همه ساله با فرارسیدن مناسبت ها و به ویژه مناسبت های ملی، ستاد تنظیم بازار برای کنترل قیمت ها در مواجهه با تقاضای زیاد در این ایام خاص وارد عمل می شود. اقدامی که البته چندان موثر به نظر نمی رسد و فقط در مراکز تحت نظارت دولت عمل می کند.
امسال چند روز مانده به یلدا، اتحادیه اصناف مرتبط قیمت مصوب اقلام شب یلدا را اعلام کرد. میوه ها و محصولات مشابه با قیمت های مصوب در مراکز تحت نظارت دولت مانند میادین میوه و تره بار عرضه می شود. با این حال، به نظر میرسد این قیمتهای مصوب فقط در این مراکز موجود است و خردهفروشان در سطح شهر محصولات را با قیمت بالاتری عرضه میکنند. اکو ایران در این گزارش به بررسی برخی از اقلام پرکاربرد سفره شب یلدا پرداخته و قیمت مصوب و بازار آنها را مقایسه کرده است. نتایج این نظرسنجی نشان میدهد که خرید این اقلام از خردهفروشیهای میادین اصلی تهران حداقل ۱.۵ برابر گرانتر از خرید از میادین گرانتر میوه و تره بار است.
سفره دولت یلدا
میوه ها، شیرینی ها و آجیل ها معمولا سه نفر از اعضای ثابت و سنتی سفره شب یلدا هستند. در سبد مورد بررسی، یک کیلوگرم انار، یک کیلوگرم خرمالو، یک عدد هندوانه ۵-۶ کیلوگرمی و کدو ۲-۲-۵ کیلوگرم در نظر گرفته شده است. همچنین یک کیلوگرم آجیل قندی بدون طعم، یک کیلوگرم آب نبات مخلوط و یک کیلوگرم آب نبات زبان نیز به عنوان مخلفات اضافی انتخاب شده است.
قیمت انواع میوه بر اساس لیست قیمت میدان تره بار ۲۵ آذر ماه به شرح زیر است. انار کیلویی ۶۲ هزار تومان، خرمالو کیلویی ۵۵ هزار تومان، کدو تنبل ۲۷ هزار تومان (۲ کیلویی ۵۴ هزار تومان) و هندوانه کیلویی ۲۲ هزار تومان (۵ کیلویی ۱۱۰ تومان).
همچنین اتحادیه آجیل و خشکبار قیمت هر کیلوگرم آجیل شیرین مخلوط بدون باسلوق را برای شب یلدا ۷۵۲ هزار تومان اعلام کرد. علاوه بر این کالاها که قیمت مصوب دارند، محصولات شیرین و خشک تری نیز مصرف می شود که قیمت گذاری مشخصی ندارند. از این رو اکو ایران از میانگین قیمت شیرینی خشک و تر در میادین اصلی شهر تهران برای محاسبه قیمت عصرانه شب یلدا به ارزان ترین شکل – طبق ارقام مصوب استفاده کرده است. این میانگین برای هر کیلو شیرینی خشک ۳۶۰ هزار تومان و شیرینی مخلوط ۴۳۸ هزار تومان برآورد شده است.
بنابراین قیمت سفره یلدا با اوزان ذکر شده و با قیمت های کنترل شده یک میلیون و ۷۱۳ تومان برآورد شده است. اما این رقم چقدر کمتر از جدولی است که از خرده فروشی های شهر خریداری شده است؟
سفره یلدای مردم
با توجه به تفاوت قیمت در مناطق مختلف شهر تهران، به منظور دستیابی به ارزیابی دقیق تر، ۹ میدان اصلی و شاخص شهر تهران در مناطق شمالی، جنوبی، مرکزی، شرقی و غربی انتخاب شده است تا قیمت تمام مناطق تهران برآورد شود. این مناطق در محور شرق به غرب شامل «میدان هفتهاوز»، «میدان امام حسین»، «میدان صادقیه» و «میدان آزادی» است. «میدان انقلاب» در محدوده مرکزی و میدانهای «تجریش»، «ونک»، «قزوین» و «راهآهن» در محور شمال به جنوب قرار دارند. همچنین برای برآورد قیمت بازار این اقلام از اپلیکیشن اسنپ فود استفاده شده است. قیمت های ذکر شده در بالا، قیمت اقلام در ترجیح ترین فروشگاه در هر منطقه است.
نتایج بررسی ها نشان می دهد در محور شرق به غرب تهران، گران ترین سفره یلدا در میدان هفت هاوز با قیمت «۳ میلیون و ۴۷۳ هزار تومان» و ارزان ترین سفره یلدا در میدان آزادی با قیمت «۳ میلیون و ۱۷ هزار تومان» خریداری می شود.
در واقع برآورد هزینه سفره یلدا در خرده فروشی های اطراف میدان هفت هاوز ۱.۹ برابر هزینه مصوب است. این نسبت در میدان آزادی به ۱.۶ برابر می رسد. قیمت این میز در میدان مرکزی انقلاب ۳ میلیون و ۱۴۷ تومان (۱.۷۲ برابر) و در میدان جنوبی قزوین ۲ میلیون و ۸۰۹ تومان (۱.۵۳ برابر) است. اما بیشترین تفاوت قیمت خرده فروشی با قیمت مصوب سفره یلدا متعلق به میدان تجریش است. قیمت خرده فروشی این سبد ۴ میلیون و ۲۶۴ تومان معادل ۲.۳۳ برابر قیمت مصوب برآورد شده است.
بنابراین با وجود اینکه قیمت های مصوب اکثر کالاهای شب یلدا اعلام شده و این اقلام در میادین میوه و تره بار موجود است، قیمت خرده فروشی در مناطق مختلف تهران حداقل ۱.۵ برابر است. البته بخشی از این تفاوت قیمت به دلیل تفاوت کیفیت اجناس عرضه شده در هر فروشگاه با کیفیت اقلام عرضه شده در میادین میوه و تره بار است و نمی توان تفاوت قیمت را نشانه گران فروشی دانست.
