منتشر شده در ۲۱ آبان ۱۴۰۴ ساعت ۱۸:۵۱
امروز، ۲۱ آبان ۱۴۰۴، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، سه‌نرخی شدن بنزین را تایید کرد. قیمت هر لیتر بنزین در نرخ جدید ۵۰۰۰ تومان تعیین شده است.
زمان اعمال نرخ سوم بنزین
اعلام زمان اجرای افزایش قیمت بنزین امری بسیار مهم است. با توجه به تجربه افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ و عدم اطلاع‌رسانی شفاف توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت، و اعتراضات گسترده‌ای که در پی داشت، تعیین زمان دقیق اجرای این طرح اهمیت بالایی دارد و باید به اطلاع مردم برسد.
مهاجرانی در رابطه با زمان اجرای این طرح اعلام کرد که تنها نکته قطعی این است که این طرح تا پایان سال جاری اجرا نخواهد شد، اما اینکه در چه زمانی از سال آینده اجرا شود، همچنان سوالی است که بر روی میز قرار دارد.
شرایط جدید سهمیه بنزین
در شرایط جدید، وضعیت همانند گذشته خواهد بود و تنها یک نرخ دیگر به دو نرخ فعلی اضافه می‌شود. به این معنا که هر خودرو در کارت سوخت خود ۶۰ لیتر سهمیه بنزین دولتی ۱۵۰۰ تومانی و ۱۰۰ لیتر بنزین آزاد ۳ هزار تومانی دارد. پس از اتمام این دو سهمیه، اگر راننده بخواهد با کارت جایگاه سوخت‌گیری کند، باید با قیمت هر لیتر ۵ هزار تومان سوخت‌گیری انجام دهد.
۱۶۰ لیتر سهمیه برای مردم عادی با تردد روزمره کافی است، بدون آنکه نیاز به سفرهای خارج از شهر باشد. اما عواملی مانند ترافیک یا قدیمی بودن خودروها ممکن است مردم را به استفاده از سهمیه اضافه سوق دهد.
هدف دولت و چالش قاچاق سوخت
دولت هدف اصلی از این اقدام را جلوگیری از قاچاق سوخت اعلام کرده است، اما با توجه به اختلاف قیمت بسیار زیاد بین نرخ جهانی بنزین و قیمت ۵ هزار تومانی، به نظر می‌رسد این طرح هم چندان موفق نخواهد بود.
دو سوال اصلی پس از افزایش قیمت بنزین
۱- آیا با اعمال این افزایش قیمت، کیفیت بنزین تولیدی در کشور افزایش می‌یابد؟
۲-آیا میزان قاچاق بنزین در کشور کاهش می‌یابد؟
اگر به‌طور واقعی پاسخ دهیم، جواب هر دو سوال «خیر» است؛ زیرا این میزان افزایش قیمت هنوز فاصله زیادی تا قیمت واقعی بنزین (قیمت جهانی، حدود ۴۵ هزار تومان) دارد.
چرایی افزایش قیمت بنزین
چرا دولت این اقدام را انجام داده است؟ دو سناریو می‌تواند پاسخ دهد:
سناریو اول: با توجه به میزان مصرف سوخت در کشور، هر ۱ تومان افزایش درآمد حاصل از فروش سوخت می‌تواند بخشی از زیان یارانه‌ها را جبران و هزینه دولت را کاهش دهد.
سناریو دوم: این افزایش قیمت آغاز یک فرایند است؛ فرایندی که ممکن است در ادامه سهمیه‌های فعلی کاهش یا حذف شوند یا میزان یکی از سهمیه‌ها افزایش یابد.
چندی پیش موضوع لغو طرح رزاق نیز مطرح شد. این طرح به مرزنشینان اجازه می‌داد تا به دلیل کمبود سوخت، سوخت را به مرزهای خارجی منتقل و کسب درآمد کنند. اما به نظر می‌رسد دولت هنوز نتوانسته اجرای کامل این طرح را برای مرزنشینان فراهم کند و از سوی دیگر، هزینه و فشار طرح بر بودجه دولت قابل توجه است.
تاثیر افزایش قیمت بنزین بر تاکسی‌های آنلاین
تفاوت این افزایش قیمت با دفعات گذشته، حضور گسترده مردم در شغل اصلی یا پاره‌وقت در تاکسی‌های آنلاین مانند اسنپ و تپسی است. افزایش قیمت بنزین ابتدا نرخ کرایه‌ها را افزایش می‌دهد، اما با افزایش کرایه‌ها، تعداد مسافران این پلتفرم‌ها کاهش خواهد یافت. این سوال مطرح می‌شود که آیا دولت برای رانندگان این پلتفرم‌ها سهمیه جداگانه‌ای در نظر خواهد گرفت؟
انتظار تورمی ناشی از افزایش قیمت بنزین
بنزین در ایران تنها یک حامل انرژی نیست، بلکه یکی از اساسی‌ترین کالاهای کشور محسوب می‌شود. نشانه تأیید این موضوع را در سال‌های اخیر می‌توان در مکالمات روزمره مردم مشاهده کرد؛ به‌طوری‌که هرگاه صحبتی درباره افزایش قیمت کالا مطرح می‌شد، مردم می‌گفتند: «هنوز بنزین گران نشده است.»
حال که نرخ سومی برای بنزین تعیین شده است، قطعاً نرخ تمام جابجایی‌ها و کالاها افزایش خواهد یافت؛ از کرایه تاکسی گرفته تا قیمت تمام کالاها. زیرا اکثر کالاها برای رسیدن به مقصد در شهرها با مصرف بنزین جابجا می‌شوند و هزینه تولید و قیمت تمام‌شده آن‌ها افزایش می‌یابد.
به‌طور کلی، انتظار تورمی ناشی از افزایش قیمت بنزین در ایران را می‌توان در پنج مورد اصلی دانست. بنابراین، از این پس وقتی از مردم پرسیده شود که «چرا قیمت‌ها گران شده است؟»، پاسخ رایج این خواهد بود که «بنزین هم گران شده است». هر جهش در قیمت بنزین تأثیر مستقیمی بر قیمت کالاها دارد، اما غالباً الگوی مشخص و دقیقی برای محاسبه به مردم ارائه نمی‌شود و تنها با بیان عبارت «بنزین گران شده» مواجه هستند. در نتیجه، کالاها با قیمتی بالاتر به فروش می‌رسند و مردم نیز این افزایش را معمولاً به‌عنوان امری پذیرفته‌شده می‌پذیرند.
