زهرا ترابی؛ تحلیل بازار: عطا بهرامی کارشناس اقتصادی در خصوص بودجه امسال چه تفاوت‌هایی می‌تواند با بودجه سال‌های گذشته داشته باشد پاسخ داد: با توجه به وضعیت اقتصادی یک تا دو سال اخیر، انتظار می‌رود دولت در بودجه ۱۴۰۵ دست‌کم در بخش‌های جاری و عمرانی تغییراتی ایجاد کند. اما مسئله اصلی این است که تمرکز دولت باید بر منابع بودجه باشد، نه بر مصارف.
وی ادامه داد: این تصور که دولت بزرگ است و باید صرفه‌جویی کند، یک برداشت کاملاً غلط است. دولت ایران نه‌تنها بزرگ نیست، بلکه به‌مراتب کوچک‌تر از استانداردهای بین‌المللی است. مشکل واقعی این است که دولت به دلیل قیمت‌گذاری دستوری انرژی و محروم شدن از درآمدهای واقعی خود، با کمبود منابع مواجه است و همین کمبود منابع باعث شده دولت فکر کند بزرگ است و باید کوچک‌سازی یا انقباض کند.
او اضافه کرد: دولت باید برای یارانه‌های پنهان انرژی فکری اساسی کند. با ایجاد معاونت جدید در این حوزه، باید به‌گونه‌ای عمل شود که قیمت‌ها اصلاح شوند و درآمد حاصل از انرژی بین دولت و خانوار تقسیم شود؛ برخلاف سال ۱۳۸۹ که فقط خانوار سهم داشت. در این حالت، منابع دولت تقویت می‌شود، کسری بودجه کاهش می‌یابد،لذا دولت قادر به استخدام نیروهای جدید و افزایش دستمزدها خواهد بود و در نهایت، تقاضای کل تحریک می‌شود.
بدترین خطایی که دولت می‌تواند مرتکب شود این است که تصور کند کسری بودجه ناشی از بزرگی دولت است و به سمت سیاست‌های انقباضی برود
بهرامی تصریح کرد: هر سیاستی غیر از تمرکز بر منابع دولت اشتباه است. بدترین خطایی که دولت می‌تواند مرتکب شود این است که تصور کند کسری بودجه ناشی از بزرگی دولت است و به سمت سیاست‌های انقباضی برود. این رویکرد، اشتباه و خطرناک است.
او با اشاره به راهبردی که دولت باید در تدیون بودجه ۱۴۰۵ پیاده کند پاسخ داد: دولت باید قیمت حامل‌های انرژی را اصلاح کند؛ به‌گونه‌ای که هم دولت و هم خانوار سهم داشته باشند. مثلاً نسبت ۵۰-۵۰ یا هر نسبتی که دولت تعیین می‌کند. دولت می‌تواند درآمد خود را از محل انرژی سه برابر کند و به بیش از ۱۰ هزار همت برساند. این منابع در نهایت به اقتصاد بازمی‌گردد. در قالب هزینه‌های عمرانی، استخدام‌های لازم، افزایش حقوق و مخارج دولت که بخشی از تقاضای کل اقتصاد است.
بدون تک‌نرخی‌سازی، اقتصاد به آرامش نمی‌رسد. اکنون علاوه بر دو منشأ اصلی تورم، نظام بانکی و بودجه دولت است یک عامل سوم نیز اضافه شده و آن هم چند نرخی بودن ارز
ارامش اقتصاد در گرو تک نرخی سازی
وی ادامه داد: در کنار این اقدامات، دولت باید بر شفافیت اقتصاد، مالیات‌ستانی عادلانه و ادامه روندی که در دولت شهید رئیسی آغاز شده تمرکز کند؛ روندی که در سال‌های اخیر با کندی و اشکال روبه‌رو شده و نیازمند تقویت است. ضرورت فوری، تک‌نرخی‌سازی ارز یکی دیگر از اقدامات ضروری و فوری، تک‌نرخی کردن ارز است. سال‌هاست که این موضوع مطرح شده اما دولت هنوز آن را اجرا نکرده است. بدون تک‌نرخی‌سازی، اقتصاد به آرامش نمی‌رسد. اکنون علاوه بر دو منشأ اصلی تورم، نظام بانکی و بودجه دولت است یک عامل سوم نیز اضافه شده و آن هم چند نرخی بودن ارز که از سال ۱۳۹۷ تاکنون ادامه دارد و آثار آن کاملاً مشهود است.
این کارشناس تصریح کرد: کالاهای مشمول ارز ترجیحی همچنان در بازار با قیمت آزاد معامله می‌شوند و میلیاردها دلار منابع کشور از بین می‌رود. این وضعیت باعث تکانه‌های ارزی، تورم بیشتر و بی‌ثباتی می‌شود. نکته مهم این است که تک‌نرخی‌سازی کار سختی نیست و می‌توان آن را در دو تا سه ماه انجام داد؛ حتی قبل از پایان سال. اگر این اصلاحات انجام شود، اقتصاد در مسیر درست قرار خواهد گرفت.
دولت تصور غلطی درباره ماهیت کسری بودجه دارد. دولت فکر می‌کند باید صرفه‌جویی کند، در حالی که این دیدگاه کاملاً نادرست است
دولت نباید صرفه جویی کند
بهرامی با اشاره به چالش‌های دولت در بودجه‌ریزی ۱۴۰۵ پاسخ داد: دولت با چالش‌های زیادی روبه‌رو است؛ بخشی میراث گذشته و بخشی نیز نتیجه عملکرد خودش. مهم‌ترین چالش این است که دولت تصور غلطی درباره ماهیت کسری بودجه دارد. دولت فکر می‌کند باید صرفه‌جویی کند، در حالی که این دیدگاه کاملاً نادرست است. ایران نیاز به استخدام ۷۰۰ هزار معلم، ده‌ها هزار پرستار و نیرو در بخش‌های حاکمیتی، مالیاتی، املاک و نیروی مسلح دارد. حقوق‌ها پایین است و باید افزایش یابد؛ اما دولت چون درآمد ندارد و درآمد انرژی و ارز خود را از دست می‌دهد، تصور می‌کند بزرگ است و باید کوچک شود.
دولت ایران حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد GDP را تشکیل می‌دهد و تنها ۸ درصد نیروی کار در استخدام دولت است؛ بنابراین یکی از کوچک‌ترین دولت‌های جهان است. اینکه دولت تصور می‌کند بزرگ است، نشانه یک برداشت غلط و خطرناک است
مشکل منابع بودجه است نه مصارف
وی اظهار کرد: در واقع، مشکل دولت در «منابع بودجه» است، نه «مصارف بودجه». دولت ایران حدود ۱۲ تا ۱۳ درصد GDP را تشکیل می‌دهد و تنها ۸ درصد نیروی کار در استخدام دولت است؛ بنابراین یکی از کوچک‌ترین دولت‌های جهان است. اینکه دولت تصور می‌کند بزرگ است، نشانه یک برداشت غلط و خطرناک است. با اصلاح نگاه دولت و اجرای اصلاحات منابعی، بسیاری از مشکلات قابل حل است.
ساختار بودجه با واقعیت‌های اقتصاد همخوانی ندارد. از یک طرف، تقاضای کل را کوچک کرده‌ایم؛ از طرف دیگر، مالیات‌ها افزایش یافته و بودجه‌ریزی مبتنی بر تسعیر دلارهای نفتی در حال اجراست
فروش اوراق بدون پشتوانه اشتباه بزرگی است
او افزود: در حال حاضر، ساختار بودجه با واقعیت‌های اقتصاد همخوانی ندارد. از یک طرف، تقاضای کل را کوچک کرده‌ایم؛ از طرف دیگر، مالیات‌ها افزایش یافته و بودجه‌ریزی مبتنی بر تسعیر دلارهای نفتی در حال اجراست. این وضعیت نوعی «آشفته‌گی» است؛ چیزی فراتر از خطا یک روش بودجه‌نویسی غیرمنطقی که سال‌هاست تکرار می‌شود. نمی‌توان بودجه را با نقدینگی جدید و بدون پشتوانه پر کرد. درآمد نداشته باشی اما اوراق بفروشی؛ این اشتباه بزرگی است. دولت باید بخشی از ۲۵۰ میلیارد دلار انرژی تولیدی کشور را برای خود بردارد. این عدد فوق‌العاده است و می‌توان با آن کشور را آباد کرد، اما بخش زیادی از آن عملاً دور ریخته می‌شود.
منبع:تحلیل بازار
