امروز شنبه ۲۴ آذرماه پنجمین مرحله کاتالوگ الکترونیکی سه دهه اول آغاز شد و به هر نفر ۶۲۰ هزار تومان اعتبار تعلق گرفت. این مرحله با افزایش مبلغ و تغییر روش تخصیص تنها به سه دهک اول اختصاص دارد و تامین منابع آن حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان هزینه داشته است. کارشناسان هشدار می دهند که ادامه تورم و افزایش قیمت کالاها فشار مالی بیشتری بر بودجه دولت و قدرت خرید خانوارهای کم درآمد وارد می کند.
به گزارش اکو ایران به نقل از دنیای اقتصاد; امروز پانزدهم آذرماه برای هر نفر از دهک اول تا سوم ۶۲۰ هزار تومان شارژ می شود. روز چهارشنبه دوازدهم آذرماه وزیر رفاه از تامین منابع مورد نیاز برای پرداخت فاز پنجم کالابرگ به دهک های اول تا سوم خبر داد. پیش از این دولت اعلام کرده بود که توزیع کوپن ها به صورت اعتباری ادامه خواهد داشت و مشمولان این امکان را دارند که کالاها را از فروشگاه های منتخب با تخفیف (تا ۲۰ درصد) و یا از سایر فروشگاه ها بدون تخفیف خریداری کنند. البته اخیراً اعلام شد که کاتالوگ الکترونیکی همچنان روش اعطای کالا خواهد بود نه اعتبار. به نظر می رسد این تصمیمات برای تغییر نحوه پرداخت کالا بر سختی تامین منابع افزوده و باعث تاخیر در پرداخت این مرحله از کالا شده است. بررسی ها نشان می دهد اجرای مرحله پنجم کالابرگ تنها برای سه دهه اول به حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.
مرحله پنجم کاتالوگ الکترونیکی که قرار بود از هفته اول آذرماه آغاز شود. امروز شنبه ۱۵ دی ماه آغاز می شود. وعده پرداخت کالابرگ به عشر مشمولان که طبق قانون اصل ۹۰ است از هفته اول به هفته دوم آذرماه منتقل شد. اما از اخبار منتشر شده مشخص شد که تا پایان هفته دوم آذرماه منابع مورد نیاز این مرحله از کالابرگ تامین نشده است. روز چهارشنبه هفته گذشته (۲۱ آذر) وزیر رفاه از تامین منابع مورد نیاز برای پرداخت فاز پنجم کالابرگ خبر داد. پس از آن روز پنجشنبه احمد میدری وزیر رفاه از پرداخت کالابرگ عشر اول، دوم و سوم درآمدی در پانزدهم آذر ماه خبر داد. نکته قابل توجه مرحله پنجم پرداخت الکترونیکی فاکتور است که اولین مرحله است که اعتبار سپرده برای هر نفر در دهک های اول تا سوم ۱۲۰ هزار تومان افزایش یافته و به ۶۲۰ هزار تومان رسیده است.
به گفته وزیر امروز ۲۴ آذرماه برای هر نفر از دهک های اول تا سوم ۶۲۰ هزار تومان اعتبار شارژ می شود که تا پایان اسفند ماه قابل استفاده است. برنامه پرداخت الکترونیکی فاکتور سایر عشرهای تحت پوشش هنوز اعلام نشده است. البته شنیده ها حاکی از احتمال افزایش جزئی (کمتر از ۱۰۰ هزار تومان) کالا در دهک های ۴ تا ۷ است.
تاکنون بسیاری از کارشناسان جبران اثرات تورم بر معیشت مردم (به ویژه در دهک های پایین درآمدی) را بسیار سخت و پرهزینه اعلام کرده اند. به نظر می رسد کاهش قدرت خرید اقشار مختلف، کارشناسان و مسئولان را متقاعد کرده است که پرداخت مستمر و منظم کالاهای الکترونیکی می تواند بر معیشت مردم دهک های پایین درآمدی موثر باشد. با این وجود کنترل تورم و کاهش شتاب افزایش قیمت همواره موثرترین راه حل برای جلوگیری از کاهش رفاه افراد جامعه تلقی می شود. بر اساس اعلام مرکز آمار، برای اقلام خوراکی در آبان ماه امسال بیش از ۶۶ درصد رشد شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل به ثبت رسید.
اخبار متفاوت در روش اجرای کالابرگ
در ماه های گذشته اخبار متفاوت و ضد و نقیضی از تغییرات طرح کاتالوگ الکترونیک به گوش می رسید. جلسه مجلس در هفته اول آبان ماه با حضور احمد میدری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی و حمید پورمحمدی رئیس سازمان برنامه و بودجه در خصوص کاغذ الکترونیکی برگزار شد. پس از این جلسه رئیس سازمان برنامه و بودجه اعلام کرد که طرح کاتالوگ جدید تغییر چندانی نداشته و با موارد کمتری ادامه خواهد داشت. پس از آن در سوم آبان ماه، وزیر کار، رفاه و تعاون اجتماعی از شیوه جدید تخصیص کالا خبر داد. ابتدا گفته شد در شیوه جدید تخصیص کالا، مبلغ کالا ۵۰۰ هزار تومان باقی می ماند، اما برای دریافت کالا دو راه وجود دارد. در روش اول، افراد می توانند مانند گذشته ۵۰۰ هزار تومان دریافت کنند و ۱۱ کالای موجود در کاتالوگ را با آن خریداری کنند و در روش دوم، کالا را در فروشگاه های منتخب با قیمت مصوب و تخفیف تا ۲۰ درصد خریداری کنند. پس از اعلام این سخنان توضیحات مختلفی درباره کالابرگ منتشر شد. مثلاً گفته می شد که در مورد اجرای این لایحه بین وزارت رفاه و مجلس اختلاف نظر وجود دارد. دولت پیشنهاد پرداخت این اعتبار را داده است. بر اساس پیشنهاد دولت، مردم می توانند کالاهای مورد نیاز خود را با اعتبار کالابرگ، بدون تخفیف یا با قیمت مصوب و ۲۰ درصد تخفیف خریداری کنند. از سوی دیگر مجلس اعلام کرده بود که حداقل سه دهم درآمد حاصل از تامین کالا به جای اعتبار باید مشمول طرح کالابرگ شود. اساس برنامه مجلس تامین ۲۱۰۰ کالری مورد نیاز دهک های مختلف به ویژه سه دهک اول بود. یعنی قرار بود به سه دهک اول کالایی معادل ۵۰۰ هزار تومان داده شود و پس از آن کالایی معادل ۳۵۰ هزار تومان به دهک های بعدی داده شود.
همچنین اعلام شد وزارت رفاه موظف است با افزایش قیمت کالاها، قدرت خرید خانوارها را جبران کند. به عبارت دیگر مقرر شد به موازات تورم، قیمت ۱۱ قلم خوراکی در سبد پیشنهادی موسسه تغذیه ایران، هر چقدر افزایش قیمت ناشی از تورم باشد، وزارت رفاه آن را در برگه کالا جبران کند تا مردم برای تامین این ۱۱ ماده غذایی مشکلی نداشته باشند.
افزایش بار مالی کالابرگ بر بودجه دولت؟
بر اساس اعلام وزیر رفاه، در چهار مرحله نخست، حدود ۸۴ میلیون نفر کوپن دریافت کرده اند و در مجموع حدود ۱۰۰ هزار میلیارد تومان معادل یک میلیارد و صد میلیون دلار کالا در قالب این طرح در ۲۵۴ هزار فروشگاه به فروش رسیده است. «دنیای اقتصاد» پیش از این برآوردی از هزینه های این پروژه انجام داده بود. بر این اساس برآورد شد که هر مرحله از پرداخت کالابرگ تقریباً ۲۴.۸ هزار میلیارد تومان هزینه داشته است که با آمار اعلام شده از سوی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی یعنی پرداخت ۱۰۰ هزار میلیارد تومان در چهار مرحله مطابقت دارد.
علاوه بر این، با توجه به تغییرات جدید در طرح کالابرگ، به نظر می رسد بار مالی این طرح بر دوش بودجه کشور سنگینی کند. بر اساس اعلام مجلس در مرحله جدید قیمت کالا، دولت موظف است هر چقدر هم که تورم کالاها تشدید شده، با افزایش قیمت کالا، قدرت خرید مردم را حفظ کند. به عبارت دیگر قیمت ۱۱ کالای موجود در فهرست کالا باید ثابت بماند و دولت تفاوت قیمت ناشی از تورم را پرداخت کند. به نظر می رسد افزایش ۱۲۰ هزار تومانی کالابرگ برای سه دهک اول نیز بر اساس تصمیمات اخیر رخ داده است. قابل ذکر است که حتی در چهار مرحله اول واریز کالابرگ که مبلغ پرداختی ثابت بود، تامین منابع با مشکل و تاخیر همراه بود. بررسی ها نشان می دهد مرحله پنجم با توجه به افزایش میزان تخصیص به هر فرد واجد شرایط، تنها برای پرداخت ۳ دهم اول به حدود ۱۶ هزار میلیارد تومان منابع نیاز دارد.
در سال جاری و ماه های گذشته قیمت ها روند صعودی را طی کردند و تورم نقطه به نقطه در پایان آبان ماه امسال به ۴۹.۴ درصد رسید. با توجه به این موضوع، در صورت تداوم افزایش قیمت، مابه التفاوت قیمت ۱۱ قلم کالای مشمول افزایش یافته و بار مالی قابل توجهی بر بودجه دولت خواهد داشت.
طرح کالابرگ برای اولین بار در مارس ۱۴۰۱ اجرا شد. در ابتدا افرادی که یارانه دریافت می کردند می توانستند با استفاده از یارانه از فروشگاه های منتخب کالا خریداری کنند. پس از آن یارانه جداگانه ای تحت عنوان یارانه تشویقی برای خرید کالاهای اساسی به مشمولان تعلق گرفت. این یارانه در ابتدا حدود ۸۰ هزار تومان بود که در اواسط سال ۱۴۰۲ به ۱۲۰ هزار تومان رسید و پس از آن در بهمن ماه همان سال این طرح با نام فجرانه با مبلغ ۲۲۰ هزار تومان برای اثربخشی بیشتر ادامه یافت. اما این طرح تنها چند ماه بعد در اردیبهشت ۱۴۰۳ متوقف شد. دلیل این وقفه مشکلات مالی بود.
اما این طرح پس از یک وقفه یازده ماهه در اسفند ماه سال ۱۴۰۳ مجدداً اجرا شد و برای تامین منابع مرحله اول این طرح یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی برداشت شد. پس از آن مرحله دوم در فروردین ماه با اعتبار ۲۷ هزار میلیارد تومانی سازمان برنامه و بودجه اجرا شد. اما فاز سوم پروژه کالابرگ با چالش هایی در تامین مالی همراه بود و در حالی که قرار بود در اردیبهشت ماه پرداخت شود، پرداخت آن تا تیرماه به طول انجامید.
همین موضوع باعث نگرانی کارشناسان از ادامه اجرای پروژه کالابرگ در سال جاری شد. اما فاز چهارم پروژه کالابرگ پس از دو ماه در شهریور ماه پرداخت شد. همچنین اعلام شد فاز پنجم آبان ماه پرداخت می شود. اما مرحله پنجم در آبان ماه به پایان نرسید و به نظر می رسد مرحله پنجم کالابرگ با تغییرات جدید در آذرماه اجرا شود. در چنین شرایطی با توجه به چالش هایی که پیش از این در خصوص تامین مالی طرح کالابرگ وجود داشت، نگرانی هایی مبنی بر تداوم پرداخت کالابرگ به شیوه ای جدید با حفظ قدرت خرید مشمولان وجود دارد.
