اکو ایران: تامین مالی شرکت های کوچک و متوسط در اقتصادهای در حال توسعه مانند تغذیه حیاتی برای یک نوزاد در حال رشد است. دسترسی ناکافی یا به موقع این شرکت ها به منابع مالی، اقتصاد را با پیامدهایی مانند رکود، کاهش فرصت های شغلی و افت تولید مواجه می کند. در این راستا، سیاست گذاران همواره در تلاش هستند تا موانع تامین مالی را برطرف کنند تا مسیر توسعه اقتصادی هموارتر شود. در این میان بازارهایی مانند بورس کالای ایران می توانند نقش محوری در تامین سرمایه در گردش و نقدینگی داشته باشند و بار حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط را بر عهده بگیرند.
تأمین مالی بنگاه های اقتصادی در هر سطح و اندازه ای عملاً بدون وجود بازار اولیه کارآمد امکان پذیر نیست. بازاری که می تواند مستقیماً منابع را به سمت پروژه ها و کسب و کارها هدایت کند و موتور محرکه سرمایه گذاری در اقتصاد باشد. اما واقعیت این است که بازار اولیه به تنهایی نمی تواند بار تامین مالی پایدار را به دوش بکشد. برای تکمیل این چرخه، یک بازار ثانویه پویا و ابزارهای مالی نوآورانه ضروری است. این بازار می تواند نقدینگی را تضمین کند، ریسک را کاهش دهد و راه را برای دستیابی فعالان اقتصادی به سرمایه در گردش هموار کند.
نیاز به تامین ابزارهای تامین مالی جدید
در سال‌های اخیر محدودیت اعتباری نظام بانکی و نرخ بالای تسهیلات، بنگاه‌های کوچک و متوسط را تحت فشار جدی قرار داده است. شرکت هایی که ممکن است بخش بزرگی از اشتغال صنعتی کشور را بر عهده داشته باشند و هرگونه اختلال در تامین مالی آنها مستقیما منجر به رکود تولید و کاهش اشتغال می شود. دقیقاً در این مرحله است که بازار سرمایه به ویژه بورس کالای ایران به صحنه می آید و با ابزارهای نوآورانه ای مانند گواهی سپرده کالایی، عرضه اعتبار و به زودی گواهی سپرده ارزی، دریچه ای شفاف و رقابتی به تولیدکنندگان می دهد.
سیاستگذاران اقتصادی نیز بارها بر این رویکرد تاکید کرده اند. وزیر اقتصاد و سایر مسئولان مرتبط، توسعه تامین مالی از طریق بازار سرمایه با هدف سوق دادن شرکت های بزرگ به این بازار و آزادسازی منابع بانکی برای بنگاه های کوچک را از سیاست های اصلی دولت عنوان کرده اند. همین تاکید مکرر ضرورت بررسی ظرفیت های بورس کالا در حمایت از تولید و تامین نیاز سرمایه در گردش بنگاه های کوچک و متوسط را نشان می دهد.
در راستای همین رویکرد، سیدعلی مدنی زاده، وزیر اقتصاد هفته گذشته در «سومین همایش برترین های بورس کالای ایران» بار دیگر بر ضرورت سوق دادن شرکت های بزرگ به سمت بازار سرمایه تاکید کرد. وی با اشاره به تجربه کشورهای توسعه یافته تصریح کرد: در این اقتصادها، شرکت های بزرگ بیشتر نیازهای مالی خود را از بازار سرمایه تامین می کنند. به این ترتیب منابع شبکه بانکی برای حمایت از بنگاه‌های کوچک و متوسط آزاد می‌شود و سیستم تامین مالی کشور به سمت کارآمدی بیشتر پیش می‌رود.
چه ابزارهایی در خط لوله هستند؟
وزیر اقتصاد در همین سخنان از برنامه های جدید وزارت اقتصاد برای توسعه ابزارهای مالی در بورس کالا خبر داد. ابزارهایی که هدف آنها نه تنها ایجاد راه های جدید برای تامین مالی شرکت های بزرگ است. افزایش دسترسی واحدهای کوچک به سرمایه در گردش نیز در اولویت است. در این بین «گواهی سپرده کالایی» به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای تامین مالی مبتنی بر دارایی همچنان در کانون توجه قرار دارد. در عین حال توسعه «تامین اعتبارات» و همچنین برنامه ریزی برای رونمایی از ابزار جدید «گواهی سپرده ارزی» در دستور کار قرار گرفته است. ابزاری که طبق وعده سیاست گذار می تواند بازیگر جدیدی در جذب نقدینگی و افزایش سهم بازار سرمایه از تامین مالی تولید باشد.
چرا بورس کالا در دوران پس از جنگ بستر مناسب تری برای تامین مالی است؟
در شرایطی که اقتصاد ایران پس از جنگ اخیر با چالش های جدی مواجه شده است، بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که راه برون رفت از این وضعیت تنها با بازسازی ظرفیت تولید و تقویت بنگاه های کوچک و متوسط امکان پذیر است. شرکت هایی که ستون فقرات اشتغال و ارزش افزوده اقتصاد ایران را تشکیل می دهند، اما بیش از هر زمان دیگری با کمبود نقدینگی مواجه هستند.
بورس کالا تامین مالی مبتنی بر دارایی را با ابزارهایی مانند گواهی سپرده کالایی، ارائه اعتبار و به زودی گواهی سپرده ارزی امکان پذیر می کند. روشی که بدون افزایش وابستگی به بدهی بانکی، نقدینگی فوری و شفاف را در اختیار واحدهای تولیدی قرار می دهد. به عنوان مثال یک تولیدکننده می تواند محصول خود را در انبارهای بورس نگهداری کند و بلافاصله سرمایه مورد نیاز برای ادامه فرآیند تولید را از محل فروش گواهینامه ها تهیه کند. همچنین امکان استفاده از این گواهی ها به عنوان وثیقه، مسیر دریافت تسهیلات بانکی را منطقی تر و کم هزینه تر می کند.
شفافیت معاملات اولویت اول است
از سوی دیگر، شفافیت قیمت در معاملات بورس کالا به شرکت های خرد اجازه می دهد تا مواد اولیه را با قیمت های رقابتی تهیه کنند و ریسک نوسانات قیمت را از طریق ابزارهای پوشش ریسک کنترل کنند. این مزایا دقیقاً همان ویژگی هایی است که اقتصاد در مرحله بهبود نیاز دارد. یعنی کاهش هزینه ها، افزایش دسترسی به منابع مالی و بهبود رقابت پذیری تولیدکنندگان در بازار.
علیرغم برخی چالش ها مانند عدم آگاهی از ابزارهای بورس یا محدودیت زیرساخت های ذخیره سازی در مناطق دور افتاده، واقعیت این است که پتانسیل بورس برای حمایت از تولید در دوران پس از جنگ بیش از هر زمان دیگری حیاتی شده است. گسترش انبارهای مصوب، دیجیتالی شدن فرآیندها و توسعه همکاری با بانک ها می تواند مسیر اتصال بنگاه های کوچک و متوسط به این ابزارها را تسهیل کند.
به عبارت دیگر بورس کالا اکنون می تواند محرک اصلی تجهیزات مالی واحدهای تولیدی کوچک و متوسط باشد. نقشی که در صورت همراهی با سیاست های حمایتی صحیح می تواند یکی از کلیدهای خروج اقتصاد ایران از رکود و ورود به دوره رشد پایدار و پایدار باشد.
