نیوزیلند بوده و نه یک بازمانده باستانی.
در حالی‌که تحقیقات در آزمایشگاه ادامه دارد، پرسش مهمی نیز مطرح می‌شود این است که در صورت موفقیت پروژه، مائوآی احیاشده کجا زندگی خواهد کرد؟ Colossal Biosciences، برنامه احیای زیست‌بوم را به عنوان یکی از ارکان اصلی مأموریت حفاظتی خود معرفی کرده است. این رویکرد شامل بازگرداندن گونه‌های منقرض‌شده به زیستگاه‌های طبیعی‌شان می‌شود، همانند پروژه بازگرداندن ماموت پشمالو به توندراهای قطب شمال. در مورد مائوآ، هدف صرفاً احیای یک پرنده در آزمایشگاه نیست، بلکه بازگرداندن آن به طبیعت به شکلی است که با حفظ تنوع زیستی و تعادل زیست‌محیطی همراه باشد.
مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۴ در نشریه Nature Ecology & Evolution منتشر شد، اطلاعات مهمی در این خصوص ارائه می‌دهد. بر اساس این تحقیق، زمانی که جمعیت مائوآ تحت‌تأثیر فعالیت‌های انسانی رو به کاهش گذاشت، گروه‌هایی از بازماندگان در مناطق کوهستانی سرد و کم‌دسترس باقی ماندند که به عنوان پناهگاه‌های زیستی شناخته می‌شوند.
امروزه نیز برخی از گونه‌های پرندگان ناتوان از پرواز نیوزیلند تنها در همین نواحی محدود یافت می‌شوند. این تداوم تاریخی نشان می‌دهد که این مناطق می‌توانند در آینده میزبان مناسبی برای مائوآ باشند، به‌ویژه در چارچوب پناهگاه‌های حفاظت‌شده‌ای که شبیه به زیستگاه‌های پیشین آن طراحی شده‌اند.
بر اساس اعلام رسمی، Colossal و مرکز پژوهشی Ngāi Tahu قصد دارند سند ارزیابی حفاظتی، تحلیل خطرات و نقشه احیای زیست‌بوم را تدوین کنند. این اسناد نه تنها به بررسی قابلیت بقا مائوآ در زیستگاه‌های انتخابی می‌پردازند، بلکه تأثیر احتمالی حضور دوباره آن بر سایر گونه‌های گیاهی، جانوری و جوامع انسانی را نیز لحاظ خواهند کرد. برای کایل دیویس، باستان‌شناس قبیله Ngāi Tahu، این پروژه حامل بار عمیق فرهنگی و تاریخی است. او می‌گوید:
اعضای معاصر قبیله ما، از نوادگان کسانی هستند که در گذشته، به احتمال زیاد، در فرآیند انقراض این پرنده نقش داشته‌اند. درک این پیوندها و چگونگی شکل‌گیری دیدگاه‌های فرهنگی ما نسبت به گونه‌های در معرض انقراض و حفاظت از عناصر بوم‌شناختی، بخشی حیاتی از روایت قبیله‌ای ماست. احیای مائوآ و توانایی مشاهده و تعامل با آن، ابزار ارزشمندی برای پیشبرد این تحقیقات خواهد بود، بی‌تردید.
هرچند عامل اصلی انقراض مائوآ شکار بی‌رویه توسط انسان و تخریب زیستگاه‌ها بود، اما این پرنده عظیم در گذشته شکارچی طبیعی قدرتمندی نیز داشت: عقاب Haast، پرنده شکاری عظیم‌الجثه‌ای که حتی می‌توانست بزرگ‌ترین مائوآها را شکار کند.
با درنظرگرفتن هدف نهایی بازگرداندن گونه‌ها به حیات‌وحش، این سؤال نیز مطرح می‌شود که آیا در صورت احیای مائوآ، لازم است شکارچی طبیعی آن نیز بازآفرینی شود تا تعادل بوم‌شناختی حفظ گردد؟
منبع: اسکرین رنت
