ماشین چینی ؛ خوب یا بد؟

منتشر شده در ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴ ساعت ۱۶:۰۰

در این مطلب به موضوع تاریخچه خودروسازی چین از آغاز، آمار فروش ها، بازار ایرانِ ماشین های چینی و خوب یا بد بودن آنها می پردازیم.

خودروساز شدن چین

اولین تلاش های چینی ها در زمینه خودروسازی به خیلی قبل تر از آن چیزی که اکثر افراد تصور می کنند، برمی گردد؛ اولین تلاش برای تولید خودروی چینی با توجه به نیاز زیر ساخت های چینی به خودروهای کار و تجاری با طراحی کامیون توسط ژوگه لیانگ، استراتژیست نظامی، سیاستمدار و دانشمند در سال ۱۹۳۱ انجام شد. با شروع جنگ جهانی ژاپنی ها کارخانه لیانگ را بمباران کردند و رویای کامیون سازی چینی کنار گذاشته شد. با رسیدن به سال ۱۹۴۱ و حواشی تاسیس جمهوری خلق چین، دوباره نیاز به خودروهای کاروتجاری احساس شد و چینی ها با همکاری کشور دوست، برادر و کمونیست فقید شوروی، کارخانه FAW را تاسیس کردند. این کارخانه در سال ۱۹۵۶ اولین کامیون خود را با نام Jiefang CA-10 که کپی از ZIS-150 شوروی بود را رونمایی کرد. اولین خودرو های سواری که در این شرکت تولید شدند Dongfeng CA71 و خودروی لوکس Hongqi CA72 برای مقامات عالی‌رتبه حزب کمونیست چین بود. در این دوره چین کمونیست توسط مائو که سیاست های کمونیستی سختی را در پیش گرفته بود اداره می شد. در آن برهه اجازه مالکیت خصوصی خودرو در چین وجود نداشت و خودروسازان چینی در این دهه تنها ۵۲۰۰ دستگاه خودروسواری به دولت فروختند.

تغییر و سیاست

با مرگ مائو در سال ۱۹۷۶ و روی کار آمدن دنگه شیائوپینگ و در پیش گرفتن سیاست اقتصاد آزاد، دست خودروسازان چینی در پیشرفت بازتر شد. با آغاز اصلاحات اقتصادی در دهه ۱۹۸۰، چین به مشارکت با خودروسازان بین‌ المللی روی آورد. در سال ۱۹۸۳، شرکت American Motors Corporation (AMC) با همکاری Beijing Automotive Industry Group، شرکت Beijing Jeep Corporation را تأسیس کرد. در سال ۱۹۸۴، فولکس‌ واگن آلمان با همکاری SAIC قرارداد ۲۵ ساله‌ ای برای تولید خودرو در شانگهای امضا کرد. این مشارکت‌ ها و امثالهم به انتقال فناوری و افزایش ظرفیت تولید خودرو در چین کمک شایانی کردند. رویکرد دولت در نگاه به صنعت خودروسازی، یعنی گذار از مونتاژ ساده و تولید تحت لیسانس به توسعه فناوری بومی و رقابت جهانی، از دهه ۱۹۹۰ تغیر کرد و در دهه ۲۰۰۰ به‌ تدریج به ثمر نشست. از دلایل تغییر رویکرد دولت چین کاهش وابستگی به خارجی ها، رقابت در پی تبدیل شدن چین به یکی از بازیگران صنعت خودرو، اجرایی کردن طرح «Made in China 2025» بود.

صادرات ماشین چینی

اولین تلاش های چین برای ورود به بازار جهانی خودرو در اواخر دهه ۹۰ میلادی بازمی گردد و صادرات نوبرانه های چینی به برخی از کشور های آسیایی آغاز شد. محصولات چینی در ابتدا از سطح کیفی بسیار پایینی برخوردار بودند و بنا به دیدگاه منفی نسبت به محصولات چینی، موفقیت آنچنانی نداشتند. چینی ها بیشتر از پیش در فناوری های وابسته به خودرو سرمایه گذاری کردند و تحقیق و توسعه را تمرکز اصلی خود قرار دادند. دهه ۲۰۰۰ به مرور پیشرفت های در خودروسازی چین صورت گرفت و محصولات چینی توانستند در بازار کشور های آفریقایی، خاورمیانه و برخی از کشور های شرق آسیا ورود پیدا بکنند. چینی ها که طعم بازار خودرو را چشیده بودند، به مرور جسارت بیشتری به خرج دادند و به کلاس های مختلف خودرو ورود پیدا کردند. روند کلی صعود صادرات خودرو در چین از سال ۲۰۰۰ با ۵۰ هزار دستگاه آغاز شد و بعد از ۱۰ سال این رقم با رشد چشم گیر ۱۰ برابری به ۵۰۰,۰۰۰ دستگاه در سال رسید. در سال ۲۰۲۰ با وجود پاندمی کرونا، چینی ها این عدد را به ۲ میلیون دستگاه در سال رساندند. طبق آمار ها که مربوط به سال ۲۰۲۳ است، شرکت های خودروساز چینی ۵.۲ میلیون دستگاه خودرو در سال صادر کردند که در مقابل ژاپنی ها تنها ۳ میلیون خودرو صادر کرده بودند. از بزرگ ترین دلایل رشد صادرات خودرو چین کامل و پایدار بودن زنجیره تامین داخلی آنهاست که در مقابل شرکت های آسیایی و اروپایی از چنین زنجیره تامین های بهره نمی برند و درصدی بالای از خودرو های آنها قطعات وارداتی دارند. در ادامه ده شرکت برتر صادرکننده خودرو چینی در سال ۲۰۲۳ را معرفی خواهیم کرد:

مقصد صادرات چین

چینی ها توانستند در سال ۲۰۲۳ جایگاه اول صادرات خودرو را از ژاپنی ها بگیرند و در سال ۲۰۲۴ نیز با رشد تولید ۱۹ درصدی(۵.۸ میلیون دستگاه تولیدی) همچنان در جایگاه نخست باقی بمانند. از اصلی ترین مقاصد خودرو های چینی به شرح زیر است:

قسمت ۱:ماشین چینی سوار شدن ایرانی ها

ورود خودروهای چینی به ایران با چری بزرگ ترین خودروساز چینی و همکاری با مدیران خودرو آغاز شد. اولین محصول مشترک چری و مدیران خودرو مونتاژ MVM 110 بود که نسخه کپی دوو ماتیز محسوب می شود. ادامه همکاری مدیران خودرو و چری در سالهای بعد از این همکاری نیز ادامه دار بود و در حال حاظر یکی از سهام داران ارشد مدیران خودرو چری است. در دهه ۸۰ دیگر خودروسازان چینی نیز به صورت محدود در ایران حضور پیدا کردند ولی حضور موفقی در آن دهه نداشتند.

قسمت ۲ :چینی سوار شدن ایرانی ها

در دهه ۹۰ و با شروع تحریم های هسته ای دست خودروسازان اروپایی و ژاپنی … از بازار ایران محدود شد. چینی ها فرصت بازار خالی از برند ایران را باارزش شمردند و فعالیت خود را در ایران گسترده تر کردند. در این دهه خودروسازان چینی همانند چری، لیفان، جک، دانگ فنگ و…به صورت گسترده محصولاتی را در بازار ایران ارائه کردند. قیمت پایین، ظاهر جذاب تر نسبت به تولیدات داخلی، شرایط فروش های متنوع و… از جمله مزایای خودرو های چینی در آن زمان بودند. در این سالها بسیاری از خریدارن ایرانی به سمت خودرو های چینی رفتند و اصطلاح چینی سواری در این سالها رواج یافت.

قسمت ۳ : چینی سوار شدن ایرانی ها

در اواخر دهه ۹۰ شمسی خودروسازان چینی جهشی در کیفیت، گستردگی سبد محصولات، سرمایه گذاری در تولید و … داشتند که نتیجه آن را می شد در ایران هم دید. در این برهه پای خودرو های به سبک جدید از برند های همانند چری، جتور، جک، دانگ فنگ و… به طور گسترده به ایران بازشد. این خودروها به محض ورود به بازار توجه بسیاری از افراد را به خود جذب کردند و آمار فروش های خوبی را در ایران به ثبت رساندند.

قسمت ۴ آیا در راه است؟

شاید از نبود اسم ایران در بین کشورهای چینی تعجب کرده باشید؛ خودروهای چینی در برهه های زمانی کوتاهی به صورت وارداتی به بازار ایران راه یافتند که یکی از دلایل اصلی آن ممنوعیت واردات خودرو در ایران بوده است. عرضه کنندگان خودرو در ایران بیشتر از آن که به واردات علاقه مند باشند تمایل به مونتاژ خودرو دارند از دلایل آن نیز مزایایی است که از مونتاژ به دست می آید. با آزاد شدن واردات خودرو و سکان داری بزرگ ترین خودروساز خاورمنیانه(ایران خودرو) به دست مدیریت خصوصی رویکرد نسبت به خودروسازان چینی تغییر کرده و پای خودروهای برتر چینی از برند های مطرح کم کم به ایران بازشده و انتظار می رود که این روند همچنان ادامه دار باشد.

ماشین چینی ها در قارهٔ سبز

وجود اسم کشور های اروپایی در بین مقاصد خودرو های چینی برای بسیاری تعجب بر انگیز است. ورود رسمی خودروسازان چینی به بازار اروپا از اوایل دهه ۲۰۱۰ آغاز شد اما از سال ۲۰۲۰ با تمرکز بر خودروهای برقی شتاب گرفت. در سال ۲۰۱۹ سهم خودروهای چینی در بازار اروپا کمتر از ۱ درصد بود اما تا سال ۲۰۲۴ این رقم به بیش از ۸ درصد رسید. برندهای فعال شامل MG ، BYD، NIO، Xpeng و Geely هستند. کشور چین در سال ۲۰۲۳ بیش از ۲۳۰ هزار خودرو در اروپا فروخت و BYD با مدل هایی مانند Atto 3 و Seal تنها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۸۰ هزار دستگاه عرضه کرد. در آلمان حدود ۹۰ هزار خودروی چینی به فروش رسید، در فرانسه حدود ۴۵ هزار دستگاه و در نروژ چین سهمی نزدیک به ۲۰ درصد بازار خودروهای برقی را در اختیار گرفت. در واکنش به این رشد سریع، خودروسازان اروپایی مجموعه ای از اقدامات مقابله ای را در دستور کار قرار داده اند. کمپانی هایی مانند فولکس واگن، استلانتیس و رنو میلیاردها یورو در توسعه پلتفرم های خودروهای الکتریکی سرمایه گذاری کرده اند. همچنین خودروسازان آلمانی و فرانسوی به دنبال راه اندازی کارخانه های تولید باتری در خاک اروپا هستند تا وابستگی به زنجیره تامین آسیایی را کاهش دهند. در سطح سیاسی نیز اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ تحقیقات ضد یارانه علیه خودروسازان چینی را آغاز کرد که ممکن است به اعمال تعرفه های جدید منجر شود. در کنار این اقدامات، برندهای اروپایی بر حفظ مزیت های کیفی، طراحی پیشرفته و خدمات پس از فروش متمرکز شده اند تا در برابر رقابت قیمت محور چینی ها ایستادگی کنند.

خودرو سازان چینی ها خانه

در سال‌ های اخیر، بازار خودرو چین به میدان رقابت شدید میان برند های داخلی و خارجی تبدیل شده و خودروسازان چینی موفق شده‌ اند سهم بزرگی از آن را به خود اختصاص دهند. تا پایان سال ۲۰۲۴، بیش از ۵۵ درصد از فروش خودروهای سواری در چین متعلق به برندهای داخلی بود؛ رقمی که در سال ۲۰۱۵ به تنها حدود ۳۸ محدود می شد. در بخش خودروهای الکتریکی، این اختلاف بیشتر است. برند های چینی مانند BYD، NIO، Xpeng، Li Auto و Leapmotor در مجموع حدود ۸۵ درصد بازار EV چین را در اختیار دارند.BYD به‌ تنهایی با فروش بیش از ۳ میلیون دستگاه در سال ۲۰۲۳، عنوان پرفروش‌ ترین برند چین را کسب کرد و حتی در سه‌ ماهه چهارم از تسلا در فروش جهانی خودروهای برقی سبقت گرفت. در سوی مقابل، برند های خارجی مانند فولکس‌ واگن، تویوتا و هوندا، که زمانی پیشتاز بازار بودند، سهم خود را در بازار چین به‌ طور چشمگیری از دست داده‌ اند. برای مثال، سهم بازار فولکس‌ واگن از حدود ۱۴ درصد در ۲۰۱۸ به کمتر از ۹ درصد در ۲۰۲۴ کاهش یافته است. در واکنش به این روند، بسیاری از خودروسازان خارجی ناچار شده‌ اند برای حفظ بقا در چین به مشارکت با شرکت‌ های داخلی روی بیاورند یا مدل‌ هایی مخصوص بازار چین طراحی کنند.

خودروی چینی خوب یا بد؟

در آخر باید تصمیم بگیریم که آیا ماشین چینی خوب است یا نه؟ زمانی خودروهای چینی مسخره عام و خاص بودند به حدی که در برنامه های همانند تاپ گیر یک ویژه برنامه برای تمسخر تولیدات چینی تدارک دیده شد. در ایران نیز خودروهای چینی در ابتدا مضحک شمرده می شدند چون واقعا حرفی برای گفتن نداشتند. زمانی که از خروجی کارخانه ایران خودرو در جاده مخصوص سمند خارج می شد چینی ها درحال توسعه همان ام وی ام ۱۱۰ خودمان بودند ولی در نهایت نتیجه فعلی چیست؟ چری ۲۰ سال بعد در نمایشگاه خودرو ۲۰۲۵ شانگهای خودرو هایی را رونمایی می کند که برای خودروسازی ما رویایی دور به حساب می آید. چینی ها در ابتدا کیفیت و تکنولوژی خاصی نداشتند ولی در حال حاضر در حال تبدیل شدن به صاحبان فناوری هستند و با اروپایی ها که تمدن خودرو را تشکیل دادند رقابت می کنند. البته این موضوع دلیل بر خوب بودن هر خودروی چینی نیست بلکه خودروسازان چینی همیشه محصولاتی نامناسب دارند که باید از آنها دوری کرد. در نهایت باید قبول کرد که چین، چین ۲۰ سال پیش نیست و در حال حاضر به یکی از سردمداران خودروسازی، بخصوص خودرو های هیبرید و برقی تبدیل شده است.