زهرا ترابی؛ تحلیل بازار: احسان حسینی کارشناس انرژی با اشاره به ناترازی انرژی در زمستان پیش رو گفت: ایران با وجود جایگاه سوم در تولید جهانی گاز، در زمستان با کمبود روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب مواجه است و این وضعیت تا سال ۱۴۰۶ می‌تواند به ۳۷۳ میلیون متر مکعب در روز برسد. ریشه اصلی بحران در مصرف غیربهینه و قیمت‌گذاری نادرست گاز است، نه در تولید آن.
او اضافه کرد: میزان عدم‌النفع کشور از ناترازی گاز و کمبود سالانه حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیارد دلار است؛ یعنی نداشتن گاز معادل از دست دادن نیمی از درآمد نفتی کشور است. ایران اکنون سومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان بعد از آمریکا و روسیه است و سالانه حدود ۲۵۰ میلیارد متر مکعب گاز تولید می‌کند. بنابراین، مشکل اصلی در تولید نیست، بلکه در مصرف و توزیع است.
وی افزود: با وجود حجم بالای تولید، ما نه در بازار جهانی گاز حضور مؤثری داریم و نه حتی در بازار منطقه‌ای جایگاه مشخصی. بخشی از قراردادهای صادراتی ما نیز عملاً اجرا نمی‌شود و تقریباً دوسوم ظرفیت خطوط انتقال گاز به کشورهای همسایه خالی مانده است.
لازم است چشم‌انداز پنج‌ساله‌ای برای اصلاح تدریجی قیمت گاز تدوین شود تا همزمان با آن، ابزارهای غیرقیمتی مانند نوسازی تجهیزات و بهینه‌سازی وسایل گرمایشی نیز به کار گرفته شود.
حسینی تاکید کرد: ایران برای برطرف‌کردن ناترازی گاز باید به‌صورت جدی به بهینه‌سازی مصرف بپردازد. در حوزه مصرف، باید نسخه‌های جداگانه برای هر بخش از جمله صنایع بزرگ، نیروگاه‌ها، صنایع کوچک و بخش خانگی نوشته شود. سیاست‌های قیمتی و غیرقیمتی باید توأمان اجرا شود. مثلاً لازم است چشم‌انداز پنج‌ساله‌ای برای اصلاح تدریجی قیمت گاز تدوین شود تا همزمان با آن، ابزارهای غیرقیمتی مانند نوسازی تجهیزات و بهینه‌سازی وسایل گرمایشی نیز به کار گرفته شود.
این کارشناس تصریح کرد: در قانون برنامه هفتم توسعه پیش‌بینی شده که شرکت‌های بهینه‌ساز با دریافت گواهی صرفه‌جویی انرژی بتوانند در بخش خانگی فعالیت کنند و تجهیزات فرسوده را نوسازی کنند. اما اجرای این قانون با تأخیر روبه‌رو شده است.
بیش از یک سال است که به‌دلیل اختلاف میان دولت و سازمان برنامه‌وبودجه بر سر جایگاه حقوقی این سازمان، اجرای آن معطل مانده است
او در ادامه توضیح داد: قرار بود سازمان بهینه‌سازی انرژی به عنوان نهاد متولی زیر نظر رئیس‌جمهور تشکیل شود تا این طرح را راه‌اندازی کند، اما بیش از یک سال است که به‌دلیل اختلاف میان دولت و سازمان برنامه‌وبودجه بر سر جایگاه حقوقی این سازمان، اجرای آن معطل مانده است.
حسینی درباره راهکار کوتاه‌مدت دولت برای عبور از زمستان گفت: واقعاً هیچ راهکار فوری و معجزه‌آسایی وجود ندارد. تنها کاری که می‌توان کرد همان درخواست از مردم برای کاهش مصرف است. چون سازوکار اقتصادی اصلاح نشده، هر سال مجبوریم از مردم بخواهیم بخاری را کم کنند یا فقط یک اتاق را گرم نگه دارند.
دولت‌ها از گذشته گمان می‌کردند چون گاز داریم، باید ارزان در اختیار مردم قرار گیرد. در نتیجه گاز تقریباً رایگان عرضه شد و بازار برای فناوری‌های کم‌بازده و غیربهینه شکل گرفت
قیمت واقعی نباشد کسی به فکر صرفه جویی نیست
او درباره ریشه اصلی ناترازی گاز گفت: مشکل از مصرف است، نه تولید. چون قیمت گاز در ایران بسیار پایین است. دولت‌ها از گذشته گمان می‌کردند چون گاز داریم، باید ارزان در اختیار مردم قرار گیرد. در نتیجه گاز تقریباً رایگان عرضه شد و بازار برای فناوری‌های کم‌بازده و غیربهینه شکل گرفت. وقتی قیمت واقعی نباشد، کسی به فکر صرفه‌جویی یا استفاده از تجهیزات نو نمی‌افتد.
حسینی اظهار کرد: بسیاری از تعرفه‌های گاز از سال ۱۳۸۹ تاکنون ثابت مانده است. مثلاً تعرفه گاز گلخانه‌ها یا گازوئیل تغییری نکرده، در حالی که سایر هزینه‌ها چند برابر شده‌اند. این مسئله باعث شده معادله‌ای غیربهینه در اقتصاد انرژی شکل بگیرد که نتیجه آن، اتلاف گسترده گاز است.
عراق و ترکیه مشتریان اصلی گاز ایران هستند و حتی در زمستان گلایه دارند که چرا صادرات ما به آن‌ها کاهش می‌یابد. در حال حاضر حدود نیمی از قراردادهای صادراتی ما اجرا نمی‌شود
نیمی از صادرات گازی ما اجرا نمی شود
حسینی در پایان با اشاره به تعامل با کشورهای همسایه خاطرنشان کرد: نه‌تنها کمکی از آن‌ها برنمی‌آید، بلکه خودشان به گاز ما نیاز دارند. عراق و ترکیه مشتریان اصلی گاز ایران هستند و حتی در زمستان گلایه دارند که چرا صادرات ما به آن‌ها کاهش می‌یابد. در حال حاضر حدود نیمی از قراردادهای صادراتی ما اجرا نمی‌شود و این یعنی ما حتی در تأمین تعهدات خارجی خود نیز دچار مشکل هستیم.
منبع:تحلیل بازار
